KARDITSAS.BLOG: Καρδίτσα ♥ Οικισμοί του πρώην Δήμου Ιθώμης

ΦΑΝΑΡΙ, ΧΑΡΜΑ (Χάρμενα), ΛΟΞΑΔΑ, ΚΑΝΑΛΙΑ (Λάσδα), ΕΛΛΗΝΟΠΥΡΓΟΣ (Γράλιστα), ΚΑΠΠΑΣ (Καπούα)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

Ο Δήμος Ιθώμης* βρίσκεται στη δυτική πλευρά του νομού Καρδίτσας και περιλαμβάνει οχτώ Δημοτικά Διαμερίσματα. Στο σύνολό του χαρακτηρίζεται ως ημιορεινός.

ΕΔΡΑ: Φανάρι

Το Φανάρι (15 χλμ. ΒΔ της Καρδίτσας) είναι χτισμένο στις πλαγιές δασωμένου λόφου, σε υψόμετρο 450 μ. Είναι ένα όμορφο παραδοσιακό χωριό, με μαγευτική θέα προς τον κάμπο της Καρδίτσας και των Τρικάλων. Εδώ βρισκόταν η αρχαία πόλη Ιθώμη, την οποία αναφέρει ο Όμηρος. Στο χωριό μαρτύρησε ο Άγ. Σεραφείμ, πολιούχος της Καρδίτσας, ο οποίος διετέλεσε και Επίσκοπος.. Στα νεότερα χρόνια γνώρισε μεγάλη εμπορική και οικονομική άνθηση. Η τοπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική με τα λιθόκτιστα σπίτια, τα αρχοντικά και τις βρύσες εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη. Ενδιαφέρον από αρχιτεκτονικής αλλά και ιστορικής πλευράς, παρουσιάζει το Δημοτικό Σχολείο του χωριού.

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ

Είναι δήμος αγροτικός καθώς η πλειοψηφία των κατοίκων απασχολείται στον πρωτογενή τομέα σε ποσοστό 56,98%. Οι αγροτικές καλλιέργειες αφορούν κυρίως βαμβάκι, σιτηρά, αμπέλια και καπνά, ενώ στον τομέα της κτηνοτροφίας, εκτρέφονται κυρίως αιγοπρόβατα και βοοειδή. Ο πληθυσμός του δήμου, σύμφωνα με την απογραφή του 1991 ανέρχεται στις 3636 κατοίκους, ενώ η συνολική του έκταση φτάνει τα 80.491 στρ. Χαρακτηριστικό ιστορικό μνημείο του Δήμου αποτελεί το κάστρο Φαναρίου (βυζαντινό μνημείο), το οποίο βρίσκεται σε φάση αναστήλωσης και ηλεκτροφωτισμού καθώς και τα ερείπια της ακροπόλεως της αρχαίας Ιθώμης που ονομάζονται Κάστρο του Έλληνος. Η τελετή Ανακομιδής και Λιτάνευσης της Τίμιας Κάρας του Αγίου Σεραφείμ, την τελευταία Κυριακή του Σεπτεμβρίου, γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα στον ομώνυμο Ιερό Ναό στο Φανάρι, που είναι και ο τόπος Μαρτυρίου του Αγίου. Αποτελεί σημαντική θρησκευτική γιορτή τόσο για το Δήμο όσο και για ολόκληρο το Νομό Καρδίτσας καθώς ο Άγιος Σεραφείμ είναι και ο Πολιούχος Άγιος της Καρδίτσας.

Στο δημοτικό διαμέρισμα Φαναρίου λειτουργεί: κατάστημα Ε.Λ.Τ.Α., Αστυνομικός Σταθμός, Συμβολαιογραφείο και Υποθηκοφυλάκειο.

Αστυνομικός σταθμός λειτουργεί και στο Δημοτικό Διαμέρισμα Ελληνόπυργου.

Ν.Π.Δ.Δ. της τοπικής αυτοδιοίκησης: Πολιτιστικό Κέντρο στο Φανάρι, βιβλιοθήκες στο Φανάρι, στα Κανάλια και στον Πύργο Ιθώμης.

Πνευματικό Κέντρο και Μουσείο στα Κανάλια καθώς επίσης και το Πνευματικό Κέντρο του πολιτιστικού συλλόγου του Δημοτικού Διαμερίσματος Ελληνόπυργου.

Λειτουργούν επίσης: Κοινοτική Επιχείρηση Τουρισμού, Πολιτισμού, Ανάπτυξης Καναλίων (Κ.Ε.Τ.Π.Α.Κ) και Δημοτικά Αναψυκτήρια στα Δημοτικά Διαμερίσματα: Φαναρίου, Καναλίων, Καππά και Πύργου Ιθώμης.

