Μόνο η περιοχή των Αγράφων έμεινε σχεδόν ελεύθερη και ονομάστηκαν έτσι διότι δεν ήταν γραμμένα τα χωριά αυτά στους Τούρκικους καταλόγους της φορολογίας.
Με την συνθήκη του Ταμασίου στις 10 Μαΐου του 1525 στα Άγραφα δόθηκαν λίγα προνόμια και έτσι δεν επιτρεπόταν στους Τούρκους να κατοικούν σε αυτά αλλά μόνο στο Φανάρι. Για το λόγο αυτό στο Φανάρι είχαμε Τούρκικες οικογένειες.
Τον καιρό εκείνον το Φανάρι ήταν έδρα επισκοπής και έδρευε πασάς στον οποίο υπαγότανε τα μπεηλίκια Λαζαρίνας, Φανάρ Μαγούλας, Παραπράστενας, Σαρακίνας που ήταν κοντά στο χωριό Ίσαρι (Παλαιοκλήσι), του Φράγκου και τα γύρω χωριουδάκια και οικισμούς. Οι τούρκοι ήταν πέραν του δέοντος σκληροί με τους έλληνες και τους είχαν σαν υποζύγια, ενώ τα ζώα και οι καραγκούνηδες ήταν όργανα του τούρκου αφέντη. Από τους Έλληνες άρπαξαν όλα τα υπάρχοντα και τα γεννήματα τους και το κυριότερο τα υγιή παιδιά τους τα οποία τα έκαναν γενίτσαρους. Οι Φαναριώτες και όχι μόνο, κάτω από αυτή την καταπίεση κατάφεραν και κράτησαν την πίστη τους, την γλώσσα και τις παραδόσεις τους ακέραιες, όπως και τον πόθο της λευτεριάς.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες οι Θεσσαλοί δημιούργησαν αρκετούς επαναστατικούς αγώνες με αρχή αυτόν του Διονυσίου του φιλόσοφου Μητροπολίτη Τρικάλων ο οποίος είχε Μαγουλιώτικη καταγωγή και ονομαζόταν Ευστάθιος Ευσταθίου. Το κίνημα του όμως προδόθηκε και τα αντίποινα πολλά επί δικαίων και αδίκων από τους Τούρκους κατακτητές. Κάψανε το μοναστήρι στην Λοξάδα και μάλιστα βγάλανε και τα θεμέλια, ενώ οι περισσότεροι μοναχοί με φρικτά βασανιστήρια παλουκώθηκαν και σφάχτηκαν. Στο Φανάρι πίσω από την Μητρόπολη και σημερινό δημοτικό σχολείο βρίσκεται το τοπωνύμιο παλουκωμένος όπου εκεί σε κοινή θέα οι τούρκοι παλούκωναν τους χριστιανούς.
Η οργή τους δεν σταμάτησε όμως στην Λοξάδα. Ανέβηκαν και στο Φανάρι όπου πιάσανε τον Δεσπότη Σεραφείμ και νυν προστάτη, Άγιο μας και πολιούχο του Νομού Καρδίτσας τον οποίο μαζί με άλλους δύο τον αποκεφάλισαν κατόπιν φρικτών βασανιστηρίων, ενώ τα κεφάλια τους τα έκθεσαν στην πλατεία των Τρικάλων να τα βλέπουν οι πιστοί και οι άπιστοι. Ο Άγιος κατηγορήθηκε σαν συνυπεύθυνος του Διονυσίου, ο οποίος κατόρθωσε και διέφυγε στην Ιταλία.
