Παλαμάς Καρδίτσας ♥ Καραγκούνικη ψυχή

Απεικόνιση της εσωτερικής κατάστασης του αμαρτωλού στον Αγιο Αθανάσιο του Ρουμ - Παλαμά.

Πλούσια γη και σπουδαία πολιτιστική κληρονομιά. Οι Αρχοντοκαραγκούνηδες του Παλαμά, το μουσείο της Ιτέας, οι αξιόλογες εκκλησίες. Οταν ένας τόπος δεν έχει ανάγκη από στολίδια, στο επίκεντρο μπαίνει η παράδοση

Τι έχει στον κάμπο; (Γ)καραγκούνηδες! Τους αυτόχθονες της Δυτικής Θεσσαλίας. Τους λεβέντες, τους εργατικούς, τους οικογενειάρχες. Τους ανθρώπους με τη χαρακτηριστική διάλεκτο - το τοπικό ιδίωμα που «τρώει» τις καταλήξεις των λέξεων χάριν γρηγοράδας -, τον αμιγή πληθυσμό με τη «γαλαζωμένη» φορεσιά της καραγκούνας να αποτυπώνει τον πλούτο της λαϊκής παράδοσης, τον τόπο με τα λαϊκά δρώμενα και τα ανταμώματα που σέρνουν γλέντια τρικούβερτα.

Παλαμάς, Ιτέα, Βλοχός, Αστρίτσα, Συκιές, Κοσκινάς. Μακριά από την τουριστική ανάπτυξη τα χωριά της πεδινής Θεσσαλίας διατηρούν τους χαλαρούς ρυθμούς και το παραδοσιακό τους ύφος. Σαν να έχουν βρει την ησυχία τους στην εύφορη γη, σπαρμένη με βαμβάκι, λίγα σιτηρά και ακόμα λιγότερα αμπέλια.

Που παλαιότερα ήταν γεμάτη βάλτους. Που διανθίζεται με αξιοσημείωτα θρησκευτικά μνημεία και πετρόχτιστα γεφύρια φτιαγμένα από Ηπειρώτες µαστόρους. Δύσκολα συνηθίζεις το (αφόρητα;) επίπεδο τοπίο. Την ξεκάθαρη ρυμοτομία. Oλα υπάρχουν σε τετράγωνα ή απόλυτες ευθείες, μόνο αν φύγεις προς Λάρισα «σκαλώνει» κάπου το μάτι. Στις μαγούλες (χαμηλοί λόφοι),προς τον προϊστορικό οικισμό Συκεώνος, με το κάστρο, τον τύμβο και τα σκεπασμένα λουτρά.

Το γεφύρι της Ιτέας στην κοίτη του Ενιπέα.

Γη της παράδοσης

Στον Βλοχό, στον λόφο Στρογγυλοβούνι διακρίνεται ο αμυντικός περίβολος αρχαίας πόλης. Στο Ερμήτσι συναντάς κατάλοιπα της Μέσης Εποχής του Χαλκού. Στον Παλαμά, ένα από τα μεγαλύτερα χωριά του Κάμπου, αρκετοί αρχαιολογικοί χώροι επιβεβαιώνουν την κατοίκηση από την Προϊστορική Εποχή.

Η «γαλαζωμένη» φορεσιά της Καραγκούνας, σήμα κατατεθέν των Αρχοντοκαραγκούνηδων.

Πιο πολύ από όλα, όμως, η πεδιάδα χαρακτηρίζεται από την παρουσία των Καραγκούνηδων. Και είσαι στ' αλήθεια «στην πηγή». «Παλαμάς: το κέντρο της μεγάλης φάρας των Καραγκούνηδων» διαβάζεις. «Το λίκνο της Καραγκουνιάς»! Υπερηφανεύονται πως είναι από τους αρχαιότερους κατοίκους της Θεσσαλίας, αποκλειστικά ελληνόφωνοι και κυρίως γεωργοί.

4.000 εκθέματα στο Αγροτικό – Λαογραφικό Μουσείο Ιτέας, στο σταυροδρόμι Λάρισας – Καρδίτσας.

Διαφέρουν των άλλων θεσσαλικών γενών κατά την ενδυμασία, τον χαρακτήρα, τα ήθη και έθιμα, το γλωσσικό ιδίωμα και δεν έχουν καμία σχέση με τους Αρβανιτοκαραγκούνηδες της Ηπείρου. Συμμετείχαν στα επαναστατικά κινήματα κατά των Τούρκων, στις αγροτικές εξεγέρσεις κατά των μεγαλοτσιφλικάδων, στη διανομή των αγροτικών κλήρων το 1923, όταν απαλλοτριώθηκε η γη.

Μοναδικό μνημείο του 13ου αι., ο μεγαλύτερος σε διαστάσεις Ναός του Νομού Καρδίτσας, Ο Αγιος Αθανάσιος του Ρουμ - Παλαμά.

Το Κονάκι Κοέν ξεχωρίζει στην Αστρίτσα. Το τσιφλικόσπιτο του 19ου αι. είναι φτιαγμένο από καλοδουλεμένους λίθους, υλικό δυσεύρετο, ακριβό τότε για τον Κάμπο. Ειδικά αν σκεφτείς πώς πήρε το όνομά του ο Παλαμάς: από το «παλάμισμα» των αυτοσχέδιων καλαμένιων τοίχων. Οταν οι γυναίκες χρησιμοποιώντας την παλάμη τους άπλωναν λάσπη στα σπίτια για να προστατεύονται από το κρύο και τις βροχές.

Το Κονάκι της Αστρίτσας - Φωτογραφία: από Anna Kousiantza

Σύμφωνα μάλιστα με τη μυθολογία, εδώ ζούσαν οι Τιτάνες. Αυτούς μνημονεύουν «Τα Τιτάνεια», ο πολιτιστικός θεσμός του Παλαμά του α' δεκαημέρου του Σεπτεμβρίου. Εκεί θα συναντήσεις τους 200 χορευτές του Λαογραφικού - Χορευτικού Μορφωτικού Ομίλου «Οι Καραγκούνηδες». Ή αλλιώς το καλοκαίρι, σε διάφορα φεστιβάλ ανά την Ελλάδα. Θα επισκεφτείς τον Αγ. Χαράλαμπο και τον Αγ. Αθανάσιο του Ρουμ - Παλαμά, θα δεις το γεφύρι του Ενιπέα στο σταυροδρόμι της Ιτέας και, λίγο παρακάτω, το Αγροτικό-Λαογραφικό της Μουσείο με τα 4.000 εκθέματα.

Πουθενά αλλού δεν ήταν τόσο χρήσιμη μια τέτοια συλλογή. Κάτω από μία στέγη η ουσία του Θεσσαλικού Κάμπου: χειροπιαστή, η αγροτική και πολιτιστική κληρονομιά.

Κείμενο: Ηλέκτρα Φατούρου
Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας
ΠΗΓΗ:http://www.ethnos.gr/