 |
| Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ |
Γράφει ο Β.Α. ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ υπήρξε ένας θρύλος. Πρόσωπο που συζητήθηκε, πολεμήθηκε, επαινέθηκε, αγαπήθηκε και μισήθηκε. Μπήκε στο μάτι του κυκλώνα, γιατί προκάλεσε εκκλησιαστικά συμφέροντα. Στάθηκε απέναντι σε πολιτικούς, επιχειρηματίες, εκκλησιαστικούς ηγέτες, δημοσιογραφικά συγκροτήματα και φιλόδοξους κληρικούς και, κυρίως, αντίθετα προς τις παραεκκλησιαστικές οργανώσεις.
΄Αντεξε στον χρόνο και νίκησε τα γεγονότα, που κατασκεύαζαν στα παρασκήνια όλοι αυτοί οι παράγοντες, με προεξάρχοντες τους ανθρώπους της Χρυσοπηγής.
Οι βιογραφικές μελέτες έχουν πάντοτε ενδιαφέρον. Αποτελούν μέρος της ιστορίας κάθε τόπου, και αξιολογούνται τα πρόσωπα μέσα στις κοινωνίες που έδρασαν. Φυσικά πρόσωπα τα οποία παρουσιάζουν εθνικό ενδιαφέρον, γιατί η ιδιότητά τους και η δημόσια δραστηριότητά τους απασχόλησαν το έθνος, αναδεικνύονται από τις βιογραφικές εκδόσεις.
Η απόπειρα που γίνεται από το συγγραφέα να βιογραφήσει, τον αρχιεπίσκοπο κυρό ΣΕΡΑΦΕΙΜ, δεν ακολουθεί τα αυστηρά δεδομένα παρόμοιων συνταγών. Παρεκκλίνει απ΄ αυτήν τη συνταγή της συγγραφής, γιατί αναδεικνύει τον Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ ως προσωπικότητα, που έδρασε σε πολύ δύσκολες και περίεργες περιόδους του ελληνικού έθνους. Είναι μια δημοσιογραφική βιογράφηση, ένα ρεπορτάζ στα γεγονότα που επηρέασαν την Εκκλησία.
Ο συγγραφέας συμμερίστηκε ένα μέρος αυτής της δραστηριότητας του Αρχιεπισκόπου, ως δημοσιογράφος του εκκλησιαστικού ρεπορτάζ για ημερήσιες εφημερίδες, περιοδικά και ραδιόφωνα. ΄Εζησε καυτά εκκλησιαστικά, πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα στα οποία πρωταγωνίστησε ο Σεραφείμ, άλλοτε εμφανώς και άλλοτε αφανώς.
Η προσωπικότητα και η δράση του Σεραφείμ περνά μέσα από τον σχολιασμό του συγγραφέα, όπως αντιλήφτηκε τα γεγονότα που περιγράφονται. Ο αναγνώστης είναι σε θέση να επιλέξει τα μικρά ή τα σημαντικά γεγονότα, για να αξιολογήσει την προσωπικότητα του Αρχιεπισκόπου.
Τι νόημα λ.χ. έχουν οι λεπτομέρειες της ζωής του Σεραφείμ ή η περιγραφή μεγάλων γεγονότων, όπως η συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγματος για την εκκλησιαστική περιουσία, αν δεν περιγραφεί προηγουμένως η συνάντησή του με τον Ανδρέα Παπανδρέου και η απαίτησή του να μην παρίσταται ο Υπουργός Παιδείας Αντώνης Τρίτσης; Μετά τη συνάντηση αυτή ψηφίστηκε μεν ο νόμος, πάγωσε όμως και ο Υπουργός αντικαταστάθηκε από το γιο του Πρωθυπουργού Γεώργιο Παπανδρέου. ΄Ετσι σώθηκε η εκκλησιαστική περιουσία και απομακρύνθηκε ο Υπουργός, ο οποίος εκείνη την εποχή δεν ήταν συνεργάσιμος με την Εκκλησία. Είναι, ακόμη, χαρακτηριστικό, ότι ομιλητές στη συγκέντρωση αυτή είχαν οριστεί πρόσωπα τα οποία δεν ήταν φιλικά προς τον Αρχιεπίσκοπο, όπως ο Φλωρίνης Αυγουστίνος και ο Δημητριάδος Χριστόδουλος.
Περιγράφονται τα γεγονότα, που ο συγγραφέας έζησε από κοντά, κυρίως όταν γινότανε η διαδρομή από τον Ιερώνυμο στο Σεραφείμ και στη συνέχεια από το 1974 ως σήμερα (βλ. βιβλίο Σεραφείμ, του Β. Α. Λαμπρόπουλου, εκδόσεις Βασδέκης).
 |
| Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ Τίκας |
΄Ενας ζωηρός ευθυτενής νέος, μετά την αποφοίτησή του στα βασικά σχολεία της εποχής του (δημοτικό, σχολαρχείο, γυμνάσιο), τις ιερατικές σχολές ΄Αρτας και Κορίνθου, και τη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε ηλικία 25 χρονών, το 1938, χειροτονείται Διάκονος. Πρόκειται για τον μετέπειτα Προκαθήμενο της Εκκλησίας της Ελλάδος ΣΕΡΑΦΕΙΜ (κατά κόσμο Βησσαρίων, όνομα που του δόθηκε προς τιμή του τοπικού ΄Αγιου) γεννημένος στις 2 Αυγούστου 1913 στο χωριό Αρτεσιανό Καρδίτσας. Πατέρας του ο Χρήστος Τίκας και μητέρα του η Ευαγγελία, από τον Κατσικά των Ιωαννίνων, το γένος Κωνσταντίνου Ξόλια. Η καταγωγή της μητέρας του είναι ένας από τους λόγους που ο Αρχιεπίσκοπος αγαπούσε την ΄Ηπειρο και την υπηρέτησε ως Μητροπολίτης.
΄Ενα αγροτόπαιδο με κλίση προς την Εκκλησία ακολούθησε τον δρόμο της καρδιάς του και της ψυχής του, για να φτάσει στην κορυφή της Ιεραρχίας και να παραμένει ως Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος επί είκοσι χρόνια (εξελέγη στις 12 Ιανουαρίου 1974 από την Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος). Ο ΣΕΡΑΦΕΙΜ είναι ο μακροβιότερος Αρχιεπίσκοπος στην ιστορία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Έμεινε όρθιος ενώ εσυκοφαντείτο από τους ιεράρχες που ευεργέτησε, τον αποκαλούσαν αγράμματο, αλλά η εκκλησιαστική παιδεία του δείχνει ακριβώς το αντίθετο.
Η θητεία του πέρασε μέσα από τριβόλους, εμπόδια, πολεμική και κατασυκοφάντηση του έργου του από δεκάδες κληρικούς και λαϊκούς, οι οποίοι στο σύνολό τους προερχόντουσαν από θρησκευτικές οργανώσεις. Δηλαδή, από σωματεία των οποίων η δραστηριότητά τους ήταν και είναι εκτός Εκκλησίας, με το πρόσχημα του αγώνα τους για την Εκκλησία.
Το σύνθημα της ''κάθαρσης'' συγκινούσε τις λαϊκές τάξεις, παρέσυρε μορφωμένους και αμόρφωτους, οι οποίοι, πολλές φορές, με στοιχεία θρησκοληψίας δεν διασταύρωναν τις πληροφορίες που κυκλοφορούσαν ως φήμες ανάμεσα από τα μέλη των οργανώσεων. ΄Επειτα οι συκοφάντες βασιζόντουσαν στο γεγονός, ότι κανένας δεν μπορούσε να αποδείξει το αντίθετο, έτσι η λάσπη παρέμενε. Οι παλιότεροι κληρικοί με δυσκολία ή σπανίως καταφεύγανε στα μέσα ενημέρωσης ή, ακόμα, και στα δικαστήρια. ΄Ετσι οι καλοθελητές και οι συκοφάντες εύκολα πετάγανε λάσπη εναντίον αντιπάλων τους ή εκκλησιαστικών παραγόντων, που δεν υποκύπτανε στις εντολές τους.
Οι οργανώσεις αυτές είχαν βρει έδαφος δράσεως, μέχρι και σήμερα, σε ανθρώπους των Κυβερνήσεων, της Βουλής, του δικαστικού σώματος, της δημοσιογραφίας, των ενόπλων δυνάμεων, των σωμάτων ασφαλείας και τους επιστήμονες. Αυτά όλα τα ξεπέρασε ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ, τινάζοντας κάθε φορά τις λάσπες και τις ύβρεις από πάνω του. Κέρδιζε κάθε μάχη ως την τελική, με ελιγμούς ή με τη λήψη μέτρων.
 |
| Ο Ι.Ν. των Αγίων Θεοδώρων Αρτεσιανού κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα |
Ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ ήταν ψημένος στο έργο της Εκκλησίας, γιατί αναδείχθηκε σε όλες τις θέσεις, τα αξιώματα και τα λειτουργήματα: Διάκονος, Πρεσβύτερος, Αρχιμανδρίτης, Γραμματέας στην Ιερά Σύνοδο, δραστηριότητα σε κοινωνικό έργο στις ενορίες του, Μητροπολίτης ΄Αρτας, Μητροπολίτης Ιωαννίνων και μετά Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Ελλάδος (1938-1998), γνώριζε πολύ καλά τους ανθρώπους μέσα και έξω από την ιεραρχία της διοίκησης και των οργανώσεων, που ήταν χειραγωγοί καθηγητές πανεπιστημίου, κληρικοί και Αρχιερείς.
΄Οταν εξελέγη Αρχιεπίσκοπος με ψήφους 20, έναντι 7 και 1 των συνυποψηφίων του Μητροπολιτών Κοζάνης Διονυσίου και Μεσσηνίας Χρυσοστόμου. Η εκλογή του χαιρετίστηκε θετικά, από το σύνολο σχεδόν των λαϊκών και των κληρικών. Τα έντυπα των θρησκευτικών οργανώσεων δεν εξέφρασαν αρχικά αντιρρήσεις, ενώ καθηγητές Πανεπιστημίου και σκληροπυρηνικοί έγραψαν υπέρ της εκλογής Σεραφείμ, επειδή πίστευαν ότι θα μπορούσαν να τον καθοδηγούν μέσω των εντύπων τους. Οι ελάχιστοι αντιδρώντες αναζητούσαν άλλοθι, για να του κάνουν πολεμική και να προσβάλλουν την εκλογή του.
Ο ενθρονιστήριος λόγος του στο Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών, μετά τις καθιερωμένες ευχαριστίες και τοποθετήσεις του σε θεολογικό και εκκλησιαστικό επίπεδο, περιλαμβάνει και σειρά προγραμματικών δηλώσεων για τις προθέσεις του, που ήταν και προθέσεις της συντριπτικής πλειοψηφίας της πρεσβυτέρας Ιεραρχίας της εποχής. Αυτές οι τοποθετήσεις αποτέλεσαν την θρυαλλίδα στις σχέσεις Σεραφείμ, Ιεραρχίας-Οργανώσεων. Κατάλαβαν τα μέλη των δεύτερων, ότι ο νέος Αρχιεπίσκοπος δεν επρόκειτο να ''υπακούει'' στις έδρες των οργανώσεων στην πλατεία Καρύκη, στην Φλώρινα, στον οδό Κάνιγγος, την οδό Ζωοδ. Πηγή κ.α. Στη ΖΩΗ, το ΣΩΤΗΡΑ, ή τον ΣΤΑΥΡΟ.
Ο ΣΕΡΑΦΕΙΜ αναλαμβάνει Αρχιεπίσκοπος σε μια περίοδο δύσκολη και πολιτικά ερμαφρόδιτη. Στο εσωτερικό της Εκκλησίας επικρατούν στη διοίκησή της μέλη των θρησκευτικών οργανώσεων. Υπάρχει ένας πυρήνας ''κολλυβάδων''.
Οι σκληροπυρηνικοί αρχιερείς εκμεταλλεύονται τη δύναμή τους, που άντλησαν επί εφτά χρόνια από τον παραιτηθέντα Αρχιεπίσκοπο πρώην Αθηνών Ιερώνυμο. Συνέρχονται στην Κηφισιά και παίρνουν αποφάσεις αντιμετώπισης της εκλογής Σεραφείμ και χρησιμοποιούν κάθε μέσο και κάθε πρόσωπο που μπορεί να τους βοηθήσουν: Στρατιωτικούς, πρώην πολιτικούς, δικαστικούς, με τους οποίους υπάρχουν στενοί δεσμοί αφού πολλοί προέρχονται από την ΧΦΕ, αξιωματικούς των μυστικών υπηρεσιών και των σωμάτων ασφαλείας, δημοσιογράφους, νομάρχες, επιστήμονες, θεολόγους ελεύθερους σκοπευτές που κάνουν κηρύγματα σε αίθουσες σωματείων... Δεν βρίσκουν εύκολα συμμάχους και κυρίως στις ημερήσιες εφημερίδες των Αθηνών, πλην του ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΚΟΣΜΟΥ. ΄Ολες οι άλλες εφημερίδες της εποχής (ΒΗΜΑ, ΝΕΑ, ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ, ΕΣΤΙΑ, ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ) στηρίζουν τον Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ.
Η ομιλία του ΣΕΡΑΦΕΙΜ στο μητροπολιτικό ναό τους έκοψε το ''βήχα'' από την αρχή, γιατί:
- Δήλωσε σαφώς ότι θα αποκαθιστούσε τις σχέσεις με τις άλλες Εκκλησίες και κυρίως με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, που ήταν κλονισμένες, στη διάρκεια της επταετίας του Ιερωνύμου. ΄Ανθρωποι του Ιερωνύμου είχαν περάσει την αντίληψη στον ίδιο τον Αρχιεπίσκοπο, αλλά και σε ανθρώπους της ηγεσίας του στρατιωτικού καθεστώτος ότι η Εκκλησία της Ελλάδος έπρεπε να γίνει Πατριαρχείο και να κόψει τον ομφάλιο λώρο με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Πρωταγωνιστής σ΄ αυτή την ιδέα ο Νικόδημος Κατζιρούλης, μητροπολίτης, τότε, Αττικής.
Είχαν αναζητηθεί λύσεις και είχαν προταθεί ως έδρες το ΄Αγιο ΄Ορος, η Αθήνα ή και η Ρόδος. Στο μυαλό της ομάδας που περιέβαλε τον Ιερώνυμο εκαλλιεργείτο αυτή η αντίληψη, με αποτέλεσμα να ψυχρανθούν οι σχέσεις του Ιερώνυμου με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα και το Φανάρι.
Από τη δεκαετία του 50, άλλωστε, είχε δημιουργηθεί οργάνωση (Ελληνικό Φως), στην οποία μετείχαν καθηγητές Πανεπιστημίων, δικαστικοί, δημοσιογράφοι και ο Ιερώνυμος, η οποία εμφανιζότανε στην κοινωνία με θρησκευτικό, ηθικό, πατριωτικό χαρακτήρα και προωθούσε στελέχη στο δημόσιο βίο. Απώτερος σκοπός των μελών της οργάνωσης να αναλάβουν τη διακυβέρνηση της χώρας. Την ιδέα αυτή είχαν εμφυσήσει στο Βασιλιά Παύλο, προφανώς μέσω του πρωθιερέα των ανακτόρων Ιερώνυμου Κοτσώνη και του καθηγητή Αλ. Τσιριντάνη (Γ. Βερίτης, οπαδός των κολλυβάδων, για την πνευματική και λειτουργική αναγέννηση της Εκκλησίας, όπως και η οργάνωση ''Ζωή'').
