ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΚΑΛΛΙΟΠΗΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ-ΤΣΙΩΝΑ ΣΤΟ 3Ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΩΝ ΦΑΡΣΑΛΩΝ
ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΤΣΙΩΝΑ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΜΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΞΙΝΟΝΕΡΙΟΥ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Λαογραφία, κατά τη γνώμη μας, δεν είναι απόλυτη επιστήμη και με την επιφύλαξη του αυτοπροσδιορισμού των κατοίκων, πιστευουμε, πρέπει να γίνεται μια διαρκής έρευνα και ένας διαχρονικός ζωντανός διάλογος με τους κατοίκους (πρωτογενής έρευνα), η οποία όμως πρέπει καταρχάς να καθοδηγείται σωστά από επιστημονικούς συνεργάτες, πάντα να ελέγχεται, να συγκρίνεται και να συνδιάζεται με άλλα στοιχεία, ιστορικά, και γεγονότα και σίγουρα να στηρίζεται σε γραπτές προγενέστερες έρευνες και μελέτες ιστορικών και λαογράφων.
Έτσι, για την αναζήτηση της ταυτότητας ενός τόπου, θα πρέπει να εξετάζουμε στοιχεία ιστορικά και στοιχεία της παράδοσης,όπου δεν υπάρχουν πάντα συγκεκριμένες διαφορές, όπως στην προκειμένη περίπτωση, μεταξύ των διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων, οι οποίες έχουν και κοινά ήθη και έθιμα κυρίως στα χωριά των ορίων.
Σύμφωνα με τον Αθ. Κολώτσιο – Δημόφιλο (Λαογραφία Καραγκούνηδων Δυτ΄. Θεσσαλίας έκδοση 1962):
• Όι κάτοικοι της πεδινής δυτικής Θεσσαλίας (Καρδίτσας και Τρικάλων) είναι στην πλειονότητά τους Καραγκούνηδες.
• Οι υπόλοιποι είναι Χασιώτες, Βλάχοι, Σαρακατσαναίοι και Κατσακιώρηδες ( κάτοικοι της ορεινής Πίνδου που φθάνουν εώς την Πύλη δηλαδή στα «ριζά»).
Και εγώ προσωπικά συμφωνώ, καθώς, όσο και αν ερεύνησα, δεν βρήκα κανέναν άλλο χαρακτηρισμό για τους κατοικους του τόπου μας, από σοβαρό μελετητή - ερευνητή, εκτός από τους παραπάνω, ως στοιχείο πολιτισμικής ταυτότητας, παρά χαρακτηρισμούς μόνο, ως στοιχεία γεωμορφολογικού - γεωγραφικού προσδιορισμού (π.χ. κάτοικοι του «ριζού» κλπ) .
Σύμφωνα με την υφιστάμενη βιβλιογραφία στοιχεία που χαρακτηρίζουν και κατατάσσουν πολιτισμικά έναν λαό είναι:
1. Γεωγραφική θέση και σχέσεις με τις διπλανές κοινότητες
2. Προέλευση του φυλετικού στοιχείου
3. Οικιστική ανάπτυξη
4. Ασχολίες των κατοίκων
5. Κοινωνικά χαρακτηριστικά
6. Ήθη και έθιμα
7. Γλωσσικό ιδίωμα - ντοπιολαλιά
8. Ενδυμασία κυρίως των γυναικών
Στοιχεία της έρευνάς μας στα πλαίσια της αναζήτησης της καραγκούνικης ταυτότητας του χωριού Ξινονέρι Καρδίτσας
1. ΤΟ ΞΙΝΟΝΕΡΙ
ΠΕΔΙΝΟ ΧΩΡΙΟ – Ν.Δ. ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ – ΥΨΟΜΕΤΡΟ 149,00μ
Α. ΖΟΥΛΕΥΚΑΡΙ - ΞΥΝΟΝΕΡΙ (ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ)
• Το Ξινονέρι είναι ανάμεσα στις αρχαίες πόλεις Μητρόπολη και Καλλίθηρα.