Υγεία – Πρόνοια: Υπάρχουν περιφερειακά αγροτικά στο Φανάρι και τον Πύργο Ιθώμης. Το Δ.Δ. Ελληνοπύργου καλύπτεται από γιατρό του Κ.Υ. Μουζακίου. Η επίσκεψη του γιατρού σε όλα τα Δ.Δ. γίνεται μία ημέρα την εβδομάδα, εκτός των Δ.Δ. Φαναρίου και Πύργου Ιθώμης που ο γιατρός επισκέπτεται τρεις και δύο ημέρες αντίστοιχα.

Αθλητισμός: Στίβος στο Φανάρι και γήπεδα ποδοσφαίρου στον Αγ. Ακάκιο, Καππά και Λοξάδα.

ΔΗΜΑΡΧΟΣ: ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΣ

Γεννήθηκε στις 25/11/1965. Είναι πτυχιούχος της Θεολογικής σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 1996 – 1998 εξελέγη Πρόεδρος της Νομαρχιακής Επιτροπής ΟΝΝΕΔ του Ν. Καρδίτσας. Το 1996 ήταν υποψήφιος βουλευτής με τη Νέα Δημοκρατία. Τον Οκτώβριο του 1998 εξελέγη Δήμαρχος Ιθώμης. Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων του Ν. Καρδίτσας και της Γενικής Συνέλευσης της ΚΕΔΚΕ. Είναι μέλος του Δ.Σ. της Ν.Ε.Λ.Ε. και της Περιβαλλοντικής Αναπτυξιακής Δυτικής Θεσσαλίας (Π.Α. ΔΥ. Θ. Α.Ε.)

ΧΑΡΜΑ (Χάρμενα)

Περιγραφή

Το Δ .Δ Χάρμα που απέχει 16,5 χλμ. από την Καρδίτσα και 14,5 χλμ. από το Μουζάκι, ανήκει στο Δήμο Ιθώμης. Περιλαμβάνει τους οικισμούς Ορχομενού και Χάρμαινας. Το χωριό είναι χτισμένο σε 130 μ. υψόμετρο.

Παραγωγή – Οικονομία

Οι 250 κάτοικοι της Χάρματος, που αυξάνονται σε 350 το καλοκαίρι, είναι στην πλειοψηφία τους γεωργοκτηνοτρόφοι (καλλιέργεια βαμβακιού, καπνού, σιταριού).

Ιστορία – Μνημεία Αξιοθέατα

Σύμφωνα με την παράδοση, στην περιοχή προϋπήρχε αξιόλογος οικισμός, το όνομα Ορχομενός μάλιστα φανερώνει ότι οι κάτοικοί του ήταν οι πρώτοι Έλληνες.

Έθιμα – Παραδόσεις

Απέναντι από τη γραφική πλατεία στη Χάρμα ορθώνεται επιβλητικά η ενοριακή εκκλησία της Γέννησης της Θεοτόκου. Ο ναός της Αγ. Παρασκευής (1947) εντός του οικισμού στην ομώνυμη τοποθεσία, χτίστηκε σε χώρο που προϋπήρχε μητροπολιτικός ναός της Αγίας που μετρατράπηκε σε τζαμί επί Τουρκοκρατίας.

Φυσική Ομορφιά – Δραστηριότητες

Στη Χάρμα υπάρχει η κεντρική πηγή από την οποία υδρεύεται ο οικισμός, όπου η πρώτη βρύση του 1936 ήταν πέτρινη. Επίσης υπάρχουν οι πηγές «Καλογεράκος», 2 χλμ. νότια, και «Μαντίλος» με πολύ καλό νερό, στην ομώνυμη θέση 5 χλμ. βόρεια. Στο χώρο αυτό πολύ παλιά υπήρχαν κεραμοποιεία.

Πολιτισμός – Εκδηλώσεις

Το χωριό πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου με εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν ολονύκτιο γλέντι στην κεντρική πλατεία του χωριού την παραμονή της γιορτής, ενώ ανήμερα καταφθάνει και πλήθος επισκεπτών από τις γύρω περιοχές. Στο πανηγύρι της Αγ. Παρασκευής επίσης στις 26 Ιουλίου (παραμονή και ανήμερα) οι παρευρισκόμενοι μπορούν να γευθούν το παραδοσιακό φαγητό που ετοιμάζουν οι κάτοικοι σε συνεργασία με το Πνευματικό Κέντρο. Ο Σύλλογος «Η Γέννηση της Θεοτόκου», που εδρεύει στην Αθήνα, φροντίζει για την οργάνωση των πανηγυριών, τη Βιβλιοθήκη και το Αγροτικό Ιατρείο.

