Η κληρονομικότηταΗ κληρονομικότητα επηρεάζει σημαντικά την διαμόρφωση του βάρους. Στον παράγοντα αυτό υπολογίζεται ότι οφείλεται το 20 - 25% των κρουσμάτων της νόσου. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, φαίνεται ότι όταν ο ένας από τους δύο γονείς είναι παχύσαρκος, η θεωρητική πιθανότητα εκδήλωσης παχυσαρκίας είναι 40%, ενώ στην περίπτωση που και οι δύο γονείς είναι παχύσαρκοι, η πιθανότητα σχεδόν διπλασιάζεται. Μια άλλη παρατήρηση που...
ενισχύει την ίδια άποψη, είναι ότι οι μονοωογενείς δίδυμοι (που έχουν ακριβώς τα ίδια γονίδια) εκτός από τις εξωτερικές ομοιότητες έχουν τις περισσότερες φορές και παραπλήσιο βάρος. Είναι ωστόσο δύσκολο να εκτιμήσουμε ακριβώς τον βαθμό επίδρασης της κληρονομικότητας στην διαμόρφωση του βάρους, για τον λόγο ότι τα άτομα που ζουν και μεγαλώνουν σε δεδομένο οικογενειακό περιβάλλον, συνήθως μοιράζονται και όμοιο τρόπο ζωής, με κοινές διατροφικές συνήθειες. Πάντως, μελέτες σε υιοθετημένους από μικρή ηλικία ενήλικες, έδειξαν ότι το σωματικό τους βάρος σχετιζόταν περισσότερο με τους βιολογικούς, παρά με τους θετούς τους γονείς.
Το περιβάλλον
Τον καθοριστικότερο ρόλο στη διαμόρφωση του σωματικού βάρους παίζει το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε και ανατρεφόμαστε. Οι διατροφικές μας συνήθειες και επιλογές, το καθημερινό μας διαιτολόγιο, η ποσότητα και ποιότητα των τροφίμων που λαμβάνουμε, η συχνότητα των γευμάτων, το επίπεδο της σωματικής μας δραστηριότητας, ακόμη και το επάγγελμά μας μπορούν να επηρεάσουν το σωματικό μας βάρος. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι το φαινόμενο της παχυσαρκίας των ενηλίκων στις αναπτυγμένες χώρες, αυξήθηκε την τελευταία δεκαετία κατά 37%. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από αφθονία τροφίμων που είναι πλούσια σε λίπος, ζάχαρη και άχρηστη ενέργεια. Τα έτοιμα γεύματα των fast foods, που λόγω ευκολίας έχουν μπει στη ζωή μας, αποτελούν το πιο κλασικό παράδειγμα ανθυγιεινής τροφής, με συστατικά που συμβάλουν καταλυτικά στην αύξηση του βάρους.Χαρακτηριστική είναι η διατύπωση, ότι η καθιστική ζωή και η ανθυγιεινή διατροφή οδηγούν στην παχυσαρκία ακόμη και τα άτομα που δεν καταναλώνουν υπερβολικά μεγάλες ποσότητες τροφής.
Η εξάρτηση της σύγχρονης αστικής οικογένειας από την κατεργασμένη - έτοιμη τροφή, είναι η κυριότερη αιτία της εκρηκτικής διάδοσης των ταχυφαγείων (fast foods) τα τελευταία 20 χρόνια. Η Ευρωπαϊκή Ιατρική Εταιρεία Μελέτης της Παχυσαρκίας εκτιμά ότι αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, η παχυσαρκία στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα φθάσει τα επίπεδα του 50% μέχρι το 2030. Στη χώρα μας, το γεγονός ότι η μεσογειακή διατροφή (ελαιόλαδο, φρούτα και λαχανικά) και τα παραδοσιακά επαγγέλματα αντικαταστάθηκαν από τα έτοιμα τρόφιμα, τα λίπη, το γρήγορο φαγητό και την καθιστική ζωή, έχει επιδράσει σημαντικά στη αύξηση του μέσου ατομικού βάρους. Είναι πραγματικά αξιοπερίεργο το γεγονός, ότι Μεσογειακές χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, έχουν τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας στην Ευρώπη. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση στην Ευρώπη στην παχυσαρκία των ανδρών, με ποσοστό 26,7%, ενώ στην παχυσαρκία των γυναικών μοιράζεται τη δεύτερη θέση με την Μεγάλη Βρετανία, με ποσοστό 17,8%.
Η επιδημιολογική έξαρση της παχυσαρκίας δεν αφορά ωστόσο μόνο τις αναπτυγμένες χώρες, αλλά και τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Στην Κίνα τη δεκαετία του ΄60 οι άνθρωποι πέθαιναν κατά εκατομμύρια από την πείνα. Σήμερα υπάρχουν περισσότερο από 200 εκατομμύρια υπέρβαροι, ενώ οι παχύσαρκοι στην Κίνα ξεπερνούν τα 60 εκατομμύρια!