• Υπήρξε συνεχής και παράλληλη κατοίκηση με τις διπλανές πεδινές κοινότητες της περιοχής από τους αρχαιοτάτους χρόνους (ανακάλυψη Μυκηναϊκού θολωτού τάφου) εώς σήμερα.
• Στην αρχαιότητα και στο Βυζάντιο αποτελεί τμήμα της Μητρόπολης.
• Στην Οθωμανική απογραφή του 17ου αιώνα αναφέρεται ως οικισμός Οθωμανού τιμαριούχου Zulfikar απόπου παρεφθαρμένο το όνομα Ζουλευκάρι.
• Σύμφωνα με δύο φιρμάνια του 1849 ο Οθωμανός τσιφλικάς πούλησε στη Μονή Κορώνας το τσιφλίκι Ζουλευκαρίου και η Μονή απο τότε το διαχειρίζονταν μέχρι το 1918 ( Θεσσαλικό ημερολόγιο τόμος 47,48/2005).
• Την εποχή της Τουρκοκρατίας τα χωριά Ξινονέρι - Ζουλευκάρι, Κρύα Βρύση - Χασάν και Γεωργικό - Τσαούσι ανήκαν στην επαρχία Φαναρίου και δεν συμπεριελήφθησαν ποτέ στην επαρχία των ορεινών δήμων των Αγράφων, όπως τα γειτονικά ημιορεινά χωριά Αη. Γιώργης και Πορτίτσα.
• Το 1882 τα χωριά Ξινονέρι, Κρύα Βρύση και Γεωργικό υπάγονταν στον πρώτο Δήμο Καρδίτσας σε αντίθεση με τα διπλανά ημιορεινά χωριά Αη. Γιώργης και Πορτίτσα που ανήκαν στον ορεινό Δήμο Νεβρόπολης.
• Το 1920 έχουμε την απαλλοτρίωση του τσιφλικιού από το ελληνικό κράτος.
• Κοινή ιστορική πορεία, ίδια η καταγωγή των ανθρώπων και ο ίδιος τρόπος ανάπτυξης με τα δύο διπλανά καραγκούνικα χωριά Κρύα Βρύση και Γεωργικό και όχι με τα διπλανά Αη Γιώργη και Πορτίτσα.
• Κοινές επιγαμίες με τα γειτονικά καραγκούνικα χωριά.
• Το Γεωργικό εκκλησιάζονταν και έθαβε τους νεκρούς του στο Ξινονέρι έως το 1902.
• Κοινό μητρώο αρένων Ξινονέρι με Γεωργικό και Κρύα Βρύση το 1882.
• Μια κοινότηα το Ξινονέρι με την Κρύα Βρύση έως το 1940
• Κοινό μνημείο πεσόντων Ξινονέριου και Κρύας Βρύσης που υπάρχει σήμερα στο Ξινονερι
Από όλους τους σοβαρούς ιστορικούς και μελετητές – ερευνητές της παράδοσης αναφέρεται ως καραγκουνοχώρι όπως στον χάρτη των καραγκούνικων χωριών Κ.Δ. Τσαγκαλά ( έρευνα1962 εώς 1979).
Συμπεριλαμβάνεται επίσης στον χάρτη με τα χωριά των Καραγκούνηδων του Γ.Β. Καβαδία από το 1980
Β. ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Ίδιος ακριβώς τρόπος οικιστικής ανάπτυξης με τα διπλανά καραγκούνικα χωριά (τσιφλικοχώρια). Κεντρικός χώρος το μεσοχώρι με το κονάκι και γύρω οι πλινθόκτιστες σαρτάρες
Μεταγενέστερα χτίζονται πλινθόκτιστες και πετρόκτιστες κατοικίες με τον ίδιο τύπο και την ίδια εξέλιξη που συναντάμε και στα υπόλοιπα καραγκούνικα χωριά.
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ
Γεωργία και συμπληρωματικά κτηνοτροφία.
ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΙΚΕΣ ΣΑΡΤΑΡΕΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΟΦΑΔΕΣ ΤΟΥΣ
1920
ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΑΙ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ - 1960
Γ. ΑΣΧΟΛΙΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ – ΕΡΓΑΛΕΙΑ
• Οι κάτοικοι ήταν μόνιμα εγκατεστημένοι και ασχολούνταν κυρίως με την γεωργία και λίγα οικόσιτα ζώα κυρίως για προσωπικη τους χρήση.
• Χαρακτηριστικά χρησιμοποιούνταν ο δίτροχος ξύλινος αραμπάς (βαλάμαξο) και το ξυλάλετρο (Ησιόδειο άροτρο)
• Τα αροτριώντα ζώα είναι βουβάλια και βόδια και αργότερα άλογα
• Οι οικογένειες που ασχολούνταν με κτηνοτροφία δεν μετακινούνταν ποτέ
ΑΛΛΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ
• Με την απελευθέρωση της Θεσσαλίας αρκετές οικογένειες εισχωρούν σε αστικά επαγγέλματα και κατοικούν στο χωριό είτε στην Καρδίτσα (δασκαλοχώρι)
Δίτροχος ξύλινος αραμπάς ιδιοκτησίας Ντανόπουλου Ευάγγελου - 1890
Το ξυλάλετρο Ησιόδειο άροτρο ιδιοκτησία Φιλίππου Γεωργίου
Δ. ΚΟΙΝΩΝΙΑ
• Ζουλευκάρι κοινότητα στο όριο της γεωγραφικής έκτασης των Καραγκούνηδων
• Η περιοχή πέρασμα για τους ορεινούς και εποχιακά μετακινούμενους πληθυσμούς
• Η κοινότητα εξωστρεφής
• Αρκετές επιγαμίες
• Στα νεώτερα χρόνια περιορισμένες εγκαταστάσεις ορεινών οικογενειών
• Εντάχθηκαν ομαλά στην κοινωνία και στον πολιτισμό της κοινότητας.
Ε. ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ
Τα ήθη και τα έθιμα των κολίγων του χωριού μας όπως και η καθημερινή τους ζωή στις σαρτάρες, τα τραγούδια τους, οι χοροί τους, τα παραμύθια τους ήταν ολόιδια με των άλλων πεδινών καραγκούνικων οικισμών όπως :
• Η Πασχαλινή λιτανεία εικόνων στον οικισμό και στα χωράφια, η Λιτανεία εικόνας πολιούχου Αγίου Νικολάου στο Πανηγύρι στις 20 Μαίου, που πραγματοποιούνταν στην Κρύα Βρύση.
• Το τραγουδι “της Γαλανής το φόρεμα” και το “Τωρά Λαμπριά και Πασχαλιά”, που τα βρίσκουμε και στο Μοσχολούρι σύμφωνα με τον καταξιωμένο ερευνητή και συγγραφέα Νίκο Καραφύλλη στο βιβλίο “Το Μοσχολούρι”
• Ο χορός μόνο των γυναικών στο “Σεργιάνι” τη δευτερη μέρα του Πάσχα έξω από την Εκκλησία στο “χοροστάσι”, όπως το συναντάμε σε όλα τα καραγκουνοχώρια.
1. ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΞΙΝΟΝΕΡΙΟΥ
• Οι επίσημοι χοροί των Απόκρεων και του Πάσχα και τα τραγούδια τους εκτελούνται αποκλειστικά από τις γυναίκες με αυτοσυνοδεία.
• Ορισμένοι χοροί εκτελούνται ως «θληκωτοί» οι γυναίκες πιάνονταν αγκαζέ όπως και σε αλλά καραγκουνοχώρια.
2. ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΗ ΠΛΑΤΕΙΑ ΞΙΝΟΝΕΡΙΟΥ - Δεκαετία του 1950
ΔΙΑΚΡΙΝΟΝΤΑΙ 9 ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΕΣ ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΟΠΕΛΕΣ ΜΕ ΤΑ ΑΣΠΡΑ ΜΠΟΥΡΜΠΟΥΛΙΑ ΠΟΥ ΕΠΙΣΗΣ ΕΙΝΑΙ ΝΕΑΡΕΣ ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΕΣ
3. ΓΑΜΟΣ ΓΙΑΝΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΗ ΤΟ 1953 ΣΤΟ ΞΙΝΟΝΕΡΙ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ
Πάνε να πάρουν την νύφη, Ελένη, από την οικογένεια Παπαευαγγέλου, φαίνονται οι 2 Καραγκούνες δεξιά
Ζ. ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ - ΝΤΟΠΙΟΛΑΛΙΑ
• Η ντοπιολαλιά του χωριού ανήκει στο ιδίωμα των Καραγκούνηδων και χαρακτηρίζεται από τα ίδια γλωσσικά στοιχεία.
• Λόγω των επαφών και επιγαμιών αρκετοί στο ιδιόλεκτο τους έχουν λεξιλογικά και εκφραστικά στοιχεία από τα ορεινά ιδιώματα.
Η. ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Ανήκει στον τύπο της καραγκούνικης στολής των χωριών του κύκλου Καρδίτσας. Οι Ξινονερίτισσες φορούσαν τα ίδια ρούχα και τους ίδιους συνδυασμούς με τα υπόλοιπα καμπίσια χωριά, μέχρι το 1940 περίπου όλες οι γυναίκες, και οι ηλικιωμένες εώς το 1960.
Λόγω της εξέλιξης η οποία σημειώθηκε σε όλα τα ελληνικά χωριά αλλά κυρίως λόγω του μεγάλου κόστους κατασκευής της πλούσιας καραγκούνικης ενδυμασίας, οι νεότερες γενιές δεν την φόρεσαν και την αντικατέστησαν πολύ νωρίς με τις μαλλίνες, τις ολόσωμες υφαντές φούστες. Στη συνέχεια φορέθηκε το αστικοποιημένο φουστάνι με απλοποιημένο κεφαλομάντηλο και περιορισμένα κοσμήματα και μετά επικράτησαν τα αστικά ρούχα, όπως έγινε σε όλα τα καραγκούνικα χωριά.
Οι φωτογραφίες οι οποίες έχω την δυνατότητα να σας παρουσιάσω, είναι αδιάψευστοι μάρτυρες της ύπαρξής και της χρησιμοποίησης της καραγκούνικης στολής από τις μητέρες και κυρίως τις γιαγιάδες του Ξινονερίου.
Στόχος μου λοιπόν, είναι να παρουσιάσω στο ακροατήριο και κάποιες, λόγω του περιορισμένου χρόνου, από τις πολλές φωτογραφίες που έχω, για να βγάλουμε τα απαραίτητα συμπεράσματα. Και τις υπόλοιπες φωτογραφίες και τις προφορικές μαρτυρίες των οικογενειών προσκομίζονται φυσικά στα πρακτικά.
Θ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Με βάση τα παραπάνω στοιχεία διαπιστώνουμε στο Ξινονέρι την κοινή πολιτισμική καραγκούνικη ταυτότητα με τα διπλανά χωριά. Είναι αλήθεια όμως ότι υπήρξε ίσως μια πρόωρη εγκατάλειψη της καραγκούνικης φορεσιάς σε σχέση με άλλα καραγκούνικα χωριά.