Η κατάληψη της εξουσίας, κυβερνητικής και εκκλησιαστικής, ήταν πάντα μέσα στις προσπάθειες και τις προσδοκίες των ομάδων αυτών, που βρισκόντουσαν και στις θρησκευτικές οργανώσεις, όπως η ''Ζωή'' λ.χ. και πέρασε και στις άλλες οργανώσεις, κυρίως, την Χρυσοπηγή, η οποία δούλεψε από την αρχή γι΄αυτό. Ν΄ αποκτήσει χρήματα, μεγάλες εκκλησιαστικές θέσεις και να προωθήσει δικούς της ανθρώπους στο εκκλησιαστικό και στο δημόσιο βίο.
Στο σημείο αυτό αξίζει να παρακολουθήσουμε τις σκέψεις του μακαρίτη καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεράσιμου Ι. Κονιδάρη, ο οποίος τον Ιούνιο του 1975 εκθέτει σε συνέντευξη Τύπου, σχετικά με το ''εκκλησιαστικό ζήτημα'' (βλ. ''Το εκκλησιαστικόν αυτό το άγνωστο, Γεράσιμου Ι. Κονιδάρη, σελ. 33 κ.ε., Αθήναι 1977). Ο καθηγητής Κονιδάρης αναφέρεται στην προετοιμασία κατάληψης της διοίκησης της Εκκλησίας από τις οργανωμένες εξωεκκλησιαστικές ομάδες, πολύ πριν το 1967, και πώς παρεμπόδιζαν τις Κυβερνήσεις να δουν καθαρά το πρόβλημα:
- Υποστηρίζει ο συγγραφέας ότι τρία χρόνια πριν το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 και το εκκλησιαστικό πραξικόπημα της 10ης Μαΐου 1967, η Κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου διορίζει με Πράξη ως γενικό διευθυντή Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας τον καθηγητή της Καινής Διαθήκης Μάρκο Σιώτη, συμπατριώτη, από την Τήνο, και φίλο του Ιερωνύμου. Για να γίνει ο διορισμός αυτός περίμενε τέσσερις μήνες ο Λουκής Ακρίτας και έγινε την ημέρα που ο Πρωθυπουργός αναχωρούσε για τις Η.Π.Α.
Την περίοδο 1964-65 συνέβησαν τρομερά γεγονότα στην Εκκλησία, με πρωταγωνιστή το Κράτος, οι Κυβερνήσεις του οποίου εσύροντο από ανθρώπους των οργανώσεων σε λύσεις, που έβαλαν δυναμίτη στα θεμέλιά της.
- Επί Κυβερνήσεως Στέφανου Στεφανόπουλου παρασύρανε το Υπουργείο Παιδείας στην καθιέρωση του ορίου ηλικίας εξόδου των Αρχιερέων. Αυτό έγινε με σκοπό να αρχίσει η αλλοίωση της συνθέσεως της Ιεραρχίας. Τον Ιανουάριο του 1967 θα συνερχότανε η Ιεραρχία, για να πληρώσει τις κενές μητροπολιτικές έδρες. Τότε η Ιεραρχία ετορπιλλίσθη, με προοπτική να υπάρξει Κυβέρνηση που θα προέλθει από τις εκλογές της 28ης Μαΐου 1967, που θα ήταν ευνοϊκή με το μεταθετό, για να το εκμεταλλευτούν κάποιοι Μητροπολίτες.
Και εδώ υπογραμμίζει ο καθηγητής Γερ.Ι. Κονιδάρης:
“Ούτως εύρεν ο Ιερώνυμος, που ήλθε με το πραξικόπημα και τον νόμον 3/1967, ως μοιχός και επιβάτης του θρόνου, πολλάς κενάς έδρας, τας οποίας επλήρωσε με ιδικούς του κατά το πλείστον ''Ζωηκούς''”.
Ο Ιερώνυμος έγινε Αρχιεπίσκοπος, αφού προηγουμένως εξαναγκάστηκε σε παραίτηση ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος, ο οποίος ήταν άρρωστος στον ''Ευαγγελισμό''. Κατόπιν διορίστηκε (Αριστίνδην) επταμελής Διαρκής Σύνοδος και την ώρα που συνεδρίαζε στο μέγαρο της Αρχιεπισκοπής στην οδό Φιλοθέης ήρθαν ως εκπρόσωποι της Επαναστάσεως της 21ης Απριλίου οι Γ. Παπαδόπουλος-Στ. Παττακός, για να είναι βέβαιοι ότι οι επτά Αρχιερείς θα υπάκουαν στην εντολή εκλογής του Ιερωνύμου.
- Επακολούθησε η έκδοση των αναγκαστικών νόμων 214/1967 και 126/1969 και της ΛΣΤ΄ Συντακτικής Πράξεως του Σεπτεμβρίου 1968, με τους οποίους αλώθηκε η εκκλησιαστική διοίκηση. Ο Ιερώνυμος μέσα σ΄ ένα χρόνο, 1967-8, χειροτόνησε 29 Μητροπολίτες από τους οποίους μόνο οι δύο δεν ήταν απολύτως δικοί του. Μαζί με τους 7 της Αριστίνδην Συνόδου, είχε τον έλεγχο της Ιεραρχίας!
Το τελειωτικό χτύπημα ήρθε με το Σύνταγμα του 1968 (εισηγητής ο τ. πρόεδρος του Συμβουλίου Επικρατείας Μητρέλιας) όπου καθιερώνεται, ότι ''συνταγματικώς είναι κατοχυρωμένοι μόνον οι δογματικοί και λατρευτικοί κανόνες, ουχί δε οι διοικητικοί''.
Με βάση το Σύνταγμα ο Ιερώνυμος επεξεργάστηκε Καταστατικό Χάρτη (1969) της Εκκλησίας, στο προοίμιο του οποίου διαχώριζε του Ιερούς και Αποστολικούς Κανόνες σε δογματικούς και διοικητικούς.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν συμφώνησε ούτε με το Σύνταγμα ούτε με τον Καταστατικό Χάρτη. Τους λόγους τους περιέγραψε σε δυό επιστολές, τις οποίες απέκρυψε ο Ιερώνυμος από τη Σύνοδο της Ιεραρχίας (1972). ΄Ετσι, αποδυναμώθηκαν οι Κανόνες και η διοίκηση της Εκκλησίας περιερχότανε αποκλειστικά στις αποφάσεις του Αρχιεπισκόπου και των ανθρώπων του, ισχυρότεροι των οποίων ήταν ο Θεσσαλονίκης Λεωνίδας και ο Αττικής Νικόδημος (ο τελευταίος, άλλωστε, προαλειφότανε για διάδοχος του Ιερωνύμου). Ο Νικόδημος ήταν και ο άνθρωπος, ο οποίος είχε στρέψει τον Ιερώνυμο να συντάσσεται στις θέσεις του Πατριαρχείου Μόσχας, γεγονός που ενόχλησε το Φανάρι, τα άλλα Ορθόδοξα Πατριαρχεία (Αλεξανδρείας, Ιεροσολύμων, Αντιοχείας) και, φυσικά, την πλειοψηφία της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Ιστορική ήταν η Σύνοδος της Ιεραρχίας (1972), πριν την τελετή παράδοσης του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας από τον Γεώργιο Παπαδόπουλο στον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο και την Ιεραρχίας, κατά την οποία ο κυρός Μητροπολίτης Ελευθερουπόλεως Αμβρόσιος ρώτησε τον Ιερώνυμο αν ο διαχωρισμός των Ιερών Κανόνων σε Δογματικούς και Διοικητικούς τελούσε υπό την έγκριση του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Ο Αρχιεπίσκοπος απάντησε κατηγορηματικά ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο ήταν σύμφωνο. Ο Αμβρόσιος δεν αμφισβήτησε τη δήλωση αυτή. Δεν την αμφισβήτησε και σε επόμενη Ι.Σ.Ι. (1973). Δεν είχε διανοηθεί ότι ο Ιερώνυμος ως πρόεδρος της Ιεραρχίας, δεν έλεγε την αλήθεια. ΄Οταν μετέφερε στον γράφοντα την στιχομυθία, μετά τη συνεδρίαση της Συνόδου της Ιεραρχίας στο σπίτι του αδερφού του στο Παγκράτι, αντιμετώπισε την αμφισβήτηση του:
- Και σεις τον πιστέψατε Σεβασμιώτατε;
΄Εκπληκτος ο Ελευθερουπόλεως ρώτησε:
- Είναι δυνατόν να ψεύδεται ο αρχιστράτηγος της Εκκλησίας ενώπιον της Ιεραρχίας;
- Είναι, Σεβασμιώτατε, επιμείναμε.
- Και τι να κάνουμε, ρώτησε προβληματισμένος.
- Να ρωτήσετε το Φανάρι! Η απάντησή μας έπεσε σαν κεραυνός στα αυτιά του Ελευθερουπόλεως, στο γραφείο του στο δώμα του σπιτιού του αδελφού του Παγκράτι. Είχε αναστολές. Από τη μιά δεν μπορούσε να πιστέψει ότι ο Ιερώνυμος έλεγε ψέματα, από την άλλη στη Μητρόπολή του είχε διακόψει το μνημόσυνο του Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα και κατόπιν του Δημητρίου, επειδή είχαν ξεκινήσει και συνέχιζαν τις διαδικασίες του Θεολογικού Διαλόγου με την Καθολική Εκκλησία.
Επιμείναμε.
- Σεβασμιώτατε είναι απλό, θα τηλεφωνήσετε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και θα ρωτήσετε αν το Φανάρι έχει συμφωνήσει με το περιεχόμενο του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος και ιδίως με το διαχωρισμό των Ιερών Κανόνων. Το θέμα είναι σοβαρό και πρέπει να παραμερίσετε τους ενδοιασμούς.
- Δεν μπορώ...δεν μπορώ, ήταν η απάντησή του. Χωρίσαμε. Ο γράφων πήγε στην εφημερίδα για να γράψει το ρεπορτάζ της ημέρας (εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ) και ο Αμβρόσιος αναχώρησε για την επαρχία του. Στο μεταξύ, λόγω της επικοινωνίας μας για το ρεπορτάζ μιλήσαμε με τον ιεροκήρυκα, αρχιμανδρίτη Χαράλαμπο Βασιλόπουλο, πνευματικό καθοδηγητή του ''Ορθόδοξου Τύπου''. Ο π. Χαράλαμπος βρήκε λογικές τις εκτιμήσεις μας και μίλησε με τον Ελευθερουπόλεως, όπως πληροφορηθήκαμε αργότερα από τον ίδιο.
Αργά το βράδυ της ίδιας μέρας, πρέπει να ήταν 11 μ.μ., χτύπησε το τηλέφωνο στο σπίτι μας. ΄Ηταν ο Ελευθερουπόλεως. Μίλησε γρήγορα, κοφτά, χαμηλόφωνα, όπως το συνήθιζε:
- Βασίλη εσύ; Ο δεσπότης εδώ...Ξέρεις τηλεφώνησα στο Φανάρι...είχες δίκιο. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο διαφώνησε με τη ρύθμιση του Ιερώνυμου, δεν την έλαβε υπόψη του. Υπάρχουν δυό γράμματα του Αθηναγόρα με αρνητική συνοδική απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου! (σσ ΄Ηταν Ιανουάριος του 1973, ο Αθηναγόρας είχε πεθάνει και στον θρόνο είχε αναδειχθεί τον προηγούμενο χρόνο ο μακαριστός Δημήτριος).
- Πότε τηλεφωνήσατε;
- Πριν από λίγο.
- Ποιός σας απάντησε τέτοια ώρα;
- Δεν τον ξέρω, δεν τον ξέρω, ένας αρχιμανδρίτης, ο Βαρθολομαίος Αρχοντώνης, μου είπε ότι είναι ιδιαίτερος γραμματέας του Πατριάρχη...
- Τι σας είπε, ρωτήσαμε με αγωνία και δημοσιογραφικό ενδιαφέρον.
- Μόλις του είπα το όνομά μου, ζήτησε την ευλογία μου, μου μίλησε με σεβασμό και με ρώτησε τι ήθελα. Του είπα την υπόθεση και έλαβα αμέσως την κατηγορηματική απάντηση ότι η Ιερά Σύνοδος έχει διαφωνήσει και ο Πατριάρχης Αθηναγόρας με δυό γράμματα εξέφρασε την αντίθεση του Φαναρίου προς τον Ιερώνυμο. Τον ρώτησα αν μπορώ να έχω τα γράμματα και ο Βαρθολομαίος μου απάντησε χωρίς ενδοιασμούς ''βεβαίως''...
- Τι θα κάνετε τώρα Σεβασμιώτατε;
Ζήτησε τη συμβουλή μας. Του είπαμε, ότι πρέπει να κρατήσει μυστική αυτή την επαφή και να βρούμε τρόπο να πάρουμε τα γράμματα. Ζητήσαμε να επικοινωνήσει πάλι με το Φανάρι και να προτείνει να πηγαίναμε εμείς να παραλάβουμε τα γράμματα. Ο Αμβρόσιος ενθουσιάστηκε. Τηλεφώνησε την ίδια στιγμή, ενημέρωσε τον γραμματέα του Δημητρίου, τον αρχιμανδρίτη Βαρθολομαίο Αρχοντώνη (το σημερινό Οικουμενικό Πατριάρχη), ο οποίος δεν έφερε αντίρρηση να δοθούν τα γράμματα στο δημοσιογράφο Βασίλη Λαμπρόπουλο.
Την επομένη ενημερώσαμε το Γενικό Διευθυντή της εφημερίδας ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, τον αείμνηστο δάσκαλό μας ΧΡΗΣΤΟ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ, ο οποίος με τη σειρά του συνεννοήθηκε με τον εκδότη ΝΑΣΟ ΜΠΟΤΣΗ και τη μεθεπομένη, ημέρα Σάββατο, φτάσαμε στην Κωνσταντινούπολη. Ο Ελευθερουπόλεως, κατά τη συνήθειά του, ενημέρωσε το Μητροπολίτη Φλωρίνης και τον Αρχιμανδρίτη Χαράλαμπο Βασιλόπουλο, που ήταν, όπως γράψαμε πιο πάνω, ο πνευματικός καθοδηγητής της εφημερίδας ''Ορθόδοξος Τύπος''. Ο π. Χαράλαμπος μας ζήτησε να συναντηθούμε, πριν φύγουμε για την Πόλη, πράγμα που έγινε στο γραφείο του επί της οδού Κάνιγγος 10, στον πέμπτο όροφο. Μας ζήτησε να του γράψουμε ρεπορτάζ και για τον ''Ο.Τ.'', γιατί το θέμα ήταν σημαντικό. Του το υποσχεθήκαμε.
Σάββατο, λοιπόν, στην Κωνσταντινούπολη. Διαμονή στο ξενοδοχείο ΠΕΡΑΝ, πάνω από το Βόσπορο, το οποίο μας είχε υποδείξει, μετά από τηλεφωνική επικοινωνία, ο Αρχιμανδρίτης, τότε, Βαρθολομαίος.
Μόλις φτάσαμε στο ξενοδοχείο, μας παραδώσανε σημείωμά του, που έγραφε ότι στις 12 το μεσημέρι θα συναντούσαμε τον Οικουμενικό Πατριάρχη στο Φανάρι. Η ακρόαση με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Δημήτριο, είχε κανονιστεί για το ίδιο μεσημέρι.
(σ.σ. Πριν από την ακρόαση στείλαμε μια πρώτη ανταπόκριση, στην οποία αναφέραμε ότι ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας της Ελλάδος είχε ψηφιστεί χωρίς την έγκριση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Την ίδια μέρα ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ είχε ολοσέλιδο ρεπορτάζ με ακριβώς αντίθετο περιεχόμενο: ΄Οτι, δηλαδή, ο Καταστατικός Χάρτης τελούσε υπό την έγκριση του Φαναρίου και ο Ιερώνυμος είχε συνεργαστεί μαζί του!).