Παρόλα αυτά οι Θεσσαλοί δεν κάμφθηκαν και ξεφύτρωσαν νέα κινήματα όπως αυτά του Λεβίνη, Μειντάνη, Μπουκουβάλα, του Ρώσου Ορλόφ του παπαθύμιου Βλαχάβα Κατσαντώνη και Καραϊσκάκη από το Μαυρομάτι και τα δύο πρώτα ξαδέρφια του από το Φανάρι Γιάννη και Θύμιο με το ψευδώνυμο Φαναρίτες πρωτοπαλίκαρα του Χατζηχρήστου και αργότερα του Κολοκοτρώνη και Νικηταρά. Το 1854 οι Θεσσαλοί ξεσηκώνονται και στις 7 Μαρτίου δίνεται μεγάλη μάχη έξω από το Φανάρι και σε άλλα μέρη της Θεσσαλίας. Ο υποστράτηγος Χατζηπέτρος μαζί με άλλους οπλαρχηγούς φθάσανε μέχρι την Καλαμπάκα. Οι φίλοι μας Αγγλογάλλοι καταλαμβάνουν τον Πειραιά και απειλούν πως αν δεν σταματήσει κάθε εξέγερση θα επέμβουν και έτσι έληξε και το νικηφόρο επαναστατικό κίνημα στη Θεσσαλία. Στο Φανάρι ξέσπασαν αντίποινα στους αθώους και άμαχους Φαναριώτες. Κάψανε την εκκλησία της Αγίας Μαύρας και πάνω στα κάρβουνα ψήσανε ζωντανή την 25χρονη Ζωή ΠΑΣΧΟΥ διότι πρόδωσε το τούρκικο φυλάκιο στο χωριό Χάρμα, ενώ ακολούθησε η πυρπόληση της εκκλησίας της Μεταμόρφωσης στην οποία αφού πήραν τα τάματα-τιμαλφή την κάψανε ολοσχερώς μαζί με τον εφημέριο.
Οι Θεσσαλοί και ειδικά οι Φαναριώτες ξέχασαν τα αντίποινα και λίγα χρόνια αργότερα το έτος 1869 ξεσπούν σε νέο αγώνα με την βοήθεια του Ελληνικού στρατού. Το διεθνές κλίμα ήταν ευνοϊκό και το 1876 δημιουργούνται αντάρτικα σώματα. Όλα αυτά ευνόησαν τους επαναστάτες και στο συνέδριο του Βερολίνου στις 23 Ιουνίου του έτους 1878 αποφασίσθηκε η απελευθέρωση της Θεσσαλίας και η προσάρτηση της στη Μάνα Ελλάδα. Τον Ιούλιο του έτους 1881 η Τουρκία τελικά υπέγραψε την παραχώρηση της Θεσσαλίας.
Η ελληνική κυβέρνηση έσπευσε να καταλάβει τα εδάφη της ενώ οι τούρκοι στο Φανάρι μαθαίνοντας για την απελευθέρωση της Θεσσαλίας άλλαξαν άρδην την συμπεριφορά τους απέναντι στους Φαναριώτες. Αρχίσανε να πουλάνε τα αρπαγμένα χωράφια και σπίτια των Φαναριωτών και να χαρίζουν οικιακά αντικείμενα και ζώα. Τέτοια συμβόλαια και αποδείξεις βρίσκονται στο ιστορικό μουσείο Φαναρίου. Με κάρα πηγαίνανε στο Βόλο και από εκεί στα παράλια της Τουρκίας. Τέλος Ιουλίου του 1881 ο Στρατηγός Σκαρλάτος Σούτσος και ο συνταγματάρχης Σπύρος Καραϊσκάκης γιος του Γεωργίου Καραϊσκάκη, βρίσκονται στο Δομοκό και κατηφορίζουν για την Θεσσαλική πεδιάδα βγάζοντας προ αναχωρήσεως τους βαρυσήμαντο λόγο.
Την 18η Αυγούστου πρωινές ώρες και χωρίς καμία αντίσταση τα ελληνικά στρατεύματα βρίσκονται στην Καρδίτσα. Μετά από ολιγόλεπτη ξεκούραση ο Σκαρλάτος ξεκινά για το Αγναντερό και ο Καραϊσκάκης για το Φανάρι. Πριν το μεσημέρι και στο τοπωνύμιο Κόμπελος όπου και η γνωστή βρύση, ο Δεσπότης του Φαναρίου, ο τούρκος διοικητής του Φρουρίου και κόσμος από τα γύρω χωριά με ζητωκραυγές υποδέχονται τον Σπυρίδωνα Καραϊσκάκη. Αφού έγινε χειραψία των δύο διοικητών υπογράφεται το πρωτόκολλο παράδοσης-παραλαβής του φρουρίου. Ο Δεσπότης με δάκρυα αγκάλιασε τον Καραϊσκάκη και άρχισε μικρή δοξολογία. Μικρό λόγο μετά την δοξολογία ανέγνωσε ο τούρκος (Νομάρχης του Σιάμ Κολ) και άλλοι πρόεδροι από τα γύρω χωριά. Εντύπωση έκανε ο λόγος του 12χρονου ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΟΥ Ιωάννη μαθητή που στο τέλος απευθυνόμενος στον Καραϊσκάκη πως θα γίνει σαν αυτόν όταν μεγαλώσει. Ο ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΟΣ έγινε στρατηγός και σαν υπολοχαγός μπήκε στα Γιάννενα. Στρατός, κλήρος και το συγκεντρωθέν πλήθος ανηφόρισαν για το Φανάρι.