ΛΟΞΑΔΑ

Περιγραφή

Κατηφορίζοντας από το χωριό Κανάλια, στα 7 χλμ. συναντάμε τη Λοξάδα, χτισμένη σε 100 μ. υψόμετρο. Ανήκει στο Δήμο Ιθώμης και απέχει 8 χλμ. από την Καρδίτσα και 5 χλμ. από την έδρα του Δήμου, το Φανάρι.

Παραγωγή – Οικονομία

Οι κάτοικοι του χωριού, 320 χειμώνα-καλοκαίρι, αντλούν το εισόδημά τους από τη γεωργία κυρίως (καλλιέργεια βαμβακιού, καλαμποκιού, καθώς και οπωροκηπευτικά) και την κτηνοτροφία.

Ιστορία – Μνημεία Αξιοθέατα

Το χωριό αναφέρεται σε έγγραφα από το 1289 και στην απογραφή του 1881 είχε 200 κατοίκους. Πρόκειται για το βυζαντινό οικισμό Λυκουσάδα, κοντά στον οποίο υπήρχε η αντρική Μονή της «Θεομήτορος Ελεούσης». Το 1342 το μοναστήρι περιήλθε στην κατοχή των αρχόντων του Φαναρίου. Ανακηρύχτηκε σταυροπηγιακή μονή το 14ο αι. στη διάρκεια της σερβικής κυριαρχίας. Το μοναστήρι καταστράφηκε το 17ο αι. από τους Τούρκους, σε αντίποινα της εξέγερσης που σημειώθηκε στη γύρω περιοχή. Ως τις αρχές του 20ού αιώνα σώζονταν κάποια ερείπια του μοναστηριού, σήμερα δυστυχώς είναι γνωστή μόνο η θέση του. Στη Λοξάδα υπάρχουν και βυζαντινά λουτρά, τα οποία δεν έχουν ακόμη ανασκαφτεί.

Έθιμα – Παραδόσεις

Ο επισκέπτης μπορεί να συνδυάσει μαζί με την ξεκούρασή του και το προσκύνημα στην εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, που είναι χτισμένη στη θέση της παλιάς Ιεράς Μονής.

Φυσική Ομορφιά – Δραστηριότητες

Όμορφο τόπο για ξεκούραση και πηγή δροσιάς αποτελούν οι δύο βρύσες της πλατείας του χωριού.

Πολιτισμός – Εκδηλώσεις

Την παραμονή και ανήμερα το Δεκαπενταύγουστο πανηγυρίζει το χωριό, με λαϊκή ορχήστρα και γλέντι στην πλατεία του χωριού.

ΚΑΝΑΛΙΑ (Λάσδα)

Περιγραφή

Σε απόσταση 14 χλμ. από την Καρδίτσα και σε υψόμετρο 350 μ. στους νότιους πρόποδες της οροσειράς των Αγράφων, βλέπουμε τα γραφικά Κανάλια. Τα Κανάλια ανήκουν στο Δήμο Ιθώμης και σ_ αυτά υπάγεται ο οικισμός Λυγαριές.

Παραγωγή – Οικονομία

Τους περισσότερους κατοίκους τους τα Κανάλια τους είχαν το 1928 (2.070 άτομα). Σήμερα ζουν στο χωριό 800 άτομα που αυξάνονται σε 2.000 κατά τους θερινούς μήνες. Παλιότερα οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνταν με τη σηροτροφία (εκτροφή μεταξοσκώληκα) και την αμπελουργία, ενώ σήμερα αντλούν το εισόδημά τους κυρίως από τη βαμβακοκαλλιέργεια, την καπνοκαλλιέργεια και την κτηνοτροφία.

Ιστορία – Μνημεία Αξιοθέατα

Η παλιότερη ονομασία του χωριού ήταν Λάσδα. Στα Κανάλια οι πρώτοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν γύρω στο β΄ μισό του 17ου αι. Το όνομα του χωριού οφείλεται, σύμφωνα με την παράδοση, στα κανάλια που έφερναν το νερό από τις πηγές στη Μονή Λυκουσάδας, που σήμερα δε σώζεται. Το 1854 κάηκε το χωριό για πρώτη φορά από τους Τούρκους. Στο χωριό σώζονται ακόμη αρκετά δείγματα παραδοσιακής-ηπειρωτικής αρχιτεκτονικής που συνδυάζονται αρμονικά με τη νεότερη. Τα Κανάλια είναι η ιδιαίτερη πατρίδα του λαογράφου Κίτσου Μακρή. Υπάρχει στο χωριό Λαογραφικό Μουσείο από το 1979 το οποίο επιμελήθηκε ο ίδιος ο Κίτσος Μακρής. Λειτουργεί επίσης Εκθετήριο γεωργικών εργαλείων και οικιακών σκευών και Φωτογραφικό Αρχείο. Πραγματικό στολίδι είναι το Πνευματικό Κέντρο με αίθουσα εκδηλώσεων και Βιβλιοθήκη από το 1947.