Στο Φανάρι συναντηθήκαμε με τον Αρχιμανδρίτη Βαρθολομαίο, με τον οποίο ανταλλάξαμε σύντομες απόψεις για το θέμα, μας ενημέρωσε και στη συνέχεια μπήκαμε στο Πατριαρχικό Γραφείο όπου ο ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ επιβεβαίωσε την πληροφορία και μας είπε, ότι θα μας παρέδιδε ο γραμματέας του και διευθυντής του γραφείου του τις επιστολές του Αθηναγόρα, σχετικά με τον Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος και τις θέσεις της Ιεράς Πατριαρχικής Συνόδου. Πράγμα που έγινε.
Οι επιστολές ήταν μέσα σε κλειστό φάκελο, ο οποίος απευθυνότανε προς το Μητροπολίτη Ελευθερουπόλεως Αμβρόσιο. Ζητήσαμε αντίγραφα, τα οποία μας παραδοθήκανε σε φωτοτυπίες από τον Αρχιμανδρίτη Βαρθολομαίο. Την άλλη μέρα, την Κυριακή, μετά από πρόσκληση του Οικουμενικού Πατριάρχου, πήγαμε στη Θεολογική Σχολή Χάλκης, όπου συνφάγαμε στην πατριαρχική τράπεζα. Παρών στο γεύμα ήταν μόνο ο Αρχιμανδρίτης Βαρθολομαίος.
Προηγουμένως παρακολουθήσαμε τη θεία λειτουργία, όπου μετείχε ο Οικουμενικός Πατριάρχης και κατόπιν ξεναγηθήκαμε στη Θεολογική Σχολή Χάλκης, μας έγινε ενημέρωση για την ιστορία της και μετά καταλήξαμε στην τραπεζαρία. (σ.σ. Για την ακρίβεια των γεγονότων σημειώνουμε, ότι επειδή επισκεπτόμαστε για πρώτη φορά την Κωνσταντινούπολη, ο Αρχιμανδρίτης Βαρθολομαίος μας έδωσε ως ξεναγό ένα μαθητή γυμνασίου, ηλικίας 15 χρόνων, ο οποίος γνώριζε την Πόλη και μιλούσε τουρκικά. Ο νεαρός εκείνος είναι ο Νίκος Μαγγίνας, ο οποίος σήμερα έχει την αποκλειστική φωτογράφηση των κινήσεων του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου).
 |
| Ο επιβλητικός Ι.Ν. των Αγίων Θεοδώρων Αρτεσιανού |
Ο Πατριάρχης και ο Αρχιμανδρίτης Βαρθολομαίος μας ενημέρωσαν για διάφορα πατριαρχικά ζητήματα, για τη Θεολογική Σχολή, η οποία δεν λειτουργούσε, για την κατάσταση στην Πόλη, απάντησαν στις απορίες μας και ύστερα ήρθαμε στα ελλαδικά. Εμείς είχαμε κατά νου ότι με το θόρυβο που θα ξεσπούσε, όταν θα δημοσιευόντουσαν οι επιστολές, με την αντίδραση που επικρατούσε στην Εκκλησία και με τη κατάσταση του Ιερώνυμου θα ετίθετο θέμα παραίτησης και διαδοχής του. Με αυτές τις σκέψεις αναζητήσαμε τις προθέσεις του Προκαθημένου της Ορθοδοξίας, ο οποίος υπήρξε συγκρατημένος και φειδωλός σε κρίσεις και εκτιμήσεις προσώπων. Αρχίσαμε να ρωτάμε ποιά πρόσωπα από τους Ιεράρχες της Ελλάδος είχαν την εκτίμηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου:
- Υπάρχουν πολλοί αρχιερείς που αγαπούν το Οικουμενικό Πατριαρχείο, απάντησε ο Δημήτριος.
- Ναι, αλλά κάποια είναι συνδεδεμένα περισσότερο...
- Βεβαίως...
Σκοτάδι στη δημοσιογραφική περιέργειά μας. Η φαναριώτικη διπλωματία δεν έδινε διέξοδο στη δημοσιογραφική έρευνα. Τότε αρχίσαμε να εκθέτουμε ονόματα.
- Παναγιώτατε σε περίπτωση παραίτησης του Ιερώνυμου, πώς θα βλέπατε την εκλογή του Κορίνθου; (σ.σ. Ο Μητροπολίτης Κορίνθου κ. Παντελεήμων είχε σταθεί αντιμέτωπος με τις αντικανονικές ενέργειες του Ιερωνύμου. ΄Εχει μείνει ιστορική η έκθεσή του στις 3 Μαρτίου 1969, που διαβάστηκε στην Ιεραρχία. Μ΄αυτήν χτυπούσε την απαράδεκτη κατάσταση και το διοικητικό καθεστώς που δεν στηριζότανε στην εκκλησιαστική παράδοση. Αυτός ήταν και ο λόγος που φερότανε ως αδιαφιλονίκητος Αρχιεπίσκοπος μετά τον Ιερώνυμο. Τις αντιθέσεις του εξέθετε συνεχώς στην εφημερίδα ''ΤΟ ΒΗΜΑ'', όπου αρθρογραφούσε).
- Είναι πολύ καλός και φίλος μας...
- Ο Κίτρους Βαρνάβας;
- Επίσης, ναι είναι φίλος μας.
Αναφέραμε όλους τους πιθανούς υποψήφιους, τον Πειραιώς Χρυσόστομο, τον Καλαβρύτων Γεώργιο, τον Κοζάνης Διονύσιο, το Μεσσηνίας Χρυσόστομο και άλλους. Κάποια στιγμή ήρθε στο μυαλό μας ο Ιωαννίνων, γιατί το προηγούμενο Πάσχα είμαστε στα Γιάννενα και είδαμε ότι στις εκκλησίες δεν διαβάστηκε πασχαλινό μήνυμα του Μητροπολίτη, αλλά το Πασχαλινό Γράμμα του Οικουμενικού Πατριάρχη. Είχαμε ρωτήσει το Σεραφείμ σχετικά και μας απάντησε, ότι προτιμούσε να ακούγεται στις Εκκλησίες τα Χριστούγεννα και το Πάσχα η φωνή του Οικουμενικού Πατριαρχείου, για να συνδέεται η Εκκλησία με τη μήτρα της και ο λαός να μην ξεχνά τη Μητέρα Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως. Μας είχε κάνει εντύπωση το γεγονός και το αναφέραμε στον Πατριάρχη Δημήτριο, τότε αναπάντεχα ήρθε μια πιο ζεστή απάντηση:
- Ναι, βέβαια, ο Ιωαννίνων αγαπά το Φανάρι, είναι φίλος...
Συμπλήρωσε στον ίδιο τόνο και ο Βαρθολομαίος αναφέροντας ότι όλοι αυτοί οι Μητροπολίτες που αναφέραμε έχουν καλές σχέσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και ο Σεραφείμ δείχνει ιδιαίτερη αγάπη.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα παραδώσαμε τα γράμματα στον Ελευθερουπόλεως, τα δημοσιεύσαμε ολόκληρα στην εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, μαζί με συνέντευξη του Οικουμενικού Πατριάρχου Δημητρίου και εκτενές ρεπορτάζ. Για πρώτη φορά δημοσιεύθηκε και φωτογραφία του, με μικρή ακόμη γενειάδα, μαζί με την αφιέρωση που μας είχε κάνει: ''Τω εντιμοτάτω κ. Β.Α. Λαμπροπούλω. Μετά πατρικών ευχών και αγάπης εν Κυρίω. +Ο Κωνσταντινουπόλεως Δημήτριος. Φανάριον, 4-2-73''.
Αποσπάσματα των επιστολών δημοσιεύτηκαν και σε άλλες εφημερίδες, όπως στο ΒΗΜΑ, στην ΕΣΤΙΑ και φυσικά στον ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΤΥΠΟ, συνοδευόμενα από σχόλια.
΄Ετσι άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για τον Ιερώνυμο που μετά από λίγους μήνες παραιτήθηκε, κάτω από συνθήκες παλινωδιών και παρασκηνίου με πρωταγωνιστές το Θεσσαλονίκης Λεωνίδα και Αττικής Νικόδημο, αλλά και άλλους αρχιερείς έντονα οργανωσιακούς. Οι περί τον Ιερώνυμο προσπάθησαν να τον συγκρατήσουν να παραμείνει στον Θρόνο, ή να μην παραιτηθεί έως ότου προετοιμαστεί το έδαφος για διαδοχή μέσα από τους δικούς τους ανθρώπους. Βασιζόντουσαν στην στήριξη ορισμένων στελεχών της Κυβερνήσεως της 21ης Απριλίου, μεταξύ των οποίων του Γ. Παπαδόπουλου, του Στυλ. Παττακού, του Ι. Λαδά και του Κ. Ασλανίδη.
Η εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ ήταν η μόνη εφημερίδα η οποία υποστήριξε ανοικτά και κατά προτεραιότητα την υποψηφιότητα Σεραφείμ για τον αρχιεπισκοπικό θρόνο, όταν οι άλλες όπως το ΒΗΜΑ, ΤΑ ΝΕΑ, η ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ, ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ προέβαλλαν τους Κορίνθου Παντελεήμονα, Κίτρους Βαρνάβα, Κοζάνης Διονύσιο και Μεσσηνίας Χρυσόστομο. Τους προέβαλλαν μέχρι το τέλος, αλλά διαψεύστηκαν από τα γεγονότα. Κάποιες εφημερίδες στήριζαν το Λεωνίδα Θεσσαλονίκης και τον Αττικής Νικόδημο, παρά το γεγονός ότι οι ελπίδες τους ήταν ανύπαρκτες, αν άλλαζε το σκηνικό.
 |
| Δημοτικό Σχολείο Αρτεσιανού Καρδίτσας |
Ο μητροπολίτης Ιωαννίνων Σεραφείμ μας τηλεφωνούσε διαμαρτυρόμενος, λέγοντάς μας ότι έχασε την ησυχία του, ότι δεν μπορεί να κυκλοφορήσει ούτε στην επαρχία του, ούτε στην Αθήνα. Το ίδιο μας έλεγε και ο Πρωτοσύγκελός του Θεόκλητος (Σετάκης), ο οποίος παρακαλούσε να μην τον παρουσιάζουμε ως υποψήφιο, γιατί δεν το επιθυμεί. Τους διηγηθήκαμε γιατί βάζαμε τον Σεραφείμ ως υποψήφιο Αρχιεπίσκοπο και επιμείναμε ως το τέλος. Δικαιωθήκαμε από το αποτέλεσμα, γιατί πολλοί παράγοντες συνέτειναν ώστε η πρεσβυτέρα Ιεραρχία, πρωτοστατούντων του Κορίνθου Παντελεήμονα, του Καστορίας Δωρόθεου, του Ζιχνών Νικόδημου, του Δράμας Διονυσίου, του Φθιώτιδος Δαμασκηνού, του Πειραιώς Χρυσοστόμου, του Φιλίππων Αλεξάνδρου και του Κίτρους Βαρνάβα να υποδείξουν το Σεραφείμ ως επικρατέστερο Αρχιεπίσκοπο, γιατί:
- Δεν είχε τριβές με τους ιερωνυμικούς και τον ίδιο τον Ιερώνυμο.
- Δεν είχε τριβές με το καθεστώς.
- Δεν είχε αναμιχθεί σε σκάνδαλα ή κουτσομπολιά.
- ΄Ηταν χαμηλών τόνων, ήπιος στη συμπεριφορά του και είχε μεσολαβήσει συμβιβαστικά μεταξύ διαφωνούντων στην Ιεραρχία, αλλά και συνέτεινε στο να ανακαλέσει προηγούμενη παραίτησή του ο Ιερώνυμος.
Ο καθηγητής Γεράσιμος Κονιδάρης περιγράφει τη νέα εκκλησιαστική κατάσταση της 25ης Νοεμβρίου 1973 (βλ. ''Το εκκλησιαστικόν αυτό το άγνωστον'', Αθήναι 1977), κάνοντας και σχόλια.
Γράφει, ότι:
- Ο Σεραφείμ εκείνες τις ώρες έπαιξε ρόλο στο να φύγει ο Ιερώνυμος.
- Στην Κυβέρνηση της 25ης Νοεμβρίου 1973 πήρε μέρος ως Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης Παναγιώτης Χρήστου, ικανότατος θεολόγος ο οποίος έκανε τη Συντακτική Πράξη 3 της 9ης Ιανουαρίου 1994. Με τη Συντακτική αυτή Πράξη αναγνωριζότανε ότι κανονική σύνοδο και κανονικούς Ιεράρχες η Εκκλησία είχε μέχρι την 21η Απριλίου 1967 (!) και ότι στη συνέχεια δημιουργήθηκαν από την ''αριστίνδην'' αντικανονικοί. Στη Σύνοδο μίλησαν οι μητροπολίτες Πειραιώς Χρυσόστομος, Κορίνθου Παντελεήμων και Ελευθερουπόλεως Αμβρόσιος, οι οποίοι πρότειναν ότι την κανονική τάξη θα επανέφερε Σύνοδος, που θα την αποτελούσαν μόνον οι παλαιοί Ιεράρχες, οι οποίοι ήταν κανονικοί και νόμιμοι.
΄Ετσι, λοιπόν, η πρεσβυτέρα Ιεραρχία εξέλεξε το Μητροπολίτη Ιωαννίνων Σεραφείμ Αρχιεπίσκοπο, με συντριπτική πλειοψηφία (12 Ιανουαρίου 1974), μετά την οριστική παραίτηση του Ιερωνύμου.
(σ.σ. Αναφορικά με την κανονικότητα της εκλογής ο καθηγητής Γεράσιμος Κονιδάρης είχε γράψει στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ άρθρο που υποστήριζε και τα ακόλουθα: ''μόνον υπό καθεστώς εκτάκτων εξουσιών δικαιούται ο Ιερώνυμος να λέγη ότι είναι αρχιεπίσκοπος Αθηνών. Διότι, συμφώνως προς το Κανονικό Δίκαιον της Ανατολικής Εκκλησίας, αφότου απέθανεν ο Χρυσόστομος ο Β΄ ήτοι από της 9ης Ιουνίου 1968, ο θρόνος ήτο κανονικώς κενός. Επομένως, όταν εκλήθη ο Σεραφείμ να ορκίση Κυβέρνησιν ο θρόνος των Αθηνών ήτο κενός. Ούτε τοποτηρητής υπήρχεν. ΄Ητο εις την θέσιν του ένας μοιχός και επιβάτης του θρόνου και δια τούτο καθαιρετέος. Αφού ο θρόνος ήτο κενός η έκτακτος Πολυμελής Σύνοδος, αποτελούμενη από την πρεσβυτέραν Ιεραρχίαν, ορθώς προέβη εις την εκλογήν'').
Προηγουμένως πολλοί κινηθήκανε για τη διαδοχή. Μεταξύ τους ο Κίτρους Βαρνάβας, με τον οποίο διατηρούσαμε στενή φιλία. Είχε παλιές σχέσεις και γνωριμία με τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, από τη εποχή που ήταν συμμαθητές στην Πάτρα. Αρχές Μαρτίου 1973, μετά τη δημοσίευση των γραμμάτων του Οικουμενικού Πατριαρχείου και το θόρυβο που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα, ο Κίτρους Βαρνάβας επισκέφτηκε τον Γ. Παπαδόπουλο και του έθεσε το θέμα της διαδοχής. Του ζήτησε βοήθεια, για να εκλεγεί εκείνος Αρχιεπίσκοπος. Μετά τη συνάντηση είχαμε επικοινωνία με τον Κίτρους και συζητήσαμε σχετικά. Μας είπε, ότι ο Γ. Παπαδόπουλος τον άκουσε προσεκτικά, συμφώνησε με όσα του είπε, για αλλαγή Αρχιεπισκόπου, αλλά δεν ήθελε να αναμειχθεί στις διαδικασίες.
