Οι ουρολοιμώξεις στις γυναίκες και στους άνδρες και τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης

Επιμέλεια: Αλέξανδρος Γιατζίδης, M.D., medlabnews.gr

Μετά το κοινό κρυολόγημα οι ουρολοιμώξεις αποτελούν το συχνότερο ιατρικό πρόβλημα των γυναικών της αναπαραγωγικής ηλικίας. Η κυστίτιδα αποτελεί την πιο συχνή μορφή απλής ουρολοίμωξης, και στην πραγματικότητα 20-30% περίπου των γυναικών θα υποστούν την λοίμωξη αυτή τουλάχιστον μία φορά κατά την διάρκεια της ζωής τους. Ως κυστίτιδα ορίζεται η φλεγμονή της ουροδόχου κύστεως. Η ουρηθρίτιδα είναι η λοίμωξη η οποία αφορά μόνον την ουρήθρα, δηλαδή τη σωλήνα που ενώνει την κύστη με το εξωτερικό του σώματος. Συχνά η ουρηθρίτιδα και η κυστίτιδα συνυπάρχουν και τότε ονομάζονται λοίμωξη του κατώτερου ουροποιητικού ή ουρολοίμωξη. Η λοίμωξη στο ανώτερο ουροποιητικό σύστημα που αφορά τους νεφρούς λέγεται πυελονεφρίτιδα.

Η συχνότητα εμφάνισης της κυστίτιδας ποικίλει σημαντικά ανάλογα με την ηλικία και το φύλο. Στα βρέφη ηλικίας κάτω των 12 μηνών οι λοιμώξεις του κατώτερου ουροποιητικού είναι 4 φορές συχνότερες στα άρρενα εξαιτίας του υψηλότερου ποσοστού γενετικών ανωμαλιών του ουροποιητικού που παρατηρείται σε αυτά. Στους ενήλικες το ποσοστό αυτό αντιστρέφεται έως και 50 φορές υψηλότερο στις γυναίκες.  Μετά την ηλικία των 50 το ποσοστό αντιστρέφεται και πάλι με συχνότερη εμφάνιση στους άνδρες εξαιτίας των παθήσεων του προστάτη.

Η αιτιολογία της ουρολοίμωξης δεν είναι ίδια στα δύο φύλα εξαιτίας των διαφορών στη ανατομική κατασκευή του ουροποιητικού.

Στις γυναίκες:

Στις περισσότερες περιπτώσεις η ουρολοίμωξη προέρχεται από την ουρήθρα ως ανιούσα λοίμωξη. Το σχετικά μικρό μήκος της ουρήθρας στις γυναίκες (4-5cm) επιτρέπει στους παθογόνους μικροοργανισμούς να προσεγγίσουν και να αποικίσουν την κύστη. Τα συνηθέστερα βακτήρια που εμπλέκονται στην ουρολοίμωξη είναι το κολοβακτηρίδιο  (Escherichia Coli, περίπου στο 80%), ο σταφυλόκοκκος (Staphylococcus saprophyticus), η Κλεμπσιέλα, το εντεροβακτήριο και ο πρωτέας. Στους παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται οι ακόλουθοι:

• Η σεξουαλική επαφή ιδιαίτερα όταν υπάρχουν πολλοί ερωτικοί σύντροφοι.
• Η χρήση διαφράγματος ή αντισύλληψης.
• Η παθολογικά βραχεία ουρήθρα.
• Ο σακχαρώδης διαβήτης ή η χρόνια αφυδάτωση. 
• Η απουσία ειδικού ενζύμου (fucosyltransferase) στις κολπικές εκκρίσεις, η οποία διευκολύνει την ανάπτυξη μικροβίων στον κόλπο.
• Ανεπαρκής προσωπική υγιεινή – Μικρόβια από τον κόλπο ή τον πρωκτό μπορούν να εισέλθουν στην ουρήθρα.
• Ιστορικό προηγούμενης λοίμωξης του κατώτερου ουροποιητικού. Υποτροπές παρατηρούνται στο 80% των γυναικών με κυστίτιδα.

Τα πρώιμα συμπτώματα της ουρολοίμωξης είναι η δυσουρία, δηλαδή πόνος κατά την ούρηση, η ανάγκη για άμεση ούρηση και η συχνοουρία. Οι μισές ασθενείς εμφανίζουν πυρετό,  ρίγος, άλγος χαμηλά στη ράχη, ναυτία ή γενική αδιαθεσία.

• Τσούξιμο ή κάψιμο κατά τη διέλευση των ούρων.
• Ούρηση πολύ μικρής ποσότητας ούρων.

• Αίσθηση της ανάγκης ή ‘ορμής’ συχνής ούρησης.
• Αίσθηση ότι η κύστη είναι ακόμη γεμάτη μετά τη διέλευση των ούρων.
• Δύσοσμα, θολά, σκούρα ή αιματηρά ούρα.
• Πόνος χαμηλά στην κοιλιακή χώρα ή χαμηλά στην πλάτη ή στις πλευρές.
• Αίσθηση αδιαθεσίας με ναυτία και πυρετό.

Αυτά τα συμπτώματα υποδηλώνουν την εξάπλωση της νόσου στο ανώτερο ουροποιητικό σύστημα (πυελονεφρίτιδα).

