Τι περιλαμβάνει η πρόληψη του ΚΠΕ;
Η πρόληψη του ΚΠΕ αναφέρεται σε μια έννοια με δυο διαστάσεις 2. Πρώτον, η πρωτογενής πρόληψη που αναφέρεται στην επισήμανση και αποφυγή περιβαντολλογικών και γενετικών παραγόντων που θεωρούνται ότι συμβάλλουν στη εμφάνιση της νόσου, και στη δευτερογενή πρόληψη, η οποία αφορά την ανεύρεση και θεραπεία προκαρκινικών οργανικών βλαβών ή την διάγνωση της νόσου σε πρώιμο στάδιο έτσι ώστε να επιτρέπει την πλήρη θεραπεία και ίαση.
Γνωρίζουμε ότι η κληρονομικότητα και οι γονιδιακές μεταλλάξεις παίζουν σπουδαίο ρόλο στην εμφάνιση του ΚΠΕ. Άλλωστε, το 25% των ασθενών με ΚΠΕ έχουν κάποιο οικογενειακό ιστορικό ΚΠΕ ή γονιδιακή προδιάθεση για την ανάπτυξη του συγκεκριμένου αυτού τύπου καρκίνου.
Περιβαντολλογικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση του ΚΠΕ είναι κυρίως οι διαιτητικές συνήθειες καθώς και η παχυσαρκία, το κάπνισμα, και η κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας αλκοόλ.
Έτσι λοιπόν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα πρωτογενούς πρόληψης του ΚΠΕ πρέπει να περιλαμβάνει τις παρακάτω συστάσεις:
• Μειωμένη κατανάλωση ζωικού λίπους και αντικατάσταση τους με φυτικά λιπαρά ιδίως ελαιόλαδο
• Πρόσληψη όσο το δυνατόν μεγαλύτερων ποσοτήτων φυτικών ινών (φρούτα, λαχανικά, σιτηρά ολικής αλέσεως, οσπρίων)
• Προτίμηση πουλερικών και ιδίως ψαριών ως πηγή ζωικής πρωτεΐνης
• Αποφυγή κατεργασμένων κρεάτων
• Αποφυγή καπνίσματος, κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων θερμίδων και αλκοόλ
• Αύξηση σωματικής άσκησης
Περισσότερο από το 99% όλων των ΚΠΕ αναπτύσσονται επί προκαρκινικών βλαβών (αδενωμάτων) του επιθηλίου, τους επονομαζόμενους πολύποδες. Αυτό ακριβώς το γεγονός εκμεταλλευόμαστε και μπορούμε πλέον να εφαρμόσουμε προγράμματα ελόγου (screening) του γενικού πληθυσμού.
Ήδη από τη δεκαετία του ’90 σε χώρες όπως η Αυστραλία και οι ΗΠΑ άρχισαν πιλοτικά προγράμματα έλεγχου του γενικού πληθυσμού με σκοπό την πρόληψη του ΚΠΕ. Τα τελευταία χρόνια κάποιες Σκανδιναβικές χώρες και η Μεγάλη Βρετανία ήταν οι πρώτες Ευρωπαϊκές χώρες που εφάρμοσαν οργανωμένα προγράμματα ελέγχου του γενικού πληθυσμού. Οι πρώτες μελέτες από αυτά τα προγράμματα είναι πολύ ενθαρρυντικές και το ποσοστό μείωσης της θνησιμότητας υπερβαίνει σε μερικές περιπτώσεις και το 30% 3.
Πρόσφατα (Νοέμβριος 2011) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε για πρώτη φορά οδηγίες (Guidelines) σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τη διασφάλιση της ποιότητας στον προσυμπτωματικό έλεγχο και τη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Πως γίνεται ο έλεγχος;
Ο προ-συμπτωματικός έλεγχος μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους 4:
1. Απλή εξέταση κοπράνων, μέσω της οποίας ανιχνεύουμε την παρουσία αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα
2. Σιγμοειδοσκόπηση: Πρόκειται για μια ενδοσκοπική πράξη κατά τη διάρκεια της οποίας εξετάζεται το τελευταίο (Αριστερό) μέρος του π. Εντέρου (ΠΕ), εκεί όπου άλλωστε ανιχνεύεται και το 60-70% όλων των περιπτώσεων του ΚΠΕ
3. Κολονοσκόπηση: Πρόκειται για μια ενδοσκοπική πράξη κατά τη διάρκεια της οποίας εξετάζεται ολόκληρο το ΠΕ και το τελευταίο μέρος του λεπτού εντέρου.