- Αν υπάρξει θέμα διαδοχής του Ιερώνυμου, εφόσον παραιτηθεί, θα σας βοηθήσω, αλλά μην με ανακατεύετε εμένα και την Επανάσταση με τους παπάδες, απάντησε στον Κίτρους. Δηλαδή, ο Παπαδόπουλος έδωσε πράσινο φως στον Βαρνάβα. ΄Ηταν σαν να του έλεγε εσείς με τις εκκλησιαστικές διαδικασίες κάνετε ό,τι κάνετε. ''Παραιτείστε'' τον Ιερώνυμο, χωρίς τη δική μας παρέμβαση, ύστερα θα σε βοηθήσουμε να εκλεγείς Αρχιεπίσκοπος.
Τα σκληροπυρηνικά στελέχη της 21ης Απριλίου ήθελαν τον Κίτρους για Αρχιεπίσκοπο, όπως μας είχε πει ο Κωνσταντίνος Ασλανίδης, στο γραφείο του, όταν ήταν Υφυπουργός Παιδείας. Ο Ασλανίδης, μάλιστα, είχε επιμείνει ότι με κάθε θυσία η ''Επανάσταση'' θα πίεζε τους Μητροπολίτες για να τον εκλέξουν.
Ο Κίτρους μας διηγήθηκε με κάθε λεπτομέρεια τα της συναντήσεώς του και μας ρώτησε τι μπορούσε να κάνει. Του είπαμε ότι ο Παπαδόπουλος του έδωσε το σύνθημα να κινηθεί για την παραίτηση του Ιερώνυμου. Την ίδια άποψη του εξέφρασε και ο εξάδελφός του, δημοσιογράφος Ανδρέας Τζωρτζάτος, συνάδελφός μας στην εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, ο οποίος πληροφορήθηκε τα καθέκαστα. Του μίλησε, μάλιστα, από το δικό μας τηλέφωνο και αργότερα τα επανέλαβε σε συνάντηση που είχαν.
Ο Βαρνάβας όμως φαίνεται ότι φοβήθηκε και δεν ανάλαβε πρωτοβουλίες, γεγονός που του το επισημάναμε λέγοντάς του: «Σεβασμιώτατε, το τραίνο περνά μιά φορά από την στάση. Σε σας σταμάτησε, άνοιξε τις πόρτες, σας είπαν να ανεβείτε και σεις παραμείνατε στην στάση...».
Τι ήταν αυτό που αποθάρρυνε τον Κίτρους Βαρνάβα να αναλάβει πρωτοβουλίες; Μάλλον το γεγονός ότι ο Ιερώνυμος διέθετε μηχανισμούς στήριξης και συκοφάντησης και είχε κύριο υποστηρικτή τον Στυλ. Παττακό, ο οποίος έκανε παρεμβάσεις ανοικτές υπέρ του Αρχιεπισκόπου. Στην εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ λ.χ. πήρε τηλέφωνο τον Χρήστο Φιλιππίδη και τον ''πίεζε'' να μην γράφουμε για τον Αρχιεπίσκοπο και την Εκκλησία, ενώ στο Νάσο Μπότση έστειλε επιστολή, που του έλεγε τα ίδια και τον συμβούλευε να μην γράφουμε για την Εκκλησία. Ο Μπότσης μας έδωσε το γράμμα και μας είπε να συνεχίσουμε τα ρεπορτάζ, με πλήρη αντικειμενικότητα, χωρίς να μπορεί κάποιος να μας διαψεύδει. Ταυτόχρονα τηλεφώνησε στο Βύρωνα Σταματόπουλο, Υφυπουργό Τύπου, και το ρώτησε ποιά ήταν η θέση της Κυβερνήσεως. Ο Σταματόπουλος, αφού, προφανώς, ενημέρωσε τον Παπαδόπουλο, του τηλεφώνησε αργότερα και του απάντησε: ''Κάνετε ό,τι θέλετε''!
Δόθηκε, δηλαδή, νέο πράσινο φως. Η Κυβέρνηση δεν ενδιαφερότανε για τον Ιερώνυμο, πλέον. Από το Φεβρουάριο του 1973 ως την παραίτηση του Ιερωνύμου και την εκλογή του ΣΕΡΑΦΕΙΜ, έγιναν πολλά γεγονότα, αλλά τελικά από το Σεπτέμβριο φάνηκε ότι το τέλος ήταν κοντά.
΄Οπως αναφέρουμε παραπάνω μεγάλη μερίδα παλαιών Ιεραρχών, πριν από τη σύγκληση της πρεσβυτέρας Ιεραρχίας και την ανάδειξη νέου Αρχιεπισκόπου το Δεκέμβριο του 1973, συναντιότανε σε γραφείο της οδού Κορνάρου-Ερμού στην Αθήνα και συζητούσε τα της Ιεραρχίας. ΄Επρεπε να αναδειχτεί Αρχιεπίσκοπος κοινής αποδοχής, που να μην έχει αντιμέτωπους τους ανθρώπους της δεύτερης δικτατορίας. Γι΄αυτό επελέγη ο Σεραφείμ, γιατί οι άλλοι ήσαν ευάλωτοι.
Η πρεσβυτέρα Ιεραρχία, για όλους τους λόγους που αναφέραμε παραπάνω, ανέδειξε νέο Αρχιεπίσκοπο τον Σεραφείμ. Η αναγγελία έγινε μετά τη λήξη της Συνόδου της Ιεραρχίας στη Μονή Πετράκη, μέσα από την πόρτα, από τον Αρχιμανδρίτη τον Αρχιμανδρίτη ΄Ανθιμο Ρούσα (σημερινό Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης) και όταν άνοιξαν οι πόρτες πρώτος βγήκε ο Μητροπολίτης Αιτωλοακαρνανίας Θεόκλητος. Βγήκε από την πόρτα του Συνοδικού μεγάρου κατευθυνόμενος προς το καθολικό της Μονής για το Μεγάλο Μήνυμα, αναφωνών: ''Σεραφείμ-Σεραφείμ. Πάει, τέλειωσε, Αρχιεπίσκοπος ο Σεραφείμ!''.
Μόλις ανακοινώθηκε το όνομα του νέου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος ΣΕΡΑΦΕΙΜ, τον οποίο εξέλεξε η Σύνοδος της Ιεραρχίας (ήταν 32 Μητροπολίτες στη σύνθεση, από τους οποίους έλαβαν μέρος 30, γιατί απουσίαζαν οι Μητροπολίτες Μυτιλήνης Ιάκωβος και Μηθύμνης Ιάκωβος, απέσχον από την ψηφοφορία οι Μητροπολίτες Ελευθερουπόλεως Αμβρόσιος και Κιλκισίου Χαρίτων. Ο Ελευθερουπόλεως δεν ψήφισε, γιατί έτσι τον είχε συμβουλεύσει ο Μητροπολίτης Φλωρίνης Αυγουστίνος, ο οποίος δεν μετείχε στην Ιεραρχία επειδή είχε εκλεγεί στην περίοδο της Επταετίας και είχε καταλάβει θρόνο εκθρονισθέντος Μητροπολίτου).
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ στέλνει, αυθημερόν, συγχαρητήριο τηλεγράφημα, για να δείξει έτσι ότι η Πρωτόθρονος Ορθόδοξη Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, συμφωνεί με την εκλογή:
«Μακαριώτατον Αρχιεπίσκοπον Αθηνών και πάσης Ελλάδος κύριον Σεραφείμ.
Εις Αθήνας
Μετά βαθυτάτης χαράς και υπερηφανείας το Οικουμενικόν Πατριαρχείον και Ημείς προσωπικώς εδέχθημεν χαρμόσυνον άγγελμα αναδείξεως Υμετέρας λίαν αγαπητής και περισπουδάστου Μακαριότητος εις Αρχιεπίσκοπον Αθηνών και πάσης Ελλάδος.
Η εκλογή Υμών συγκινεί την Μητέρα Εκκλησίαν διά το άξιον της προσωπικότητος της Υμετέρας Μακαριότητος και διά το γεγονός ότι αύτη ανέρχεται εις τον Αρχιεπισκοπικόν θρόνον από ιστορικής επαρχίας του καθ΄ημάς Οικουμενικού Θρόνου. Περιπτυσσόμενοι Υμάς εν φιλήματι Αγίω, ευχόμεθα ευλογημένην Αρχιεπισκοπικήν διακονίαν επ΄αγαθώ της θυγατρός Αγιωτάτης Εκκλησίας της Ελλάδος, των δεσμών αυτής μετά της μητρός Εκκλησίας και της καθόλου Αγίας Ορθοδοξίας.
+ Ο Κωνσταντινουπόλεως Δημήτριος
Φανάριον, 12 Ιανουαρίου 1974, ώρα 15.40».
Το μήνυμα που στέλνει ο Οικουμενικός Θρόνος στην Εκκλησία, στην Κυβέρνηση και το Λαό είναι σαφές:
* Συμφωνεί και επικροτεί με την εκλογή Σεραφείμ στον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο, τον αποδέχεται πλήρως και προσδοκά στη σύσφιξη των σχέσεων, που είχαν διαταρραχτεί στην περίοδο του Ιερωνύμου.
Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε ότι αργότερα, αμέσως μετά τη μεταπολίτευση, συναντηθήκαμε με τον Ιερώνυμο στο δώμα ενός διαμερίσματος στου Μακρυγιάννη, όπου εφιλοξενείτο όταν ερχότανε από τα Ιστέρνια της Τήνου στην Αθήνα (το διαμέρισμα ανήκε στον κυρό Μητροπολίτη Θηβών και Λεβαδείας Νικόδημο). Η επίσκεψη είχε δημοσιογραφικό σκοπό. Δεν κρατούσαμε σημειώσεις, ούτε είχαμε μαγνητόφωνο, σύμφωνα με τη συνήθειά μας. Συζητήσαμε διάφορα θέματα. Μίλαγε ο Ιερώνυμος και κάθε τόσο ρωτάγαμε κάτι ή ζητάγαμε διευκρινίσεις, για να δίνουμε τροφή στη συζήτηση. ΄Οταν το κλίμα μεταξύ μας ζεστάθηκε του θέσαμε ευθέως την ερώτηση:
- Γιατί εσείς άνθρωπος των Ανακτόρων και κληρικός με παραδοσιακό παρελθόν, παραμείνατε το 1968 στην Ελλάδα. Γιατί δεν φύγατε μαζί με τον Κωνσταντίνο στο εξωτερικό, γιατί δεν κηρύξατε την Εκκλησία ''εν διωγμώ'' και γιατί διαχωρισθήκατε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο;
Ο Ιερώνυμος, διατηρώντας την ψυχραιμία του, απάντησε ότι αυτά είναι θέματα που θα τα ''κρίνει η ιστορία''.
- Ποιά ιστορία, επιμείναμε. Εμείς τώρα γράφουμε ιστορία. Επικρατεί η άποψη ότι το 1968 έπρεπε να φύγετε μαζί με τη βασιλική οικογένεια στο εξωτερικό και να κηρύξετε την ''Εκκλησία εν διωγμώ''. Θα αλλάζατε την ιστορία.
Ο συνομιλητής μας δεν θέλησε να απαντήσει, ούτε θέλησε να δώσει εξηγήσεις για τις κλονισμένες σχέσεις του με το Πατριαρχείο και την πρόθεσή του να ανακηρύξει την Εκκλησία της Ελλάδος Πατριαρχείο, διακόπτοντας τις σχέσεις με το Φανάρι (σ.σ. σ΄ αυτά τα βήματα πατά τώρα ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, ρήξη με το Οικουμενικό πατριαρχείο και πρόθεσή του να γίνει η Ελληνική Εκκλησία Πατριαρχείο). Την ώρα αυτή αισθανθήκαμε άσχημα. Είχαμε μπροστά μας μια εκκλησιαστική προσωπικότητα, ένα μύθο που αγιοποιούσαν οι οπαδοί του. Μας φαινότανε μικρός, στο μικρό δώμα, ανίκανος να δώσει μια αξιόπιστη απάντηση. Τον εγκαταλείψαμε και στο ρεπορτάζ γράψαμε όσα συζητήσαμε, χρησιμοποιώντας όσο δημοσιογραφικό τακτ, θεωρούσαμε χρήσιμο.
 |
| Περίβολος Αγίας Φιλοθέης, Αγ. Φιλοθέης 19-21, Πλάκα.Φωτογράφος: Μαρία Σουρτζή |
Στις 16 Ιανουαρίου 1974 ο Σεραφείμ δίνει τη διαβεβαίωσή του ενώπιον του προέδρου της Δημοκρατίας Φ. Γκιζίκη και την ίδια μέρα γίνεται η τελετή ενθρονίσεώς του στο Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών. Η κοσμοσυρροή του κόσμου και των κληρικών είναι πρωτοφανής.
Εκεί ο Σεραφείμ εκφωνεί τον ενθρονιστήριο λόγο του, όπου λέει τα σύκα σύκα και την σκάφη σκάφη. Πάγωσαν πολλοί και από την πλευρά της Κυβερνήσεως και από τους εκκλησιαστικούς, αλλά περισσότερο από τους ανήκοντες στις έξω από την Εκκλησία οργανώσεις.
Οι δηλώσεις Σεραφείμ δεν επιδεχόντουσαν παρερμηνείες.
* Δηλώνει, ότι θα ανασυνταχθεί ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας, σύμφωνα με το ''θεοϊδρυτον καθεστώς'', ότι θα αποκατασταθεί η κανονική τάξη της Εκκλησίας και θα αποκατασταθούν οι κανονικές σχέσεις ''της Εκκλησίας της Ελλάδος μετά της Μητρός Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, του Οικουμενικού Πατριαρχείου''.
* Επικαλείται την ειρήνευση της Εκκλησίας και κάνει αδελφική έκκληση σε όλους τους ιεράρχες ''να ρίψουν το παρελθόν εις την λήθην και, περιπτυσσόμενοι αλλήλους εν αγάπη, επιφέρωμεν την πολυπόθητον ειρήνευσιν εν τη Εκκλησία''. Καλεί όλους ''των εξ οιοδήποτε λόγου διατελούντων είς τινα διάστασιν ή απόστασιν, να μη οκνήσωσι να παράσχωσιν ημίν και τη Εκκλησία τα δείγματα αγάπης και της ενοποιού διαθέσεως αυτών''.
Η χαριστική βολή που ακολούθησε, δημιούργησε τη βάση, από την οποία αμετανόητοι ''πιστοί'', ''ηθικολόγοι'' και πουριτανοί ''παραδοσιακοί'' να ξεκινήσουν την ίδια ώρα πολεμική κατά του Σεραφείμ, σπέρνοντας φήμες για δήθεν στήριξη κιναίδων κληρικών ή για σχέσεις του με γυναίκες ή για την ύπαρξη παιδιού κ.ο.κ. Από το ίδιο απόγευμα η βιομηχανία ανωνύμων καταγγελιών έφταναν στις εφημερίδες και οι ρεπόρτερ του εκκλησιαστικού ρεπορτάζ είχαμε μετατραπεί σε ντεντέκτιβ, για να διασταυρώνουμε ανύπαρκτες καταγγελίες.