Από τα ιστορικά και πολιτισμικά στοιχεία με ιδιάιτερη επισήμανση και στην ενδυμασία των γυναικών, αλλά και από τις προσωπικές μαρτυρίες και βιώματα ηλικιωμένων κατοίκων, τις οποίες καταθέτουμε και θα περιληφθούν φυσικά στα πρακτικά, προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι κάτοικοι του Ξινονερίου ανήκαν στη μεγάλη ομάδα των ντόπιου πληθυσμού των κατοίκων της πεδινής Δυτικής Θεσσαλίας που είναι γνωστοί ως καραγκούνηδες.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ
ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ ΚΑΛΑ
ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΕ ΟΛΟΥΣ
ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΤΣΙΩΝΑ
ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΗΔΩΝ ΤΗΣ ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑΣ ΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΩΝ ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΗΔΩΝ
http://www.karagkounides.gr/
ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΤΣΙΩΝΑ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΜΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΞΙΝΟΝΕΡΙΟΥ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Λαογραφία, κατά τη γνώμη μας, δεν είναι απόλυτη επιστήμη και με την επιφύλαξη του αυτοπροσδιορισμού των κατοίκων, πιστευουμε, πρέπει να γίνεται μια διαρκής έρευνα και ένας διαχρονικός ζωντανός διάλογος με τους κατοίκους (πρωτογενής έρευνα), η οποία όμως πρέπει καταρχάς να καθοδηγείται σωστά από επιστημονικούς συνεργάτες, πάντα να ελέγχεται, να συγκρίνεται και να συνδιάζεται με άλλα στοιχεία, ιστορικά, και γεγονότα και σίγουρα να στηρίζεται σε γραπτές προγενέστερες έρευνες και μελέτες ιστορικών και λαογράφων.
Έτσι, για την αναζήτηση της ταυτότητας ενός τόπου, θα πρέπει να εξετάζουμε στοιχεία ιστορικά και στοιχεία της παράδοσης,όπου δεν υπάρχουν πάντα συγκεκριμένες διαφορές, όπως στην προκειμένη περίπτωση, μεταξύ των διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων, οι οποίες έχουν και κοινά ήθη και έθιμα κυρίως στα χωριά των ορίων.
Σύμφωνα με τον Αθ. Κολώτσιο – Δημόφιλο (Λαογραφία Καραγκούνηδων Δυτ΄. Θεσσαλίας έκδοση 1962):
• Όι κάτοικοι της πεδινής δυτικής Θεσσαλίας (Καρδίτσας και Τρικάλων) είναι στην πλειονότητά τους Καραγκούνηδες.
• Οι υπόλοιποι είναι Χασιώτες, Βλάχοι, Σαρακατσαναίοι και Κατσακιώρηδες ( κάτοικοι της ορεινής Πίνδου που φθάνουν εώς την Πύλη δηλαδή στα «ριζά»).
Και εγώ προσωπικά συμφωνώ, καθώς, όσο και αν ερεύνησα, δεν βρήκα κανέναν άλλο χαρακτηρισμό για τους κατοικους του τόπου μας, από σοβαρό μελετητή - ερευνητή, εκτός από τους παραπάνω, ως στοιχείο πολιτισμικής ταυτότητας, παρά χαρακτηρισμούς μόνο, ως στοιχεία γεωμορφολογικού - γεωγραφικού προσδιορισμού (π.χ. κάτοικοι του «ριζού» κλπ) .
Σύμφωνα με την υφιστάμενη βιβλιογραφία στοιχεία που χαρακτηρίζουν και κατατάσσουν πολιτισμικά έναν λαό είναι:
1. Γεωγραφική θέση και σχέσεις με τις διπλανές κοινότητες
2. Προέλευση του φυλετικού στοιχείου
3. Οικιστική ανάπτυξη
4. Ασχολίες των κατοίκων
5. Κοινωνικά χαρακτηριστικά
6. Ήθη και έθιμα
7. Γλωσσικό ιδίωμα - ντοπιολαλιά
8. Ενδυμασία κυρίως των γυναικών
Στοιχεία της έρευνάς μας στα πλαίσια της αναζήτησης της καραγκούνικης ταυτότητας του χωριού Ξινονέρι Καρδίτσας
1. ΤΟ ΞΙΝΟΝΕΡΙ
ΠΕΔΙΝΟ ΧΩΡΙΟ – Ν.Δ. ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ – ΥΨΟΜΕΤΡΟ 149,00μ
Α. ΖΟΥΛΕΥΚΑΡΙ - ΞΥΝΟΝΕΡΙ (ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ)
• Το Ξινονέρι είναι ανάμεσα στις αρχαίες πόλεις Μητρόπολη και Καλλίθηρα.