Δύο η ώρα το μεσημέρι και μόλις έφτασε η πρώτη στρατιωτική πομπή με την ελληνική σημαία και λίγα μέτρα από την βρύση λουτρό, όπου και τα τούρκικα λουτρά ακούστηκε εκκωφαντικός κρότος. Ενώ ήταν άπνοια, ξεριζώθηκε και έπεσε ένας θεόρατος πλάτανος τεραστίων διαστάσεων, τον οποίο πλάτανο αυτό τον είχαν φυτέψει οι Τούρκοι όταν πρωτοήρθαν στο Φανάρι. Το γεγονός αυτό αποδόθηκε σε θαύμα του προστάτη και Αγίου μας Σεραφείμ και καταγράφηκε στον τότε έντυπο τύπο της Λαμίας.
Με κανονιοβολισμούς υψώθηκε στο φρούριο η ελληνική σημαία και εγκαταστάθηκε και το 7ο Σύνταγμα Ευζώνων. Στην πλατεία του χωριού ένας υπέργηρος τούρκος αγκάλιασε τον Καραϊσκάκη και του μίλησε. Γνώρισα τον πατέρα σου ¨να εκεί¨ και του έδειξε την Γράλιστα (Ελληνόπυργο), με τον οποίο κάναμε πολλές αταξίες και εύχομαι να του μοιάσεις σε όλα. Ο στρατός φιλοξενήθηκε σε διάφορα σπίτια, ενώ η στρατιωτική ηγεσία στο μητροπολιτικό Μέγαρο.
Την άλλη ημέρα στον Σπύρο ΚΑΡΑΙΣΚΑΚΗ του δείξανε το Μαυρομάτι, το χωριό του πατέρα του και συγκινημένος κατηφόρισε για Μαγούλα και Αγναντερό όπου συναντήθηκε με τον Σούτσο όπου ενωμένοι προχώρησαν για τα Τρίκαλα. Το Φανάρι έγινε Δήμος (έδρα) με όνομα Δήμος Ιθώμης και έμβλημα στην σφραγίδα του είχε ένα σταφύλι. Ο Δήμος Ιθώμης αποτελούνταν από 14 χωριά και πρώτος του Δήμαρχος διετέλεσε ο ΠΑΠΑΠΟΣΤΟΛΟΥ Σπυρίδων. Στο Φανάρι εγκαταστάθηκαν όλες οι Δημόσιες Υπηρεσίες και γενικότερα ήταν το κέντρο της τότε περιοχής.
Οι 80 τούρκικες οικογένειες άρχισαν να φεύγουν από το χωριό εκτός από μία οικογένεια που δεν δέχθηκε να φύγει λέγοντας πως δεν είχαν που να πάνε μιας οι πατεράδες τους, οι παππούδες τους εδώ ήταν γεννημένοι και εδώ οι τάφοι τους. Οι Φαναριώτες ξέχασαν τα 400 χρόνια σκλαβιάς και με δάκρυα στα μάτια τους ευχήθηκαν καλό δρόμο.
Οι Φαναριώτες ωστόσο, ξέχασαν και το ευχάριστο γεγονός της απελευθέρωσης και ούτε μια εκδήλωση ή δοξολογία δεν πραγματοποιήθηκε έκτοτε για την απελευθέρωση της 18 Αυγούστου 1881. Ο φιλόλογος, καθηγητής και λυκειάρχης για πολλά χρόνια στο Φανάρι κος Κατοίκος Νίκος έστειλε υπόμνημα στους συλλόγους του χωριού και στον Δήμαρχο μαζί με ένα σχέδιο για μία επιτύμβιο στήλη όπου θα γιορτάζεται το γεγονός.
Φλωρίδης Απόστολος
ΠΗΓΗ:Κόμπελος-https://www.facebook.com/