Ποιά ήταν η αιτία που ενοχλήθηκαν τόσο πολλοί κληρικοί και λαϊκοί, μέλη θρησκευτικών οργανώσεων; Ιδού το σχετικό απόσπασμα:
«Επ΄ευκαιρία, θεωρούμεν σημαντικόν λίαν και επιβεβλημένον καθήκον ημών να απευθύνωμεν πατρικάς παραινέσεις προς τας εν γένει θρησκευτικάς Οργανώσεις, Σωματεία και Συλλόγους και να παρακαλέσωμεν, όπως εν χριστιανική υπακοή και ταπεινοφροσύνη προς την διοικούσαν Μητέρα Εκκλησίαν συμβάλλωσι και αυτοί εις την ειρήνευσιν αυτής, καθόσον η απειθαρχία και η ανυπακοή κείται έξω και μακράν της χριστιανικής μάνδρας και αποτελούσιν ανατροπή βασικής εντολής του Θείου των Εθνών Αποστόλου Παύλου ''πείθεσθε τοις ηγουμένοις υμών και υπείκετε, αυτοί γαρ αγρυπνούσιν υπέρ των ψυχών υμών ως λόγον αποδώσαντες'' (Εβρ. ιγ΄, 17). Διότι, μη υποκριθώμεν ως αγνοούντες ότι εκείθεν εξεπορεύθησαν επ΄εσχάτων πολλά τα δεινά εις βάρος κανονικών Ιεραρχών, εξ αιτίας των οποίων και τελικώς εφυγαδεύθη η ειρήνη της Εκκλησίας».
 |
| Ο Σεραφείμ τη δεκαετία του 50, όταν ήταν μητροπολίτης Άρτας |
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ Π. ΧΡΗΣΤΟΥ
Η ανάρρηση νέου Αρχιεπισκόπου παρουσίαζε προβλήματα νομοκανονικά, τα οποία η πρεσβυτέρα Ιεραρχία επιθυμούσε να ξεπεράσει μέσα στα πλαίσια της εκκλησιαστικής τάξεως.
΄Ηταν θετική η συμβολή του Υπουργού Παιδείας καθηγητού του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Παν.Χρήστου, ο οποίος συνδεότανε στενά με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η θεολογική του γραμμή ήταν απόλυτα συνδεδεμένη με την παράδοση και το Φανάρι. Βοήθησε ακόμη ο καθηγητής Ιωάννης Ζηζιούλας (Μητροπολίτης Περγάμου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, σήμερα), ο οποίος βρισκότανε στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου απ΄όπου έστειλε γνωμοδοτήσεις, οι οποίες δημοσιεύτηκαν αυτούσιες στην εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ ολόκληρες.
Στην Ελλάδα, βέβαια, θετική βοήθεια πρόσφερε ο Μητροπολίτης Κορίνθου Παντελεήμων, ο οποίος είχε θεολογική κατάρτιση επί των Ιερών Κανόνων. Βρέθηκε η λύση να εξαιρεθούν από την Ιεραρχία, που θα αναδείκνυε νέο Αρχιεπίσκοπο, όλοι οι Μητροπολίτες οι οποίοι είχαν εκλεγεί από την Αριστίνδην Σύνοδο του Ιερωνύμου, δηλαδή από επταμελή διορισμένη Σύνοδο και τα παράγωγά της. Η Ιεραρχία που συγκαλέστηκε αποτελείτο από τους Μητροπολίτες που είχαν εκλεγεί πριν από την 21η Απριλίου 1967!
΄Οσο παράδοξο και αν φαίνεται η πρεσβυτέρα Ιεραρχία κατάφερε να επιβάλλει σε περίοδο της σκληρής χούντας του Ιωαννίδη ''αποχουντοποίηση'' στην Εκκλησία!
Ο τότε Υπουργός Παιδείας καθηγητής Παναγιώτης Χρήστου στις 7 Ιανουαρίου 1974, όταν ο θρόνος των Αθηνών τελούσε σε χηρεία, έκανε δηλώσεις, με τις οποίες τόνιζε, ότι η εκλογή του νέου Αρχιεπισκόπου θα γινότανε με διαδικασίες σύμφωνες με την ''κανονικήν παράδοσιν''.
Αναφέρθηκε ακόμη στις σχέσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τις ευθύνες της Πολιτείας στο εκκλησιαστικό ζήτημα. Τοποτηρητής του θρόνου ήταν ο αρχαιότερος Μητροπολίτης, ο Καλαβρύτων Γεώργιος, που έχαιρε της εμπιστοσύνης της Ιεραρχίας και του λαού. (σ.σ. Γενικός Διευθυντής Θρησκευμάτων είχε αναλάβει ο βοηθός του Υπουργού, υφηγητής τότε και καθηγητής σήμερα στη Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης, Αθανάσιος Αγγελόπουλος. Διαδέχτηκε τον επί χρόνια κατέχοντα τη θέση αυτή θεολόγο Κωνσταντίνο Κούρκουλα, άνθρωπο του Ιερώνυμου, προερχόμενο από θρησκευτικές οργανώσεις και θεωρητικό του εκκλησιαστικού καθεστώτος της επταετίας, ο οποίος αρθρογραφούσε στον ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΚΟΣΜΟ και είχε εκπομπή στην τηλεόραση της ΥΕΝΕΔ, με αντικειμενικό σκοπό να προωθεί την πολιτική της εκκλησιαστικής χούντας. Ο καθηγητής Αθανάσιος Αγγελόπουλος με άρθρο του στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, της Κυριακής 28 Σεπτεμβρίου 1997, ανάλυσε μερικά από τα ζητήματα που έχουν σχέση με τις θέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου, τις Μητροπόλεις των Νέων Χωρών και τον Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος. Στην τελευταία φάση της εκλογής Σεραφείμ ήταν μεταξύ των πρωταγωνιστών της Κυβερνήσεως και δεξί χέρι του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Παναγιώτη Χρήστου).
Είναι χαρακτηριστικά μερικά σημεία της δηλώσεως του Υπουργού Παιδείας Παναγιώτου Χρήστου, που έγινε στην περίοδο της δεύτερης φάσης της χούντας, επί Ιωαννίδη και Ανδρουτσόπουλου:
«...Ο ισχύων καταστατικός χάρτης αυτής (της Εκκλησίας, δηλαδή), καταρτισθείς και ψηφισθείς ερήμην της Ιεραρχίας, ουδέποτε εφηρμόσθη και, λόγω του πολυπλόκου των διατάξεων αυτού, ουδέποτε είναι δυνατόν να εφαρμοσθή. Αι σχέσεις αυτής μετά του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των λοιπών Ορθοδόξων Εκκλησιών έχουν χαλαρωθή. Υπεράνω δε όλων υφίσταται εντός των κόλπων αυτής εν είδος διχασμού, ο οποίος υπέβοσκεν από μακρού χρόνου και εξεδηλώθη προσφάτως. Η Πολιτεία, η οποία δυστυχώς δεν ηδυνήθη να προλάβη την κρίσιν, επιθυμεί σήμερον να βοηθήση την Εκκλησίαν εις την υπερπήδησιν αυτής. Το πλέον επείγον εκ των απασχολούντων την Εκκλησίαν θεμάτων είναι η πλήρωσις του αρχιεπισκοπικού θρόνου. Δεν ωφελεί εις τίποτε να αποκρύψωμεν τας δυσκολίας. Πρέπει να εύρωμεν το σύστημα εκλογής Αρχιεπισκόπου, το οποίον υπό τας κρατούσας συνθήκας θα είναι το συμφωνότερον προς την κανονικήν παράδοσιν της Εκκλησίας και το περισσότερον παραδεκτόν από το ορθόδοξον πλήρωμα...Διά τον λόγον τούτον μοναδικός κανονικός τρόπος εκλογής απομένει η διενέργεια αυτής υπό όλων των ιεραρχών εκείνων, οι οποίοι έχουν μη αμφισβητουμένην εκλογήν, ήτοι έχουν εκλογήν υπό κανονικής Ιεραρχίας και δεν μετέσχον εις αντικανονικάς ενεργείας».
Οι περιγραφές για τα γεγονότα της εποχής εκείνης μεταξύ 1972-74 είναι συνοπτικές. Δημοσιογραφικές, χωρίς πολλές λεπτομέρειες. Εξάλλου προσπάθεια του συγγραφέα είναι να δώσει προσωπικές άγνωστες μαρτυρίες, οι οποίες δεν έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, περιοδικά ή βιβλία.
Είναι ευνόητο ότι ο αναγνώστης αναζητά καινούργια στοιχεία και όχι κοινότυπες περιγραφές, οι οποίες έχουν καταγραφεί σε πολλές εκδόσεις. ΄Ετσι στο σημείο αυτό, κάνοντας μια αναδρομική περιγραφή, πρέπει να πούμε ότι η πρεσβυτέρα Ιεραρχία δεν έφτασε στην εκλογή Σεραφείμ ανεμπόδιστα και, μάλιστα, όταν ο ίδιος δεν επιθυμούσε την εκλογή και άλλοι Ιεράρχες τον πίεζαν προς αυτήν την κατεύθυνση.
Στην περίοδο μεταξύ παραιτήσεως Ιερωνύμου και εκλογής Σεραφείμ γινόντουσαν συνεδριάσεις παλαιών Μητροπολιτών για αναζήτηση μόνιμης και βιώσιμης λύσης στην εκλογή Προκαθημένου της Εκκλησίας.
Ο Μητροπολίτης Κορίνθου Παντελεήμων ήταν ο αδιαμφισβήτος διάδοχος του Ιερωνύμου, αλλά δεν ήταν συμπαθής στην Κυβέρνηση και συγκέντρωνε τη μήνη των οργανωσιακών.
Ο Κίτρους είχε ελπίδες, αλλά δεν ήταν στιβαρός. Σε περίοδο ανωμαλίας ίσως δεν θα τα κατάφερνε να βγει μέσα από τις δυσκολίες και την πολεμική. Σιγά-σιγά με τις εξαιρέσεις φτάσανε στην επιλογή του Σεραφείμ. Η πλειοψηφία των παλαιών Μητροπολιτών καταλήξανε στον Ιωαννίνων. Τον οποίο και πίεσαν σε μια από τις συναντήσεις που είχαν στο γραφείο του επιχειρηματία Θανάση Αρβανίτη, επί της οδού Κορνάρου-Ερμού.
Τελικά ο κύβος είχε ριφθεί: Θα στηρίζανε το Μητροπολίτη Ιωαννίνων Σεραφείμ (Τίκα). ΄Οταν αποφασίστηκε αυτό ο φίλος Μητροπολίτης Κίτρους Βαρνάβας (Τζωρτζάτος) μας τηλεφώνησε στην εφημερίδα. ΄Ηταν γύρω στις 4 μ.μ.
Η στιχομυθία που ακολούθησε ήταν περίπου η εξής, όπως την καταγράψαμε στις σημειώσεις μας:
- Τελειώσαμε πριν από λίγο και θέλω να σου υπαγορεύσω μια δήλωσή μου...
- Τι έγινε, ποιός θα είναι υποψήφιος;
-... Η Σύνοδος θα αποφασίσει...Εγώ δεν θα είμαι υποψήφιος...Αποσύρομαι...
- Ποιός θα είναι ο επόμενος;
-...Θα στηριχτεί ο Σεραφείμ...Λοιπόν, να σου υπαγορεύσω τη δήλωσή μου. Λέει τα προκαταρκτικά της είδησης, τα οποία συντάσσουμε μαζί και καταλήγει, ότι ο Μητροπολίτης Κίτρους Βαρνάβας: '' Το γε νυν έχων δεν επιθυμεί να είναι υποψήφιος για τον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο...'' κλπ, κλπ.
- Σεβασμιώτατε, απαντήσαμε, τώρα χάσατε οριστικά το τραίνο...
Στη συζήτηση ήταν μπροστά ο συνάδελφος Ανδρέας Τζωρτζάτος, ο οποίος άρπαξε το ακουστικό του τηλεφώνου και συζήτησε με τον εξάδελφό του Μητροπολίτη Κίτρους. Προσπάθησε να τον μεταπείσει να μην κυκλοφορήσει τη δήλωση. Ο Βαρνάβας ήταν αμετάπειστος, υπακούωντας στην απόφαση της πλειοψηφίας των παλαιών Μητροπολιτών.
Από την επομένη αρχίσανε οι διαδικασίες, για τη σύγκλιση της Συνόδου της πρεσβυτέρας Ιεραρχίας και οι επαφές με τους Μητροπολίτες.
Στο μεταξύ η πρεσβυτέρα Ιεραρχία δεν γνώριζε πώς θα αντιδρούσαν οι αξιωματικοί, ο Ιωαννίδης, άλλοι του περιβάλλοντός του, ο Ανδρουτσόπουλος κλπ.
Τότε εστάλη ο Αρχιμανδρίτης ΄Ανθιμος Αραμπατζόγλου, κληρικός της Καβάλας, στον ταγματάρχη της ΕΣΑ Σπανό, τον οποίο είχε αναθρέψει και βοηθήσει να μπει στην Σχολή Ευελπίδων, για να κάνει τις αναγκαίες βολιδοσκοπήσεις.
Ο π. ΄Ανθιμος είπε στον Σπανό ότι υπήρχαν δυό-τρεις υποψήφιοι για Αρχιεπίσκοποι, μεταξύ των οποίων και ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων Σεραφείμ. ΄Ηθελε να ξέρει αν σε περίπτωση εκλογής του θα αντιδρούσε ο Ιωαννίδης και οι άλλοι. Ο Σπανός επιφυλάχτηκε να απαντήσει. Ρώτησε σχετικά και απάντησε στον π. ΄Ανθιμο, ότι η Επανάσταση δεν θα είχε αντίρρηση με το Σεραφείμ. Το πράσινο φως είχε δοθεί και η πρεσβυτέρα Ιεραρχία είχε πια ανοικτό τον δρόμο της εκλογής του νέου Αρχιεπισκόπου.
Γύρω από τη συγκατάθεση για την εκλογή του Σεραφείμ κυκλοφορούν πολλές φήμες. Κυρίως γιατί κλήθηκε να ορκίσει τη Κυβέρνηση Ανδρουτσόπουλου, όταν ακόμη ο Ιερώνυμος δεν είχε παραιτηθεί. ΄Εχουν χυθεί ποταμοί μελάνης, αλλά πρέπει να δώσουμε και τη δική μας εξήγηση.
Ο Σεραφείμ ήταν πάντοτε παρών στους εθνικούς αγώνες, γεγονός που το εκτιμούσαν οι αξιωματικοί και κυρίως όσοι είχαν υπηρετήσει στην ΄Ηπειρο και στη ΙΙΧ Μεραρχία των Ιωαννίνων.
Από διάκονος ανέβηκε στην εθνική αντίσταση της κατοχής εντασσόμενος στις ομάδες το Ν. Ζέρβα, ήταν στο πλευρό του Αρχιεπισκόπου-Αντιβασιλέα Δαμασκηνού, συνεργάστηκε με τον Αρχιεπίσκοπο Σπυρίδωνα Βλάχο, ενίσχυσε τις ομάδες της ΕΟΚΑ είτε με οπλισμό, είτε για να εκπαιδευτούν σε περιοχές της Μητροπόλεώς του στα Γιάννενα.
Υπήρξε άνθρωπος που ήταν πάντοτε στο πλευρό των αγωνιζομένων πατριωτών για τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του Κυπριακού Ελληνισμού, αλλά και κάλυπτε κομάντος οι οποίοι έμπαιναν στη Βόρειο ΄Ηπειρο για δολιοφθορές. Ο κατάλογος είναι μακρύς και άγνωστος ή λίγο γνωστός από την δραστηριότητα του Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ στους εθνικούς αγώνες.