Έθιμα – Παραδόσεις

Το πιο εντυπωσιακό κτίσμα που θα αντικρίσει κανείς στο χωριό είναι η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (1894) τρίκλιτη βασιλική με τρούλο. Καταφύγιο ηρεμίας αποτελεί το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία (1903) σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής, στην κορυφή του χωριού. Η ιερή εικόνα της Παναγίας της Καναλιώτισσας (4ος-5ος αι. μ.Χ.) θεωρείται έργο του ευαγγελιστή Λουκά, κατασκευασμένη από κηρομαστίχη και επαργυρωμένη. Ανήκε στο μοναστήρι της Λυκουσάδας και σήμερα φυλάσσεται στη Μονή Μεταμορφώσεως Μετεώρων.

Φυσική Ομορφιά Δραστηριότητες

Αξιόλογες είναι οι πετρόχτιστες βρύσες του χωριού που φέρουν την ενθύμηση απελευθέρωσης του χωριού από τους Τούρκους. Για τις πηγές «Λουτρό», «Αποστολάκη Βρύση» και «Δισκαριά» ο δρόμος είναι καλός. Ο ποταμός Κατσιούρης, είναι επίσης εύκολα προσβάσιμος. Κάτω από την πλατεία βρίσκεται η ανεξερεύνητη σπηλιά Τσανάκα. Όμορφη είναι η θέα από την κορυφή «Στρατώνα» σε υψόμετρο 350 μ.

Πολιτισμός – Εκδηλώσεις

Το χωριό πανηγυρίζει στις 20/7 του Προφήτη Ηλία και το Δεκαπενταύγουστο με λαϊκό πανηγύρι στην πλατεία του χωριού και πληθώρα εκδηλώσεων (αγώνα ανώμαλου δρόμου, θεατρικές παραστάσεις, χορευτικό συγκρότημα). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εκδηλώσεις των Απόκρεω, οι Πασχαλινοί χοροί και τα έθιμα του γάμου. Ο Εκπολιτιστικός και Εξωραϊστικός Σύλλογος Καναλίων, ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Καναλιωτών Αθήνας και ο Σύλλογος Καναλιωτών Βόλου φροντίζουν για τις εκδηλώσεις του χωριού. Ο Σύλλογος του Βόλου έχει εκδώσει βιβλίο για τα Κανάλια.

ΕΛΛΗΝΟΠΥΡΓΟΣ (Γράλιστα)

Περιγραφή

Ο Ελληνόπυργος απέχει από την Καρδίτσα 27 χλμ. Ανήκει στο Δήμο Ιθώμης και είναι ένας γραφικότατος οικισμός αμφιθεατρικά χτισμένος σε 640 μ. υψόμετρο, που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέος.

Αρχικά βρισκόταν στη θέση Παναγιά, όπου επλήγη από επιδημία την περίοδο 1621-1624. Παλιά ονομαζόταν Γράλιστα ή Γριάλιστα ενώ το σημερινό όνομα το πήρε, κατά την παράδοση, από το τρόπαιο που στήθηκε σε ανάμνηση νίκης κατά των Γαλατών το 279 π.Χ.

Παραγωγή – Οικονομία

Ο αριθμός των κατοίκων του χωριού το χειμώνα είναι 200 άτομα, ενώ το καλοκαίρι 600-800 άτομα. Ο μόνιμος πληθυσμός ζει κυρίως από τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Ο Πλακιάς Στέφανος ασκεί το παραδοσιακό επάγγελμα του τυροκόμου.