Ψυχογενείς παράγοντες
Αν όλοι τρώγανε τόσο όσο θα έπρεπε ώστε να μπορεί το σώμα να έχει τα απαραίτητα καύσιμα ενέργειας και να μπορεί να ανταπεξέλθει στη δραστηριότητα που του αναλογεί, δεν θα υπήρχε το φαινόμενο της παχυσαρκίας. Το ζήτημα είναι ότι ο άνθρωπος τρέφεται πολλές φορές με βάση τα θέλω του: την αίσθηση της απόλαυσης, το άγχος, την μοναξιά, το ανικανοποίητο κενό που αισθάνεται, όταν νιώθει θλίψη, θυμό ή και πολύ χαρά. Όταν αυτό συμβαίνει, οι σκέψεις και τα συναισθήματα υπερισχύουν, επηρεάζοντας σημαντικά τη διατροφική μας συμπεριφορά. Έχει αποδειχθεί ότι τα αγχώδη και ανικανοποίητα άτομα έχουν αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν, κάτω από συνθήκες ψυχολογικής πίεσης, ανώμαλη διατροφική συμπεριφορά. Πολλοί είναι οι άνθρωποι που ισχυρίζονται ότι τρώνε αντιδραστικά εξ αιτίας διάφορων αρνητικών συναισθημάτων, όπως το άγχος, η στεναχώρια ή ο θυμός, δείχνοντας μάλιστα προτίμηση σε συγκεκριμένα ήδη τροφών, όπως τα γλυκά και η σοκολάτα, ενώ πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό αυτό. Πώς όμως συνδέονται τα συναισθήματα αυτά με την επιθυμία κατανάλωσης φαγητού; Πότε τρώμε επειδή πραγματικά πεινάμε και πότε προκειμένου να ικανοποιήσουμε βαθύτερες ψυχικές μας διαθέσεις; Σε ποια από τις δύο περιπτώσεις αποθηκεύουμε περιττό λίπος στον οργανισμό μας; Η πρόσληψη τροφής για τον άνθρωπο δεν έχει μόνο βιολογική αλλά και ψυχική αξία. Αυτό συμβαίνει διότι η τροφή ικανοποιεί μια βασική ανάγκη που εντοπίζεται στο ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Αρχικά εντοπίζουμε τη σχέση ασφάλειας - φαγητού στη βρεφική ηλικία. Όταν το μωρό νιώσει ότι πεινά, κατακλύζεται από συναισθήματα πανικού και ανησυχίας, τα οποία μάλιστα αδυνατεί να διαχειριστεί. Νιώθει απειλή και βιώνει άγχος αφανισμού. Σύμφωνα λοιπόν με την ψυχολογική προσέγγιση, η πρόσληψη τροφής συνδέεται με τις πρωταρχικές εμπειρίες επιβίωσης. Η ενστικτώδης αυτή ανάγκη, εξυπηρετεί ταυτόχρονα δύο σκοπιμότητες: Μια βιολογική, να συντηρηθεί δηλαδή ο οργανισμός παίρνοντας την αναγκαία καύσιμη ύλη, αλλά και μια ψυχική, να ευχαριστηθεί δηλαδή το άτομο με την αίσθηση της γεύσης, ώστε να επιθυμεί την πρόσληψη τροφής. Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι το αίσθημα της πείνας και η επιθυμία για φαγητό - η όρεξη, διαφέρουν σημαντικά αφού εξυπηρετούν δύο εντελώς διαφορετικές ανάγκες. Πολλές φορές ενώ έχουμε φάει ένα πλήρες γεύμα νιώθουμε σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα, αίσθημα πείνας. Το αίσθημα αυτό είναι λανθασμένο και συχνά σχετίζεται με βαθύτερα συναισθήματα που ενδεχομένως αδυνατούμε να αντιληφθούμε. Όμως και το ίδιο το φαγητό μέσω των διάφορων ουσιών που περιέχει, μπορεί πράγματι να επιδρά αγχολυτικά. Τροφές όπως η ζάχαρη, η σοκολάτα ή τροφές που περιέχουν υδατάνθρακες, φαίνεται ότι επηρεάζουν τις εκκρίσεις ορμονών και νευροδιαβιβαστών στο σώμα μας, που συνδέονται με συναισθήματα πληρότητας, ανακούφισης και ευφορίας. Το ψυχολογικό υπόβαθρο του αισθήματος της πείνας παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη των θερμίδων. Αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε, είναι ότι το περιττό βάρος συσσωρεύεται στον οργανισμό όχι από το φαγητό που τρώμε όταν πεινάμε, αλλά από αυτό που καταναλώνουμε όταν νιώθουμε αδικαιολόγητη όρεξη, επιθυμώντας να ικανοποιήσουμε βαθύτερες ψυχολογικές ανάγκες. Με τον τρόπο αυτό η ψυχοσύνθεσή μας επιδρά και συντελεί σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση του σωματικού μας βάρους, μέσω δηλαδή της λήψης περιττών για τον οργανισμό θερμίδων, αφού βιολογικά δεν τις έχουμε ανάγκη.
Παθολογικοί και άλλοι παράγοντες
Υπάρχουν ορισμένες ασθένειες αλλά και φάρμακα τα οποία συντελούν στην αύξηση του βάρους και μακροχρόνια μπορούν να μας οδηγήσουν στην παχυσαρκία. Νοσήματα των ενδοκρινών αδένων (θυρεοειδούς, παγκρέατος, επινεφριδίων, υποθυρεοειδισμός), παθήσεις του μεταβολισμού (σύνδρομο Prader-Willi, σύνδρομο Bardet-Biedl, σύνδρομο Simpson-Golabi-Behmel, σύνδρομο Cohen΄s), νευρολογικής φύσεως παθήσεις, η κατάθλιψη αλλά και φάρμακα όπως τα στεροειδή και ορισμένα αντικαταθλιπτικά χάπια μπορούν να προκαλέσουν ή να συντελέσουν στην αύξηση του σωματικού βάρους. Η συμβολή τους όμως στην σημερινή επιδημιολογική εξάπλωση της παχυσαρκίας είναι μάλλον αμελητέα.
www.healthierworld.gr
http://www.on-news.gr/