Αλλά και στη διάρκεια της 21ης Απριλίου έδειχνε στάση ουδέτερη σε μερικά ζητήματα, χωρίς να εκθέτει την Εκκλησία. Προσπάθησε να βοηθήσει τον Ιερώνυμο να σταθεί στον Θρόνο του, χωρίς να δημιουργηθούν έριδες, διασπάσεις και προστριβές. ΄Αλλοτε τα κατάφερε, άλλοτε όχι.
Κάλυψε διωκόμενους από το ιερωνυμικό καθεστώς κληρικούς και τους προστάτεψε. Θυμόμαστε ότι όταν ο διαφωτιστής της 21ης Απριλίου Γ. Γωργαλάς ως υφυπουργός θα επισκεπτότανε τα Γιάννενα για να μιλήσει, ο Σεραφείμ έφυγε από την πόλη για να μην παραστεί σ΄αυτήν. Αργότερα, σε συνάντησή μας στο γραφείο του στη Μητρόπολη Ιωαννίνων, τον ρωτήσαμε για διάφορα θέματα, μεταξύ των οποίων και για το Γεωργαλά.
- ΄Ακου να δεις, μας είπε με το κοφτό, αυθόρμητο ύφος του, όταν οι φίλοι του Γεωργαλά ήταν εκεί -μας έδειξε τα βουνά της Βορείου Ηπείρου- εμείς από δω πολεμούσαμε στην Μουργκάνα... Ε, όχι να μας κάνει μαθήματα πατριωτισμού ο Γεωργαλάς... Τα ίδια είχε πει στον στρατιωτικό διοικητή, στον πρόεδρο της Ηπειρωτικής Εστίας και σε άλλους παράγοντες, όπως στον καθηγητή Πανεπιστημίου Σπύρο Κυριαζόπουλο..
ΠΟΡΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Ο Σεραφείμ από την εποχή που ήταν Μητροπολίτης ΄Αρτης (1949-1958) μετείχε στο βορειοηπειρωτικό ζήτημα.
* Στις 17 Οκτωβρίου 1956 ίδρυσε τον Εθνικό Σύνδεσμο Απελευθερώσεως Βορείου Ηπείρου και αργότερα, ως Μητροπολίτης Ιωαννίνων (1958-1974) ανέλαβε την αρχηγία της Κεντρικής Επιτροπής Βορειοηπειρωτικού Αγώνος. ΄Ανθρωπος της δράσεως και όχι της προβολής, ουδέποτε μίλησε για τις προσπάθειές τους και την χρηματοδότηση αυτού του αγώνα. Αλλά και ως Αρχιεπίσκοπος έκανε πολλά διαβήματα σε διεθνείς οργανισμούς υπέρ της Βορείου Ηπείρου, γι΄αυτό και πολλές φορές του επιτέθηκε ο Εμβέρ Χότζα.
Προηγουμένως, όταν άρχισε ο κυπριακός αγώνας, ο Σεραφείμ είχε έρθει σε συνεννόηση με τον αρχηγό της ΕΟΚΑ στρατηγό Γεώργιο Γρίβα-Διγενή για ενίσχυσή του. Στα πλαίσια αυτής της συνεργασίας πήγαν στα Γιάννενα 250 Ελληνοκύπριοι φοιτητές, που με την στήριξη του Μητροπολίτη γυμναστήκανε στην ΙΙΧ Μεραρχία, της οποίας αρχηγός ήταν ο Στρατηγός Γεώργιος Λεβέντης.
Ο ίδιος ο Διγενής είχε επισκεφτεί τα Γιάννενα για να διαπιστώσει την πρόοδο της εκγύμνασης και συνεργάστηκε με το Σεραφείμ, ο οποίος ενίσχυσε τον αγώνα και με χρήματα, για να αγοραστούν όπλα.
Αλλά και στα πρόσφατα χρόνια, όταν έγιναν οι συγκεντρώσεις για το όνομα της Μακεδονίας, ο Σεραφείμ, ως Αρχιεπίσκοπος, βοήθησε την Κεντρική ΄Ενωση Δήμων και Κοινοτήτων για την επιτυχία του συλλαλητηρίου στο πεδίο του ΄Αρεως, συνεργαζόμενος με τον πρόεδρό της, Δήμαρχο Αθηναίων Λεωνίδα Κουρή.
''Ο Σεραφείμ λέγει λίγες κουβέντες'', μας είχε πει κάποτε ο στενός συνεργάτης του πρωτοπρεσβύτερος Σπυρίδων Βλαντίκας, ''αλλά αποδέχεται κάθε πρόταση και δίνει τη δυνατότητα να προωθηθούν οι ιδέες των εισηγητών τους''.
Ο Αρχιεπίσκοπος δεν έλειψε από καμιά κοινωνική προσπάθεια, είτε οικολογική, είτε βοήθειας άλλων χριστιανικών ομολογιών, είτε των Εκκλησιών της Χερσονήσου του Αίμου, είτε την προώθηση διαλόγων. Είναι όμως ανυποχώρητος όταν πρόκειται να γίνουν παραχωρήσεις ή εκχωρήσεις ελληνικών ζητημάτων.
Ο Πάπας Ιωάννης-Παύλος ο Β΄ δεν έχει επισκεφτεί την Ελλάδα, γιατί η Εκκλησία της Ελλάδος δεν τον προσκαλεί. Ο Σεραφείμ πιέστηκε από Κυβερνήσεις και Πρωθυπουργούς (Καραμανλή-Ράλλη-Παπανδρέου) να υποχωρήσει, αλλά δεν το έπραξε ούτε όταν επρόκειτο να διοριστεί στην Ελλάδα νούτσιος ή να χειροτονηθεί επίσκοπος των Ουνιτών. ΄Ο,τι έγινε το έπραξαν οι Κυβερνήσεις χωρίς τη συγκατάθεση της Εκκλησίας και του Προκαθημένου της.
ΧΕΡΙ ΣΥΓΓΝΩΜΗΣ
Οι λόγοι του Σεραφείμ στην ενθρόνισή του για ειρήνευση και το κάλεσμα να δώσουν το χέρι οι Μητροπολίτες που εξελέγησαν αντικανονικά, με ανώμαλες συνθήκες και με προηγούμενες εκπτώσεις ή εκδιώξεις αρχιερέων είχαν νόημα. ΄Οσοι το αποδεχτήκανε παραμείνανε στην Εκκλησία και αποτελέσαμε μέλος του Σώματος της Ιεραρχίας, όσοι άρχισαν πολεμική και συγκεντρώσεις συνωμοσίας σε αντικάμαρες, με επικεφαλής το Νικόδημο Αττικής, βρέθηκαν εκτός. ΄Ηταν οι περίφημοι ''12'' έκπτωτοι που έλαβαν και άλλους εκκλησιαστικούς τίτλους
΄Ολοι οι οργανωσιακοί χρησιμοποιούσαν τον άμβωνα των ναών, για να εισπράττουν τα αγαθά οι οργανώσεις τους έξω από την Εκκλησία. Ο Σεραφείμ τους έστειλε στα σπίτια τους. Απαγόρευσε στους λαϊκούς θεολόγους να μιλάνε στους ναούς και στους κληρικούς να τρέχουν και να κάνουν κηρύγματα σε αίθουσες εκτός της ενορίας τους ή της μητρόπολής τους.
Ο Σεραφείμ αυτά που είπε στον ενθρονιστήριο λόγο του τα εννοούσε και μέχρι το τέλος του κατάφερε να θέσει έξω από την Εκκλησία όσους εμπορευόντουσαν την θρησκεία και την πίστη του λαού σε ιδιωτικά μοναστήρια, σε αίθουσες, σε ιδρύματα και σε διαμερίσματα. ΄Οπως είναι φυσικό οι άνθρωποι της κατηγορίας αυτής είναι εχθροί του, αιώνιοι αντίπαλοί του και συκοφάντες του. Ανάμεσά τους και ορισμένοι που καταφέρανε να γίνουν Μητροπολίτες από τον ίδιο και στρέφονται τώρα εναντίον του, για να επιβεβαιώσουν το ρητό του Ηράκλειτου, ότι ''ουδείς ασφαλέστερος εχθρός από ευεργετηθέντα αχάριστο''.
ΕΠΑΙΝΟΙ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ
Μετά τον ενθρονιστήριο Λόγο προσφώνησε τον Αρχιεπίσκοπο ο εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου Μητροπολίτης Χαλδίας Κύριλλος, ο οποίος αναφέρεται κυρίως στην προσωπικότητα του Σεραφείμ, στις προσδοκίες του Φαναρίου και στις σχέσεις των δύο Εκκλησιών.
Είπε σχετικά ο Χαλδίας και τα ακόλουθα:
«Επί πλέον της κοινής αγίας Ορθοδόξου ημών πίστεως και της υπέρ αυτής κοινής μαρτυρίας, δύο ιδιαίτεροι χρυσοί κρίκοι συνδέουν το Οικουμενικόν Πατριαρχείον προς την Αγιωτάτην Εκκλησίαν της Ελλάδος, οίτινες δημιουργηθέντες εν ιστορικαίς στιγμαίς, απετέλεσαν απαρχήν στενής μεταξύ αυτών συνεργασίας, είναι δε ούτοι ο Πατριαρχικός και Συνοδικός Τόμος του έτους 1850 και η Πατριαρχική και Συνοδική Πράξις του έτους 1928.
Εάν η Αγιωτάτη Εκκλησία της Ελλάδος αποτελή εν τη γενέσει αυτής θυγατέρα της Μητρός Αγίας του Χριστού Εκκλησίας, εν τη κοινή ιστορική εκκλησιαστική πορεία ανεδείχθη αύτη και είναι πολύτιμος αδελφή συνεργάτις και δύναται να προσφέρη και πράξη πολλά, διότι διαθέτει μεγάλα πνευματικά και ηθικά κεφάλαια. Η εν αμοιβαία ειλικρινεί αγάπη και εν κανονική αρμονία συνεργασία των δύο Εκκλησιών εκράτησεν ανέφελον τον ουρανόν των σχέσεων αυτών».
Το Πατριαρχείο προσφέρει το χέρι σ΄έναν άνθρωπο ο οποίος από πριν είναι διατεθειμένος να συσφίξει τις σχέσεις μαζί του και να επαναφέρει την τάξη. Ο Σεραφείμ ανταπαντά τονίζοντας:
«΄Οντως, ΄Αγιε Εκπρόσωπε, χρυσοί κρίκοι, οι δια τε του Συνοδικού Πατριαρχικού Τόμου του 1850 και της Πατριαρχικής και Συνοδικής Πράξεως του 1928 συνδέοντες τας Αγίας ημών Ορθοδόξους Εκκλησίας, διαβεβαιούμεν δ΄ότι, ου μόνον εν τη γενέσει, αλλ΄ εσσαεί ως θυγάτηρ η Ορθόδοξος Εκκλησία της Ελλάδος εν τη ροή των αιώνων ου παύσεται, είπερ τι και άλλη Ορθόδοξος Εκκλησία, βιούσα και πολιτευομένη, επί αφθάρτω τιμή κλέει της Μητρός του Χριστού Εκκλησίας»
Οι εκκλησιαστικοί κύκλοι πήραν το μήνυμα με τον πιό επίσημο τρόπο και από την ημέρα εκείνη ξεκίνησαν νέες ημέρες στις σχέσεις των δύο Εκκλησιών. Ακόμη και οι εκλογές των Μητροπολιτών που έγιναν είχαν και ως πρόσθετο κριτήριο τις σχέσεις των υποψηφίων με το Φανάρι.
ΜΕ ΧΕΡΙ ΣΤΙΒΑΡΟ
Ο Αρχιεπίσκοπος, άνθρωπος ζωηρός, αυθόρμητος, με έντονες χειρονομίες όταν μιλά, παραστατικός στις αφηγήσεις του συγκέντρωσε τα πυρά των αντιπάλων του. Σχολίαζαν κάθε στιγμή τα εξωτερικά αυτά φαινόμενα, παραπλανώντας τον κόσμο, ότι τάχα δεν έχει σπουδαίες σπουδές και ιεροπρέπεια!
Ο Σεραφείμ Τίκας όμως ολοκλήρωσε τις ιερατικές σπουδές του στην Κόρινθο, από την σχολή της οποίας αποφοίτησε με άριστα και το 1940 τη Θεολογική Σχολή Αθηνών με βαθμό λίαν καλώς. Στο μεταξύ από μικρός παρακολουθούσε μαθήματα βυζαντινής μουσικής κοντά στον Χρήστο Παύλου στην Καρδίτσα και αργότερα κοντά στο Σίμωνα Καρά. ΄Οσες φορές του έλεγαν αυτά που ψιθύριζαν διάφοροι για τη μόρφωσή του, απαντούσε γελώντας: «΄Αλλο Πανεπιστήμιο τέλειωσαν αυτοί;». Απόδειξε πολλές φορές σε θεολογικά συνέδρια τις γνώσεις του, την ορθόδοξη σκέψη του και την εκκλησιαστική συνείδηση του.
* Η εκκλησιαστική του πορεία αρχίζει με την κουρά του Σεραφείμ ως δευτεροετούς φοιτητού (1938) στην Ιερά Μονή Πεντέλης. Την κουρά του ως μοναχού κάνει ο ηγούμενος της μονής Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Δασκαλάκης -ο μετέπειτα Μητροπολίτης Μεσσηνίας. Ο νέος μοναχός παίρνει το όνομα του τοπικού ιερομάρτυρα της Καρδίτσας Σεραφείμ (Μητροπολίτης Φαναρίου και Νεοχωρίου, 1600). ΄Ενα χρόνο αργότερα (1939) ο Μητροπολίτης Κορίνθου Δαμασκηνός τον χειροτονεί διάκονο στην Αγία Τριάδα Νέου Ηρακλείου. Τοποθετείται διάκονος στον ΄Αγιο Λουκά Πατησίων, όπου αρχίζει το έργο του. Ο διάκονος Σεραφείμ γρήγορα γίνεται γνωστός από την ωραία φωνή του. Από τα άκρα της Αθήνας πηγαίνουν πολλοί στον ΄Αγιο Λουκά ν΄ακούσουν το διάκονο Σεραφείμ και αργότερα τον Αρχιμανδρίτη, που ψέλνει ωραία. Εκεί γίνεται γνωστός και για το φιλανθρωπικό του έργο.
- Ο διάκονος Σεραφείμ υπηρετεί ταυτόχρονα στα γραφεία της Ιεράς Συνόδου ως γραφέας, υπογραμματέας και γραμματέας της.
- Πρεσβύτερος χειροτονήθηκε το 1942 πάλι από το Δαμασκηνό, που είναι τώρα Αρχιεπίσκοπος. Χειροτονήθηκε στον ΄Αγιο Παντελεήμονα, όπου είχε κατακλυστεί από πλήθος πιστών της ενορίας του, οι οποίοι ζήτησαν από τον Αρχιεπίσκοπο να μείνει στον ΄Αγιο Λουκά. Ο Δαμασκηνός ακούει τη φωνή του λαού και χειροθετεί το Σεραφείμ Αρχιμανδρίτη, τον οποίο τοποθετεί στον ΄Αγιο Λουκά.