Στους άνδρες:

Η ουρολοίμωξη συμβαίνει ως επιπλοκή παρουσίας κάποιου όγκου ή ουρολιθίασης, η οποία παρακωλύει την ροή των ούρων και διευκολύνει την ανάπτυξη των μικροβίων. Συνηθέστερα  ο αιτιολογικός παράγοντας είναι το κολοβακτηρίδιο (E. coli), ενώ το βακτήριο S. Saprophyticus το οποίο είναι το δεύτερο συχνότερο αίτιο ουρολοίμωξης στις γυναίκες, στους άνδρες αποτελεί σπάνιο αιτιολογικό παράγοντα. Τα κλινικά συμπτώματα της ουρολοίμωξης στους άνδρες είναι ίδια με αυτά των γυναικών.

 Η αιματουρία, δηλ. η παρουσία αίματος στα ούρα μπορεί να αποτελεί ένδειξη οξείας ουρολοίμωξης, νεφρικής νόσου, νεφρολιθίασης, προστατίτιδας στους άνδρες (λοίμωξη του προστάτη), ενδομητρίωσης στις γυναίκες, ή και κακοήθειας του ουροποιητικού συστήματος. Καμιά φορά η παρουσία αίματος στα ούρα μπορεί να συνοδεύει βαριά σωματική άσκηση, όπως συμβαίνει στους δρομείς.

Σε ήπιες περιπτώσεις η λήψη πολλών υγρών (νερό, φυσικοί χυμοί) και η άναλος δίαιτα (αποφυγή αλμυρών τροφών) οδηγεί σε διούρηση ικανή να «καθαρίσει» το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα από τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Στην περίπτωση της κυστίτιδας η χρήση αναλγητικών (παρακεταμόλης) και αντιβίωσης μπορεί να φέρει ταχεία βελτίωση των συμπτωμάτων. 

Αντιμετώπιση στο σπίτι

• Βεβαιωθείτε ότι έχετε αδειάσει εντελώς την κύστη σας κάθε φορά που ουρείτε.
• Οι γυναίκες θα πρέπει να σκουπίζονται από εμπρός προς τα πίσω όταν πάνε στην τουαλέτα.
• Να ξεκουραστείτε πολύ για να δώσετε στο σώμα σας την ευκαιρία να καταπολεμήσει τη λοίμωξη.
• Εάν έχετε πόνο, να πάρετε ήπια παυσίπονα, σαν την παρακεταμόλη. Αν φροντίζετε ένα παιδί, να ελέγξετε προσεκτικά την ετικέτα για τη σωστή δόση και να βεβαιωθείτε ότι δεν δίνετε στο παιδί σας οποιαδήποτε άλλα προϊόντα που περιέχουν παρακεταμόλη (όπως κάποια φάρμακα για το βήχα και παρασκευάσματα για το κρύο και τη γρίπη).
• Τοποθετήστε μια θερμοφόρα ή ένα μπουκάλι με ζεστό νερό τυλιγμένο σε μια πετσέτα, στην κοιλιακή χώρα ή στην πλάτη σας για να βοηθήσει να ανακουφιστεί ο πόνος.

Η μη επεπλεγμένη ουρολοίμωξη θεραπεύεται με κοινά αντιβιοτικά όπως πενικιλλίνες, σουλφαμεθοξαζόλη-τριμεθοπρίνη, κεφαλοσπορίνες ή κινολόνες. Οι τελευταίες δεν ενδείκνυνται για άτομα κάτω των 18 ετών. Η θεραπεία συνήθως διαρκεί 3-4 ημέρες.

Τι να περιμένετε 


Ενώ η κυστίτιδα μπορεί να είναι πολύ ενοχλητική, είναι εύκολο να θεραπευθεί με αντιβιοτικά. Τα αντιβιοτικά δρουν γρήγορα και τα συμπτώματα συχνά βελτιώνονται μέσα σε δύο
ημέρες. Ορισμένες ΛΟΣ μπορεί να χρειάζονται μεγαλύτερη θεραπεία με αντιβιοτικά. 


Αν τα συμπτώματά σας δεν βελτιώνονται, επισκεφτείτε τον γιατρό σας. Ορισμένες ουρολοιμώξεις εάν αφεθούν χωρίς θεραπευτική αγωγή μπορεί να γίνουν σοβαρές, και μπορεί να οδηγήσουν σε μόλυνση των νεφρών που μπορεί να προκαλέσουν μόνιμη βλάβη στα νεφρά.

Σε σοβαρότερες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί νοσηλεία σε νοσοκομείο για την αντιμετώπιση του υψηλού πυρετού, την ενυδάτωση και τη χορήγηση ενδοφλέβιων αντιβιοτικών.

 Η χειρουργική αντιμετώπιση μπορεί να αποκαταστήσει τις υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις που οφείλονται σε παλινδρόμηση των ούρων ή άλλες ανατομικές ανωμαλίες σε παιδιά και ενήλικες άνδρες.

Γενικές συμβουλές

• Να πίνετε άφθονο νερό και να παροτρύνετε τα παιδιά να κάνουν το ίδιο.
• Να ουρείτε συχνά, να αδειάζετε την κύστη σας εντελώς και να μην ‘σφίγγεστε’ όταν πρέπει να πάτε. Να παροτρύνετε το παιδί σας να κάνει το ίδιο.


Συμβουλές για τις γυναίκες

                        Καθαρίστε τον εαυτό σας από μπροστά προς τα πίσω όταν πάτε στην τουαλέτα.

                        Να φοράτε βαμβακερά εσώρουχα.

                        Να αποφεύγετε τα συνθετικά ή τα στενά ρούχα, όπως τα τζιν ή τα καλσόν.

                        Να αποφύγετε τη χρήση σαπουνιού ή αρωματικών προϊόντων στα γεννητικά σας όργανα.

                        Να χρησιμοποιήστε λιπαντικό κατά τη διάρκεια του σεξ.