• Υπήρξε συνεχής και παράλληλη κατοίκηση με τις διπλανές πεδινές κοινότητες της περιοχής από τους αρχαιοτάτους χρόνους (ανακάλυψη Μυκηναϊκού θολωτού τάφου) εώς σήμερα.
• Στην αρχαιότητα και στο Βυζάντιο αποτελεί τμήμα της Μητρόπολης.
• Στην Οθωμανική απογραφή του 17ου αιώνα αναφέρεται ως οικισμός Οθωμανού τιμαριούχου Zulfikar απόπου παρεφθαρμένο το όνομα Ζουλευκάρι.
• Σύμφωνα με δύο φιρμάνια του 1849 ο Οθωμανός τσιφλικάς πούλησε στη Μονή Κορώνας το τσιφλίκι Ζουλευκαρίου και η Μονή απο τότε το διαχειρίζονταν μέχρι το 1918 ( Θεσσαλικό ημερολόγιο τόμος 47,48/2005).
• Την εποχή της Τουρκοκρατίας τα χωριά Ξινονέρι - Ζουλευκάρι, Κρύα Βρύση - Χασάν και Γεωργικό - Τσαούσι ανήκαν στην επαρχία Φαναρίου και δεν συμπεριελήφθησαν ποτέ στην επαρχία των ορεινών δήμων των Αγράφων, όπως τα γειτονικά ημιορεινά χωριά Αη. Γιώργης και Πορτίτσα.
• Το 1882 τα χωριά Ξινονέρι, Κρύα Βρύση και Γεωργικό υπάγονταν στον πρώτο Δήμο Καρδίτσας σε αντίθεση με τα διπλανά ημιορεινά χωριά Αη. Γιώργης και Πορτίτσα που ανήκαν στον ορεινό Δήμο Νεβρόπολης.
• Το 1920 έχουμε την απαλλοτρίωση του τσιφλικιού από το ελληνικό κράτος.
• Κοινή ιστορική πορεία, ίδια η καταγωγή των ανθρώπων και ο ίδιος τρόπος ανάπτυξης με τα δύο διπλανά καραγκούνικα χωριά Κρύα Βρύση και Γεωργικό και όχι με τα διπλανά Αη Γιώργη και Πορτίτσα.
• Κοινές επιγαμίες με τα γειτονικά καραγκούνικα χωριά.
• Το Γεωργικό εκκλησιάζονταν και έθαβε τους νεκρούς του στο Ξινονέρι έως το 1902.
• Κοινό μητρώο αρένων Ξινονέρι με Γεωργικό και Κρύα Βρύση το 1882.
• Μια κοινότηα το Ξινονέρι με την Κρύα Βρύση έως το 1940
• Κοινό μνημείο πεσόντων Ξινονέριου και Κρύας Βρύσης που υπάρχει σήμερα στο Ξινονερι
Από όλους τους σοβαρούς ιστορικούς και μελετητές – ερευνητές της παράδοσης αναφέρεται ως καραγκουνοχώρι όπως στον χάρτη των καραγκούνικων χωριών Κ.Δ. Τσαγκαλά ( έρευνα1962 εώς 1979).
Συμπεριλαμβάνεται επίσης στον χάρτη με τα χωριά των Καραγκούνηδων του Γ.Β. Καβαδία από το 1980
Β. ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Ίδιος ακριβώς τρόπος οικιστικής ανάπτυξης με τα διπλανά καραγκούνικα χωριά (τσιφλικοχώρια). Κεντρικός χώρος το μεσοχώρι με το κονάκι και γύρω οι πλινθόκτιστες σαρτάρες
Μεταγενέστερα χτίζονται πλινθόκτιστες και πετρόκτιστες κατοικίες με τον ίδιο τύπο και την ίδια εξέλιξη που συναντάμε και στα υπόλοιπα καραγκούνικα χωριά.
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ
Γεωργία και συμπληρωματικά κτηνοτροφία.
ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΙΚΕΣ ΣΑΡΤΑΡΕΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΟΦΑΔΕΣ ΤΟΥΣ
1920
ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΑΙ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ - 1960
Γ. ΑΣΧΟΛΙΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ – ΕΡΓΑΛΕΙΑ
• Οι κάτοικοι ήταν μόνιμα εγκατεστημένοι και ασχολούνταν κυρίως με την γεωργία και λίγα οικόσιτα ζώα κυρίως για προσωπικη τους χρήση.
• Χαρακτηριστικά χρησιμοποιούνταν ο δίτροχος ξύλινος αραμπάς (βαλάμαξο) και το ξυλάλετρο (Ησιόδειο άροτρο)
• Τα αροτριώντα ζώα είναι βουβάλια και βόδια και αργότερα άλογα
• Οι οικογένειες που ασχολούνταν με κτηνοτροφία δεν μετακινούνταν ποτέ
ΑΛΛΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ
• Με την απελευθέρωση της Θεσσαλίας αρκετές οικογένειες εισχωρούν σε αστικά επαγγέλματα και κατοικούν στο χωριό είτε στην Καρδίτσα (δασκαλοχώρι)
Δίτροχος ξύλινος αραμπάς ιδιοκτησίας Ντανόπουλου Ευάγγελου - 1890
Το ξυλάλετρο Ησιόδειο άροτρο ιδιοκτησία Φιλίππου Γεωργίου
Δ. ΚΟΙΝΩΝΙΑ
• Ζουλευκάρι κοινότητα στο όριο της γεωγραφικής έκτασης των Καραγκούνηδων
• Η περιοχή πέρασμα για τους ορεινούς και εποχιακά μετακινούμενους πληθυσμούς
• Η κοινότητα εξωστρεφής
• Αρκετές επιγαμίες
• Στα νεώτερα χρόνια περιορισμένες εγκαταστάσεις ορεινών οικογενειών
• Εντάχθηκαν ομαλά στην κοινωνία και στον πολιτισμό της κοινότητας.
Ε. ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ
Τα ήθη και τα έθιμα των κολίγων του χωριού μας όπως και η καθημερινή τους ζωή στις σαρτάρες, τα τραγούδια τους, οι χοροί τους, τα παραμύθια τους ήταν ολόιδια με των άλλων πεδινών καραγκούνικων οικισμών όπως :
• Η Πασχαλινή λιτανεία εικόνων στον οικισμό και στα χωράφια, η Λιτανεία εικόνας πολιούχου Αγίου Νικολάου στο Πανηγύρι στις 20 Μαίου, που πραγματοποιούνταν στην Κρύα Βρύση.
• Το τραγουδι “της Γαλανής το φόρεμα” και το “Τωρά Λαμπριά και Πασχαλιά”, που τα βρίσκουμε και στο Μοσχολούρι σύμφωνα με τον καταξιωμένο ερευνητή και συγγραφέα Νίκο Καραφύλλη στο βιβλίο “Το Μοσχολούρι”
• Ο χορός μόνο των γυναικών στο “Σεργιάνι” τη δευτερη μέρα του Πάσχα έξω από την Εκκλησία στο “χοροστάσι”, όπως το συναντάμε σε όλα τα καραγκουνοχώρια.
1. ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΞΙΝΟΝΕΡΙΟΥ
• Οι επίσημοι χοροί των Απόκρεων και του Πάσχα και τα τραγούδια τους εκτελούνται αποκλειστικά από τις γυναίκες με αυτοσυνοδεία.
• Ορισμένοι χοροί εκτελούνται ως «θληκωτοί» οι γυναίκες πιάνονταν αγκαζέ όπως και σε αλλά καραγκουνοχώρια.
2. ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΗ ΠΛΑΤΕΙΑ ΞΙΝΟΝΕΡΙΟΥ - Δεκαετία του 1950
ΔΙΑΚΡΙΝΟΝΤΑΙ 9 ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΕΣ ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΟΠΕΛΕΣ ΜΕ ΤΑ ΑΣΠΡΑ ΜΠΟΥΡΜΠΟΥΛΙΑ ΠΟΥ ΕΠΙΣΗΣ ΕΙΝΑΙ ΝΕΑΡΕΣ ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΕΣ
3. ΓΑΜΟΣ ΓΙΑΝΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΗ ΤΟ 1953 ΣΤΟ ΞΙΝΟΝΕΡΙ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ
Πάνε να πάρουν την νύφη, Ελένη, από την οικογένεια Παπαευαγγέλου, φαίνονται οι 2 Καραγκούνες δεξιά
Ζ. ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ - ΝΤΟΠΙΟΛΑΛΙΑ
• Η ντοπιολαλιά του χωριού ανήκει στο ιδίωμα των Καραγκούνηδων και χαρακτηρίζεται από τα ίδια γλωσσικά στοιχεία.
• Λόγω των επαφών και επιγαμιών αρκετοί στο ιδιόλεκτο τους έχουν λεξιλογικά και εκφραστικά στοιχεία από τα ορεινά ιδιώματα.
Η. ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Ανήκει στον τύπο της καραγκούνικης στολής των χωριών του κύκλου Καρδίτσας. Οι Ξινονερίτισσες φορούσαν τα ίδια ρούχα και τους ίδιους συνδυασμούς με τα υπόλοιπα καμπίσια χωριά, μέχρι το 1940 περίπου όλες οι γυναίκες, και οι ηλικιωμένες εώς το 1960.
Λόγω της εξέλιξης η οποία σημειώθηκε σε όλα τα ελληνικά χωριά αλλά κυρίως λόγω του μεγάλου κόστους κατασκευής της πλούσιας καραγκούνικης ενδυμασίας, οι νεότερες γενιές δεν την φόρεσαν και την αντικατέστησαν πολύ νωρίς με τις μαλλίνες, τις ολόσωμες υφαντές φούστες. Στη συνέχεια φορέθηκε το αστικοποιημένο φουστάνι με απλοποιημένο κεφαλομάντηλο και περιορισμένα κοσμήματα και μετά επικράτησαν τα αστικά ρούχα, όπως έγινε σε όλα τα καραγκούνικα χωριά.
Οι φωτογραφίες οι οποίες έχω την δυνατότητα να σας παρουσιάσω, είναι αδιάψευστοι μάρτυρες της ύπαρξής και της χρησιμοποίησης της καραγκούνικης στολής από τις μητέρες και κυρίως τις γιαγιάδες του Ξινονερίου.
Στόχος μου λοιπόν, είναι να παρουσιάσω στο ακροατήριο και κάποιες, λόγω του περιορισμένου χρόνου, από τις πολλές φωτογραφίες που έχω, για να βγάλουμε τα απαραίτητα συμπεράσματα. Και τις υπόλοιπες φωτογραφίες και τις προφορικές μαρτυρίες των οικογενειών προσκομίζονται φυσικά στα πρακτικά.
Θ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Με βάση τα παραπάνω στοιχεία διαπιστώνουμε στο Ξινονέρι την κοινή πολιτισμική καραγκούνικη ταυτότητα με τα διπλανά χωριά. Είναι αλήθεια όμως ότι υπήρξε ίσως μια πρόωρη εγκατάλειψη της καραγκούνικης φορεσιάς σε σχέση με άλλα καραγκούνικα χωριά.
Από τα ιστορικά και πολιτισμικά στοιχεία με ιδιάιτερη επισήμανση και στην ενδυμασία των γυναικών, αλλά και από τις προσωπικές μαρτυρίες και βιώματα ηλικιωμένων κατοίκων, τις οποίες καταθέτουμε και θα περιληφθούν φυσικά στα πρακτικά, προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι κάτοικοι του Ξινονερίου ανήκαν στη μεγάλη ομάδα των ντόπιου πληθυσμού των κατοίκων της πεδινής Δυτικής Θεσσαλίας που είναι γνωστοί ως καραγκούνηδες.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ
ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ ΚΑΛΑ
ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΕ ΟΛΟΥΣ
ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΤΣΙΩΝΑ
ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΗΔΩΝ ΤΗΣ ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑΣ ΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΩΝ ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΗΔΩΝ
http://www.karagkounides.gr/