- Το 1943 μυείται στην εθνική αντίσταση. ''Είναι ο μόνος κληρικός, γράφει ο θεολόγος-επίτιμος λυκειάρχης Φώτιος Ι. Οικονόμου, ο οποίος αντεπροσώπευσεν επισήμως την Εκκλησίαν εις την ένοπλον εθνικήν αντίστασιν, πλειστάκις διακινδυνεύσας, δι΄ο και ετιμήθη δια χρυσού αριστείου ανδρείας, πολεμικού σταυρού και μεταλλίου εξαιρετικών πράξεων''. (Βλ. ''Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σεραφείμ'', Φ.Οικονόμου).
Ο Σεραφείμ είναι ευαίσθητος στα εθνικά θέματα. Από διάκονος ήταν στο πλευρό του αγωνιζόμενου λαού, και βοηθούσε όπως μπορούσε. Ποτέ δεν βγήκε προς τα έξω η συμπαράστασή του στο Βορειοηπειρωτικό Αγώνα, στο Κυπριακό κ.α.
Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΥ ΧΑΡΤΗ
Αμέσως με την ανάληψη των καθηκόντων του ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ, πλαισιωμένος από μέλη της Ιεραρχίας, άρχισε να κάνει πράξη όσα είχε αναφέρει στον ενθρονιστήριο λόγο του.
Επικεφαλής μεγάλης εκκλησιαστικής αντιπροσωπείας επισκέπτεται το Φανάρι. ΄Ηταν μαζί του οι Μητροπολίτες Κίτρους Βαρνάβας, Ελευθερουπόλεως Αμβρόσιος, Κορίνθου Παντελεήμων, Φθιώτιδος Δαμασκηνός και Φιλίππων Αλέξανδρος (ο οποίος αργότερα έγινε ο πρώτος Μητροπολίτης Περιστερίου).
Η αντιπροσωπεία της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος έμεινε στην Κωνσταντινούπολη από τις 16 ως τις 22 Μαρτίου 1974, η οποία έδειξε στην πράξη ότι επανέρχονται οι καλές σχέσεις Εκκλησίας της Ελλάδος και Φαναρίου. Το γεγονός επισήμανε ο Οικουμενικός Πατριάρχης κυρός Δημήτριος δηλώνοντας, ότι:
«Αι σχέσεις μας αποκατεστάθησαν πλήρως και ενώπιόν μας ανοίγεται οδός αγάπης και συνεργασίας».
Οι φιλοφρονήσεις και από τις δύο πλευρές είναι εγκάρδιες. Μεταδίδονται από τις εφημερίδες και τα ραδιοτηλεοπτικά δίκτυα και πληροφορείται ο ελληνισμός, ότι κάτι άλλαξε στην Εκκλησία. Κυρίως όμως η Ορθοδοξία μαθαίνει, ότι προηγουμένως υπήρχε βαθύ ρήγμα μεταξύ Φαναρίου και Ιερωνύμου. Τα συναισθήματα ήταν μάλλον υπέρ της νέας τροπής των πραγμάτων.
Ο Πατριάρχης προσφωνόντας τον Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ στο Φανάρι δεν παραλείπει να τονίσει τη νέα σχέση:
«Εν τω προσώπω Σας, Μακαριώτατε αδελφέ, χαιρετίζομεν τον γνήσιον και άξιον ποιμένα της Αγιωτάτης Εκκλησίας της Ελλάδος. Επιθυμούμεν να γνωρίζητε ότι δεν Σας υποδεχόμεθα ως ξένον, άλλ΄ως αδελφόν τίμιον και εγκάρδιον. Λέγοντες ταύτα αυτήν την στιγμήν, δεν εκφράζομεν απλώς και μόνον προσωπικά αισθήματα, αλλά διερμηνεύομεν το φρόνημα της Αγίας του Χριστού Μεγάλης ταύτης Εκκλησίας, της περί ημάς Ιεραρχίας, του Κλήρου και του λαού...».
Ο αείμνηστος Γέρων Μητροπολίτης Χαλκηδόνος Μελίτων είχε δηλώσει χαρακτηριστικά για τον Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ και τα εξής:
«Διεπίστωσα ότι η Εκκλησία της Ελλάδος οιακοστροφείται από στιβαράς χείρας. Πρόκειται περί Προκαθημένου συνετού, αγαπητού, σεβασμίου αδελφού και ότι υπάρχει πλήρης και ειλικρινής εγκαρδιότης σχέσεων Οικουμενικού Πατριαρχείου και Εκκλησίας της Ελλάδος. Διεπίστωσα επίσης ότι ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών παρακολουθεί με πνεύμα αγάπης όλα τα εκκλησιαστικά θέματα και όσα αφορούν εις τας σχέσεις Ορθοδοξίας και ολοκλήρου του Χριστιανικού κόσμου. Επίσης είναι ενήμερος και δεικνύει ενδιαφέρον δια τα σύγχρονα προβλήματα του λαού και της Ελλάδος». (βλ. λεπτομέρειες στο Ημερολόγιο της Εκκλησίας της Ελλάδος, 1974, σελ. η΄ κ.ε., Ι.Μ.Χ.).
Ο Σεραφείμ συνέχισε τις επισκέψεις του στα πρεσβυγενή Πατριαρχεία και τις άλλες αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, διατήρησε στενές σχέσεις και επαφές με τους Προκαθημένους τους, τους υποδέχτηκε στην Αθήνα, αλλά και σε κάθε ανεπίσημο πέρασμά τους από την Ελλάδα.
Οι Πατριάρχες Αλεξανδρείας κυρός Νικόλαος και κατόπιν ο κυρός ο Παρθένιος και ο νυν Πέτρος, Ιεροσολύμων κυρός Βενέδικτος και κατόπιν ο Διόδωρος, Αντιοχείας κυρός Ηλίας και μετά ο Ιγνάτιος, ο Μόσχας Αλέξιος, ο Σερβίας κυρός Γερμανός και μετά ο Παύλος, ο Κύπρου Χρυσόστομος κ.α. είχαν εγκάρδιες σχέσεις με τον Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ και την Εκκλησία της Ελλάδος.
Οι καλές σχέσεις με το Φανάρι εξακολούθησαν και με το σημερινό Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, παρότι δημιουργήθηκε μία ψυχρότητα όταν το Πατριαρχείο θέλησε να δημιουργήσει εξαρχεία στην Αθήνα, χωρίς τη συγκατάθεση της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Προχώρησε στη σύνταξη νέου Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας, σύμφωνα με τους Ιερούς Κανόνες, τις παραδόσεις της Εκκλησίας και τις διοικητικές ανάγκες, μέσα στα πλαίσια της ελληνικής Πολιτείας.
ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ
‘Οταν επήλθε η μεταπολίτευση (1974) οι παρεμβάσεις των πολιτικών ήταν καταλυτικές. Καθυστέρησαν το έργο της Εκκλησίας, πιεζόμενοι από διάφορα πρόσωπα των οργανώσεων. Υφυπουργός Παιδείας με αρμοδιότητα στην Εκκλησία ήταν ο βουλευτής Καρπενησίου Χρυσόστομος Καραπιπέρης, θεολόγος. Δε συμπαθούσε το Σεραφείμ, κωλυσιεργούσε στην προώθηση του Καταστατικού Χάρτου για ψήφιση του στη Βουλή και είχε βάλει σκοπό να αναγκάσει σε παραίτηση το Σεραφείμ, για να εκλεγεί ως Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος ο φίλος του Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ιάκωβος. ΄Ετσι διέδιδε και υποστήριζε προς κάθε κατεύθυνση.
Ο Καραπιπέρης οργάνωσε και εκδηλώσεις στην Ελλάδα, με πρόγραμμα περιοδειών του Ιακώβου με τίτλο ''στα βήματα του Αποστόλου Παύλου'' και ομιλία του στην Ακαδημία Αθηνών. Χορηγός ήταν ο ιδιοκτήτης της Πειραϊκής Πατραϊκής, φίλος και συμπατριώτης του Υφυπουργού, Χ.Κατσάμπας.
Τα παραπάνω περιήλθαν σε γνώση μας από τον ίδιο τον Υφυπουργό, ο οποίος ζήτησε τη βοήθειά μας, προκειμένου να ''ανανεωθεί'' η Εκκλησία!
Στο μεταξύ ο Σεραφείμ και η Ιεραρχία πιέζουν για να προωθηθεί ο νέος Καταστατικός Χάρτης, ο οποίος μετά την επεξεργασία του είχε σταλεί στο Οικουμενικό Πατριαρχείο για διατύπωση γνώμης.
Το Φανάρι έκανε τρεις υποδείξεις, μεταξύ των οποίων την επαναφορά του εκκλήτου για όλους τους Μητροπολίτες, σύμφωνα με την πατριαρχική πράξη του 1928. Δηλαδή, οι αρχιερείς μετά την τελεσίδικη καταδίκη τους από τα εκκλησιαστικά δικαστήρια να έχουν το δικαίωμα προσφυγής στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο μπορεί να αναθεωρήσει τις ποινές.
Η Εκκλησία της Ελλάδος δέχτηκε και τις τρεις προτάσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Από το 1974, που καταρτίστηκε το σχέδιο του Καταστατικού Χάρτη, ψηφίστηκε από τη Βουλή των Ελλήνων στις 26 Μαΐου 1977, χάρις την παρέμβαση του Γεωργίου Ράλλη, ως Υπουργού Προεδρίας της Κυβερνήσεως και Παιδείας-Θρησκευμάτων. Ο Καραπιπέρης είχε πείσει τον Γεώργιο Ράλλη ότι αν έφευγε ο Αρχιεπίσκοπος θα βοηθούσαν τη Ν.Δ. οι θρησκευτικές οργανώσεις και είχε εξασφαλίσει την υποστήριξη του καθηγητή Κ. Μουρατίδη (σ.σ. προέδρος της Πανελλήνιας ΄Ενωσης Θεολόγων, εναντίον της οποίας έκανε δριμυτάτη επίθεση ο καθηγητής Σκουτέρης στην εκδήλωση του ιερού Φωτίου στην Πεντέλη, στις 6 Φεβρουαρίου 1998, με παρόντα μέλη της Ιεράς Συνόδου και καθηγητών των δύο Θεολογικών Σχολών. Ο καθηγητής Σκουτέρης δήλωσε ότι η Π.Ε.Θ. δεν εκφράζει κανένα και οι θεολόγοι αρνούνται να είναι μέλη της γιατί βρίσκεται έξω από την Εκκλησία, υπηρετώντας άλλους σκοπούς).
Για να πείσει, μάλιστα, ο Υφυπουργός Καραπιπέρης τον Γεώργιο Ράλλη και άλλους κυβερνητικούς παράγοντες ενίσχυσε την οργάνωση μιας συγκέντρωσης των μελών και οπαδών οργανώσεων, των ιερωνυμικών και του Κ. Μουρατίδη στο κινηματοθέατρο ΠΑΛΑΣ, για να φανεί η δύναμή τους. Το θέατρο δεν μπόρεσαν να το γεμίσουν και για να δίνεται η εντύπωση ότι υπήρχε κόσμος, έβγαλαν τους οπαδούς τους στο πεζοδρόμιο, ενώ η αίθουσα ήταν μισοάδεια.
Η αποτυχημένη αυτή συγκέντρωση υπήρξε καταλυτική, αλλά...
...Ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ έκαμψε, σε συνάντηση με το Γεώργιο Ράλλη, τις αντιρρήσεις του και τις επιφυλάξεις που του είχε καλλιεργήσει ο Χρυσόστομος Καραπιπέρης και άνθρωποι των θρησκευτικών οργανώσεων (βουλευτές, καθηγητές πανεπιστημίων, δικαστικοί κ.α.). Σε μία από τις καθοριστικές συναντήσεις που έγιναν στο Υπουργείο Παιδείας ο Γεώργιος Ράλλης είπε στον Αρχιεπίσκοπο, ότι μεταξύ των άλλων τον κατηγορούν ότι διοικεί την Εκκλησία με την πλειοψηφία των Μητροπολιτών στην Ιεραρχία που πρόσκεινται σ΄εκείνον. Ετοιμόλογος ο Αρχιεπίσκοπος του απάντησε:
- Εσείς κ. Υπουργέ πώς διοικείτε την Κυβέρνηση; Στη Βουλή δεν έχετε πλειοψηφία; Μπορείτε να διοικήσετε την Εκκλησία με αντιπολίτευση;
Ο Γεώργιος Ράλλης έστειλε τον Καταστατικό Χάρτη στη Βουλή και ψηφίστηκε ως κώδικας, παρά τις λυσσώδεις αντιδράσεις μικρής μερίδας ατόμων.
Η εισηγητική έκθεση (16 Μαρτίου 1977), που υπογράφεται από τους Υπουργούς Προεδρίας της Κυβερνήσεως, Παιδείας και Θρησκευμάτων Γ. Ράλλη, Δικαιοσύνης, Κ. Στεφανάκη και Οικονομικών Ε. Δεβλέτογλου, περιλαμβάνει ανάλυση όλων των επιτευγμάτων του νέου Καταστατικού Χάρτη, που στη συνέχεια υπογραμμίζει και συνοδική εγκύκλιος (Αριθ. Πρωτ. 2514/11-6-1977), υπογραφομένη από τον Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ και τους Μητροπολίτες:
Ναυπακτίας-Ευρυτανίας Δαμασκηνό, Νικοπόλεως-Πρεβέζης Στυλιανό, Ξάνθης Αντώνιο, Κασσανδρείας Συνέσιο, Παροναξίας Επιφάνιο, Νικαίας Γεώργιο, Περιστερίου Αλέξανδρο, Σύρου, Τήνου κλπ Δωρόθεο, Αιτωλοακαρνανίας Θεόκλητο, Δρυϊνουπόλεως-Πωγωνιανής-Κονίτσης Σεβαστιανό, Χίου Χρυσόστομο, Εδέσσης-Πέλλης-Αλμωπίας Καλλίνικο. Αρχιγραμματέας ο Ταλαντίου Αμβρόσιος (σημερινός Μητροπολίτης Αιγιαλείας).
Ο ΧΩΡΙΣΜΟΣ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΝ
Το άλλο μεγάλο θέμα ήταν η διαίρεση της Αρχιεπισκοπής σε πέντε Μητροπόλεις και της Θεσσαλονίκης σε δύο (Ν.Δ. 411/74). Κανένας προηγούμενος Αρχιεπίσκοπος δεν είχε την τόλμη και τη γενναιότητα να εκχωρήσει μερίδιο από την τεραστίας έκτασης αρχιεπισκοπή. Το έπραξε ο Σεραφείμ, δημιουργώντας στο νομό Αττικής τις Μητροπόλεις: Νέας Σμύρνης, Νέας Ιωνίας και Φιλαδελφείας, Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού, Μεγάρων και Σαλαμίνος, Μεσογαίας και Λαυρεωτικής.
Στη Θεσσαλονίκη δημιουργήθηκαν οι Μητροπόλεις:
* Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς και Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως.
Η Σύνοδος προχώρησε αμέσως, μετά την εκλογή του Αρχιεπισκόπου, στην εκλογή και την πλήρωση 15 Μητροπόλεων, είτε με απευθείας εκλογή είτε με μετάθεση. Ανάμεσά τους μόνο ένας ήταν άνθρωπος του Σεραφείμ, ο Χρυσόστομος Βούλτσος, ο οποίος διετέλεσε βοηθός επίσκοπος Ιωαννίνων.
Οι 15 Μητροπόλεις που πληρώθηκαν ήταν:
- Νέας Σμύρνης, με τον επίσκοπο Δωδώνης Χρυσόστομος Βούλτσος (1974). Ο Μητροπολίτης πέθανε λίγα χρόνια αργότερα στο Λονδίνο στη διάρκεια καθετηριασμού καρδιάς. Τη θέση του κατέλαβε με μετάθεση ο Μητροπολίτης Διδυμοτείχου Αγαθάγγελος (1986).