4. Συνδυασμός των (1) και (2)
5. Αξονική Τομογραφική Κολονοσκόπηση: Πρόκειται για μια συνηθισμένη αξονική τομογραφία με την ιδιαιτερότητα ότι ένα σύνθετο λογισμικό του ηλεκτρονικού υπολογιστή μετατρέπει τη δυσδιάστατη εικόνα του παχέος εντέρου σε τρισδιάστατη απεικόνιση.
Κάθε μία από τις παραπάνω μεθόδους έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της, η ανάλυση των οποίων είναι πέρα από το σκοπό αυτού του άρθρου. Διάφορες χώρες και συστήματα υγείας διαλέγουν τη μέθοδο που τους ταιριάζει σε επιστημονικό, τεχνολογικό και οικονομικό επίπεδο.
Για παράδειγμα, στη Μεγάλη Βρετανία η οποία ξεκίνησε το 2006 το μαζικό έλεγχο του γενικού πληθυσμού άνω των 65 ετών για ΚΠΕ, εφαρμόζεται η εξέταση αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα και όσοι έχουν θετικό αποτέλεσμα υποβάλλονται σε εξέταση κολονοσκόπησης. Στις ΗΠΑ από τη άλλη, η αναθεωρημένη οδηγία του Αμερικανικού Κολλεγίου Γαστρεντερολογίας το 2009, προτρέπει τους Αμερικανούς πολίτες άνω των 50 ετών να υποβάλλονται σε κολονοσκόπηση.
Ποιοι λοιπόν και πότε πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο;
Όλα τα άτομα άνω των 50 ετών ανήκουν στην ομάδα σχετικού κινδύνου ανάπτυξης του λεγόμενου σποραδικού ΚΠΕ. Τα άτομα αυτά λοιπόν παροτρύνονται να υποβάλλονται σε κολποσκόπηση κάθε 10 χρόνια, με την πρώτη κολποσκόπηση να γίνεται με την συμπλήρωση των 50 ετών. Αναλόγως τα ευρήματα της πρώτης αυτής κολποσκόπησης, ο ιατρός καθορίζει και το χρονικό διάστημα της επόμενης κολποσκόπησης. Εναλλακτικός τρόπος έλεγχου είναι δυνατόν να γίνει με ετήσια εξέταση κοπράνων για την ανίχνευση αίματος και σιγμοειδοσκοπηση κάθε 5 χρόνια. Επί θετικού ευρήματος πρέπει να διενεργείται ολική κολονοσκόπηση.
Άτομα με οικογενειακό ιστορικό ΚΠΕ, καθώς και αυτά με προσωπικό ιστορικό αδενωμάτων ΠΕ (πολύποδες), ελκώδους κολίτιδας, νόσο του Crohn, και υπερέκκρισης αυξητικής ορμόνης ανήκουν στην ομάδα υψηλού κίνδυνου και υποβάλλονται σε κολονοσκόπηση σε πιο τακτά χρονικά διαστήματα υπό την καθοδήγηση του θεράποντος ιατρού.
Συμπερασματικά, οι σωστές διατροφικές συνήθειες, η σωματική άσκηση, και η διακοπή του καπνίσματος μπορούν να συμβάλουν στην μείωση της εμφάνισης του ΚΠΕ. Η ενδοσκοπική αφαίρεση αδενωμάτων, και η σωστή παρακολούθηση των ασθενών υψηλού και σχετικού κινδύνου, μπορούν επίσης να συμβάλουν στη δραματική μείωση της θνησιμότητας του ΚΠΕ.
www.ygeiaonline.gr