Ιστορία – Μνημεία Αξιοθέατα

Ερείπια αρχαίου Πύργου με ογκόλιθους διαφόρων διαστάσεων, που καταλαμβάνει έκταση περίπου 300 τ.μ., σώζονται μέχρι σήμερα ΒΔ του χωριού. Ο Ελληνόπυργος διασώζει δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του περασμένου αιώνα. Ο επισκέπτης μπορεί να πάρει μια ανάσα ξεκούρασης στο πετρόχτιστο καλλιτεχνικό μπαλκόνι του Αγ. Ελευθέριου και να θαυμάσει το νερόμυλο «Χαντζή» -χτίσμα του περασμένου αιώνα. Εξαιρετικής ιστορικής σημασίας είναι η τρύπα του «Λώλου», η ανεξερεύνητη σπηλιά κοντά στον παραπάνω νερόμυλο. Στο χωριό υπάρχει και το σπίτι-στρατηγείο του Γ. Καραϊσκάκη από το οποίο πολέμησε με τους Τούρκους το 1817. Τη γραφική εικόνα του χωριού συμπληρώνει το αρχοντικό Σύρμου-Ζήγρα, χτισμένο το 1894 στην Α μεριά του οικισμού.

Έθιμα – Παραδόσεις

Η εκκλησία του Αγ. Γεωργίου (1818), σταυρεπίστεγη βασιλική, διατηρείται σε καλή κατάσταση. Ο ενοριακός ναός της Αγ. Παρασκευής με αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο χτίστηκε το 1858.

Φυσική Ομορφιά Δραστηριότητες

Ο Γραλισιώτης ποταμός, μήκους 3 χλμ., χωρίζει τον οικισμό σε δύο συνοικίες. Πηγές του χωριού είναι η «Μάνα νερού», η πηγή «Κλήμα» ενώ πολλές πηγές υπάρχουν και στην τοποθεσία «Αθάνατος». Για την κορυφή Καψούνα σε 950 μ. υψόμετρο η διαδρομή είναι πολύ ωραία μέσα από το καστανόδασος. Η κορυφή Καστρί βρίσκεται σε 907 μ. υψ. Πανοραμική είναι η θέα και στην περιοχή «παξαράκι» με τους μικρούς καταρράκτες και το ρέμα, καθώς επίσης και το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία. Για τους λάτρεις των σπορ και ιδιαίτερα των ανεμοπτεριστών υπάρχει διαθέσιμη πίστα στο ξωκλήσι του Αγ. Αθανασίου. Κάθε χρόνο από την Κυριακή του Πάσχα έως την Κυριακή του Θωμά διοργανώνεται στον Ελληνόπυργο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Ανεμοπτεριστών.

Πολιτισμός – Εκδηλώσεις

Την Πρωτομαγιά από κοινού οι Σύλλογοι με το Δήμο οργανώνουν στο ξωκλήσι του Αγ. Αθανασίου εκδήλωση με διανομή παραδοσιακού φαγητού, ορχήστρα παραδοσιακής μουσικής και επίδειξη πτήσεων. Η εκκλησία της Αγ. Παρασκευής στο κέντρο του χωριού πανηγυρίζει στις 26 Ιουλίου για δύο ημέρες. Επίσης από τις 13/8-15/8 στην Κεντρική Πλατεία λαμβάνει χώρα τριήμερο φεστιβάλ πολιτιστικών εκδηλώσεων που περιλαμβάνει μουσική βραδιά, εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής, θεατρικές παραστάσεις και παραδοσιακή βραδιά με ντόπιους καλλιτέχνες. Οι 4 δραστήριοι Σύλλογοι φροντίζουν γι_ αυτές τις εκδηλώσεις. Ο Εξωραϊστικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Ελληνοπυργίων «Η Αγία Παρασκευή» εδρεύει στην Αθήνα, ο Εξωραϊστικός-Εκπολιτιστικός Σύλλογος Ελληνοπυργίων «Ο Αθάνατος» εδρεύει στη Λάρισα και εκδίδει την εφημερίδα «ο Ελληνόπυργος», ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ελληνοπύργου και τέλος ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ελληνοπυργίων «Το Κάστρο» εδρεύει στη Θεσ/νίκη. Στον Ελληνόπυργο συνηθιζόταν να γίνονται λιτανείες. Πολύ ενδιαφέροντα είναι επίσης τα έθιμα και οι παραδόσεις που σχετίζονται με το χτίσιμο του σπιτιού, το προξενιό, το γάμο και τη βάπτιση.

*Η δημοτική ενότητα (πρώην δήμος) Ιθώμης καταλαμβάνει έκταση 80.491 στρέμματα και έχει συνολικό πληθυσμό 3.140 κατοίκους. Ο πρώην δήμος λειτούργησε από το 1999 έως το 2010 με έδρα το χωριό Φανάρι.

Περιλαμβάνει τις παρακάτω τοπικές κοινότητες και οικισμούς:

Κοινότητα Φαναρίου