- Καισαριανής-Βύρωνος-Υμηττού, με τον Αρχιμανδρίτη Γεώργιο Προκόπη (1974), προηγούμενο της Ι.Μ. Πεντέλης.
- Μεσογαίας και Λαυρεωτικής, με τον Αρχιμανδρίτη Αγαθόνικο Φιλιππότη (1974).
- Μεγάρων και Σαλαμίνος, με τον Αρχιμανδρίτη Βαρθολομαίο Κατσούρη (1974).
- Νέας Ιωνίας και Φιλαδελφείας, με μετάθεση τον Μητροπολίτη Μαρωνείας Τιμόθεο Ματθαιάκη (1974).
- Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς, με τον Αρχιμανδρίτη Προκόπιο Γεωργακόπουλο (1974).
- Φιλίππων και Θάσου, με τον Αρχιμανδρίτη Προκόπιο Τσακουμάκη (1974).
- Σισανίου και Σιατίτσης, με τον Αρχιμανδρίτη Αντώνιο Κόμπο (1974).
- Ζιχνών και Νευροκοπίου, με τον Αρχιμανδρίτη Σπυρίδωνα Κυβετό (1974).
- Κυθήρων, με τον Αρχιμανδρίτη Ιάκωβο Δοξαρά (1974).
- Μαρωνείας και Κομοτινής, με τον Αρχιμανδρίτη Δαμασκηνό Ρουμελιώτη (1974).
- Πατρών, με μετάθεση τον Μητροπολίτη Ζιχνών και Νευροκοπίου Νικόδημο Βαληνδρά (1974).
- Περιστερίου, με μετάθεση τον Μητροπολίτη-Νεαπόλεως-Θάσου Αλέξανδρο (1974). Μετά το θάνατό του εξελέγη ο τιτουλάριος Μητροπολίτης Χρυσόστομος Ζαφείρης (1977).
- Αττικής, με μετάθεση τον Μητροπολίτη Καστοριάς Δωρόθεο Γιαννακόπουλο (1974).
Παράλληλα, μέσα σε διάστημα δύο ετών (1974-76), εξελέγησαν τιτουλάριοι επίσκοποι, ως βοηθοί της Αρχιεπισκοπής και μεγάλων Μητροπόλεων:
- Ρωγών, ο Αρχιμανδρίτης Καλλίνικος Καρούσος (1974), που ανάλαβε γενικός διευθυντής της Αποστολικής Διακονίας (εκτοπίζοντας τον επίσκοπο Ανδρούσης Αναστάσιο Γιαννουλάτο) και διευθυντής της εφημερίδας ''Εκκλησιαστική Αλήθεια''. Αργότερα εκλέχτηκε Μητροπολίτης Πειραιώς (1978). Διαδέχτηκε τον Χρυσόστομο Ταβλαδωράκη.
- Δωδώνης, ο Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Συνετός, ηγούμενος της Ι.Μ. Πεντέλης και προηγουμένως ηγούμενος της Αγίας Αικατερίνης Σινά στα Γιάννενα (1976). Σήμερα είναι Μητροπολίτης Ζακύνθου (1994).
- Αυλώνος, ο Αρχιμανδρίτης Παντελεήμων Πετρίδης (1976).
- Νεοχωρίου, ο Αρχιμανδρίτης Σπυρίδων Καλαφατάκης (1976). Σήμερα είναι Μητροπολίτης Κεφαλληνίας, που διαδέχτηκε τον Μητροπολίτη Προκόπιο.
- Ταλαντίου, ο Αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Λενής (1976). Σήμερα Μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας (1978), που διαδέχτηκε τον Μητροπολίτη Γεώργιο.
- Διαυλείας, ο Αρχιμανδρίτης Αλέξιος Μιχαλόπουλος (1976). Σήμερα Μητροπολίτης Τρίκκης (1981).
Από τους παραπάνω μόνο ο Δωδώνης Χρυσόστομος ήταν συνεργάτης του Αρχιεπισκόπου, όλοι οι άλλοι ήταν συνεργάτες άλλων Ιεραρχών, με πρόταση των οποίων και εξελέγησαν. Προστατευόμενος του Αρχιεπισκόπου ήταν και ο σημερινός Μητροπολίτης Περιστερίου, ο οποίος είναι γιος ιερέα της ΄Αρτας, που φονεύθηκε στην εθνική αντίσταση. Ο Σεραφείμ φρόντισε για την ανατροφή και τις σπουδές του Χρυσοστόμου, τον οποίο κάλεσε από το εξωτερικό όπου έκανε ακαδημαϊκή καριέρα για να χειροτονηθεί και να αναλάβει εκκλησιαστικά καθήκοντα στην Εκκλησία της Ελλάδος.
Από τους 11 εκλεγέντες Μητροπολίτες (εκτός από εκείνους που μετατέθηκαν) και τους 6 Επισκόπους, μόνο δύο ανήκαν στο περιβάλλον του Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ, οι υπόλοιποι είχαν προταθεί από τους Μητροπολίτες Κορίνθου, Δράμας, Αιτωλοακαρνανίας, Θεσσαλονίκης, Φθιώτιδος, Κίτρους, Νέας Ιωνίας κ.α.
ΙΑΤΡΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Τελειώνοντας το αφιέρωμα στην δράση του Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ (1974-1998) θα σκιαγραφήσουμε ορισμένα στοιχεία, τα οποία κατά την γνώμη μας δίνουν την εικόνα της προσωπικότητάς του.
Ο Σεραφείμ ήταν πάντοτε ευαίσθητος στο φιλανθρωπικό και ποιμαντικό έργο της Εκκλησίας, το οποίο όμως δεν διαλαλούσε.
Η ποικιλία της δραστηριότητάς του δεν εμφανίζεται σε μεγαλοπρεπή κτίρια και οικοτροφεία, που υπάρχουν σε πολλές Μητροπόλεις αλλά δεν λειτουργούν.
* ΄Ενα από τα στοιχεία του ποιμαντικού έργου του είναι η βάπτιση σε Χριστιανούς του αρχισυνάγωγου της Εβραϊκής Συναγωγής ΄Αρτας, της γυναίκας του και των δύο θυγατέρων του, στις 8 Ιουνίου 1952. Στον άντρα έδωσε το όνομα Παύλος, για να δείξει ότι, όπως ο Απόστολος, έτσι και ο Εβραίος Αρχισυνάγωγος, κλήθηκε στον Χριστιανισμό. Στη γυναίκα χάρισε το όνομα της μητέρας του Ιησού, Μαρία:
«Εβραίοι εβαπτίσθησαν πολλοί, αρχισυνάγωγος όμως ουδείς εν Ελλάδι πλην του διαληφθέντος», σημειώνει το επίσημο περιοδικό της Εκκλησίας (βλ. περιοδικό ''Εκκλησία'', 1/15 Φεβρουαρίου 1974, αριθ. 3-4, σελ.58).
* ΄Ενα δεύτερο στοιχείο είναι η αγάπη του για την παιδεία και η προσπάθειά του για την ίδρυση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Από τη δεκαετία του '60 ο Σεραφείμ ζητούσε να δοθεί έγκριση ιδρύσεως ιδιωτικού Πανεπιστημίου, χωρίς καμιά οικονομική υποχρέωση του κράτους. Είχε γράψει στον τότε Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή να εκδώσει ένα άρθρο για την ίδρυσή του και τα χρήματα θα τα έβρισκε εκείνος από τους Ηπειρώτες της διασποράς. Την ίδια προσπάθεια έκανε αργότερα προς τον Πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου. Το οικόπεδο, θα το έδιδε η Μητρόπολη Ιωαννίνων, όπως το έπραξε αργότερα.
Σε επιστολή του προς τον Πρωθυπουργό (11 Νοεμβρίου 1961) έγραφε και τα ακόλουθα:
«Εξαιτούμεθα όθεν, παλλομένη καρδία, παρ΄ Υμών, Κύριε Πρόεδρε, όπως η Υμετέρα Εξοχότης, σταθμίζουσα τα μέλλοντα ίνα προκύψωσιν αγαθά, αλλά και το μέγεθος του θέματος, δι΄ευοδώσεως του οποίου δικαίως ένδοξον μέλλει ίνα αποβή το όνομα Αυτής μετά της Ηπείρου εν τη αρρήκτω ταύτη μετ΄αυτής συνδέσει, ευαρεστηθή, ίνα εγκρίνη την χορήγησιν εις Ημάς προσωπικώς αδείας ιδρύσεως Ιδιωτικού εν Ιωαννίνοις Πανεπιστημίου.
Το Πανεπιστήμιον ο υ δ ε μ ί α ν οικονομικήν επιβάρυνσιν θα επιφέρη επί του Κρατικού Προϋπολογισμού...».
Αργότερα, όταν λειτούργησε η Φιλοσοφική Σχολή, παραχώρησε κτίριο για την στέγασή της (πρακτικό αριθ. πρωτ. 1486/15.4.1964) και στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων παραχώρησε κτήμα της μονής Δουρούτης, για να γίνει η Πανεπιστημιούπολη (πρακτικό 3 Μαρτίου 1967).
* Δεν υιοθετούσε τη δημιουργία οικοτροφείων και ορφανοτροφείων, τα οποία θεωρούσε επικίνδυνα για την ψυχική υγεία των παιδιών. ΄Οσα ορφανά είχε στη Μητρόπολή του τα ανέθετε σε πολυμελείς φιλόθρησκες οικογένειες, τις οποίες ενίσχυε οικονομικά κάθε μήνα, για να τα ανατρέφουν, μαζί με τα δικά τους παιδιά. Παρακολουθούσε στενά την πρόοδο των παιδιών και το έργο των αναδόχων οικογενειών.
* Δημιούργησε στα απομακρυσμένα χωριά των Ιωαννίνων εκκλησιαστικούς σταθμούς πρώτων βοηθειών και η Μητρόπολη παρείχε δωρεάν τα φάρμακα στους κατοίκους των χωριών αυτών (1968-1973).
Οι θέσεις του και οι οραματισμοί του σε έργα προόδου της Εκκλησίας, δείχνουν ότι έβλεπε πολύ μπροστά και υιοθετούσε κάθε καινούργια ιδέα, αρκεί να ήταν προς το συμφέρον της Εκκλησίας και της Ελλάδος.
Στις ημέρες του εκδόθηκαν εκκλησιαστικά έντυπα, εφημερίδες, λειτούργησε ο ραδιοφωνικός σταθμός της Εκκλησίας, γεγονός, που δεν επιθυμούσαν άλλες δυνάμεις, γιατί ήθελαν αυτές οι δραστηριότητες να γίνονται έξω από τη ''μάνδρα'', προς όφελος προσώπων και οργανώσεων.
Η μετά Σεραφείμ εποχή θα δείξει περισσότερο τη σημασία του έργου του, ιδίως αν την σκυτάλη παραλάβει άνθρωπος των οργανώσεων, ευσεβιστής ή κοσμικός των σαλονιών.
Σημειώνεται με την ευκαιρία, ότι συγκέντρωσε δίπλα του κληρικούς ανεξαρτήτως προελεύσεως, μεταξύ των οποίων τους σημερινούς Μητροπολίτες Πειραιώς Καλλίνικο, Αιγιαλείας Αμβρόσιο και Δημητριάδος Χριστόδουλο οι οποίοι στο Παγκράτι, στην οδό Στέντορος 4, δημιούργησαν την αδελφότητα ''Χρυσοπηγή'', της οποίας σήμερα θεωρείται μετόχι), τον Νέας Σμύρνης Αγαθάγγελο, τον Ιωαννίνων Θεόκλητο κ.α., οι οποίοι από Αρχιμανδρίτες προωθήθηκαν στην Ιεραρχία και τους ανέθεσε σπουδαία εκκλησιαστικά καθήκοντα.
Στη συνέχεια ορισμένοι από τους ευεργετηθέντες Αρχιερείς εστράφησαν εναντίον του, ιδίως μετά την εμφάνιση των πρώτων σημείων της ασθένειάς του, το 1993, όταν πήγε στη Νέα Υόρκη. Σιγά-σιγά, εκτός από τους ορεγομένους τον αρχιεπισκοπικό θρόνο, συνασπίσθηκαν και οι προσκολλημένοι σε θρησκευτικές οργανώσεις, μέσα και έξω από την Εκκλησία. ΄Ολοι τους δημιούργησαν μέτωπο, όχι μόνο εναντίον του Αρχιεπισκόπου, αλλά και εναντίον όσων παραμένουν πιστοί σ΄ Εκείνον.
Πολιτικά πρόσωπα ενισχύουν στο παρασκήνιο Αρχιερείς για να ''ψηφιστούν'' ως Αρχιεπίσκοποι, και πιέζουν για παραίτηση του Σεραφείμ. Στην σκυταλοδρομία αυτή μπήκαν και Μητροπολίτες που δεν είχαν κανένα λόγο να συνεργαστούν με τους οργανωσιακούς, όπως λ.χ. οι Ιωαννίνων Θεόκλητος, Φιλίππων Προκόπιος και Σερρών Μάξιμος. Και οι τρεις τους συνεργαζόμενοι με δυνάμεις οργανωσιακών, εμφανώς ή και αφανώς, δημιουργούν προβλήματα σε όσους παραμένουν πιστοί στο Σεραφείμ, όπως ο Ζακύνθου Χρυσόστομος, οι Επίσκοποι Κερνίτσης Λεόντιος και Μαραθώνος Μελίτων.
Ο Ζακύνθου ήταν από το 1974 στο πλευρό του Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ και υπέστη επιθέσεις, προκειμένου να αποδυναμωθεί. Προηγουμένως επιθέσεις εδέχοντο και οι άλλοι συνεργάτες του Σεραφείμ, όπως ο Ιωαννίνων και ο Σερρών. Σταμάτησαν οι επιθέσεις, όταν άλλαξαν πολιτική και ευθυγραμμίσθηκαν με τους αντιπάλους του Αρχιεπισκόπου, παρόλο που και οι δύο είχαν κατηγορηθεί για οικονομικές ατασθαλίες και ηθικά ζητήματα (βλ. εφημερίδες ΤΟ ΒΗΜΑ και ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ, από το 1974 κ.εξ.).
Από έρευνα που κάναμε στα ημερολόγια των Μητροπόλεων και της Εκκλησίας της Ελλάδος, διαπιστώσαμε ότι σε επιτροπές και εκκλησιαστικά συμβούλια μετέχουν τέκτονες (μασόνοι), των οποίων την ιδιότητα είναι αδύνατον να μην γνωρίζουν οι ζηλωτές Αρχιερείς που τους χρησιμοποιούν! Πολλοί απ΄ αυτούς είναι γνωστοί μασόνοι και περιλαμβάνονται στους πίνακες, που δημοσιεύονται στα βιβλία μας για την ελληνική μασονία (εκδόσεις Ι. Βασδέκη, καθώς και στο βιβλίο ''Πολιτική και Οικονομική διείσδυση και ο 666'' έκδοση Ι. Κονιδάρης).
Συγκρίνοντας το δημιουργικό έργο του αρχιεπισκόπου Σεραφείμ με το «φανφαρόνικο» του αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου, διαπιστώνουμε εύκολα τις ουσιαστικές διαφορές και κυρίως τη διαφορά του εκκλησιαστικού και εθνικού φρονήματος του πρώτου έναντι του δεύτερου.
Ο Σεραφείμ “κοιμήθηκε” , στις 10 Απριλίου του 1998....
Πηγή:http://www.kalami.net/
Αρτεσιανό Καρδίτσας- Artesiano Karditsas
romfea.gr
http://www.mixanitouxronou.gr/
http://www.athenssculptures.com/
