♥ Παυσίλυπο: Το "σήμα κατατεθέν" της Καρδίτσας ♥

Δημιουργία και εξέλιξη

Το Παυσίλυπο είναι το "σήμα κατατεθέν" της Καρδίτσας εδώ και πολλά χρόνια. Ήταν και είναι ένας χώρος όπου ο επισκέπτης μπορεί να βρει λίγη ανάπαυση. Να ξεφύγει από το καθημερινό του άγχος και να περάσει ευχάριστα και δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο του. Συγκεκριμένα το Παυσίλυπο γίνεται καθημερινά ένας χώρος κοινωνικών επαφών. Προσφέρει ερεθίσματα για προβληματισμό. Φέρνει τον άνθρωπο κοντά στη φύση, ώστε να γνωρίσει και να απολαύσει την πολυπλοκότητα και την εξέλιξή της. Βοηθάει στο να συνειδητοποιήσει κανείς την ανάγκη σεβασμού και φροντίδας για το περιβάλλον στο οποίο ζει. Το Παυσίλυπο ήταν και είναι ο ιδανικότερος χώρος για κοινωνικές - πολιτιστικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες.

ΓΙΑ ΝΑ  ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΤΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΛΥΤΕΡΑ... ΚΑΝΤΕ ΔΙΠΛΟ ΚΛΙΚ!

Το Παυσίλυπο, αυτή η ζωντανή ιστορία των 100 χρόνων και πάνω, έγινε η ταυτότητα και το σημείο αναφοράς για τους ντόπιους και για όσους επισκέπτονται την πόλη της Καρδίτσας. Βρίσκεται στην καρδιά της πόλης και σε οδικό άξονα που είναι αδύνατον να περάσει απαρατήρητο. Η σκέψη της δημιουργίας του Παυσίλυπου έγινε στα τέλη του περασμένου αιώνα, το 1892 επί Δημάρχου Στέργιου Χ. Λάππα. Ο τόπος του Παυσίλυπου αρχικά ήταν χέρσος με ένα μικρό ποταμάκι, το μυλαύλακα και διάφορα μικρά χαντάκια. Ανήκε σε αγρόκτημα (τσιφλίκι) της συνοικίας Καμινάδων και είχε έκταση 165 στρέμματα. Σ' αυτό το χώρο γίνονταν τότε η εβδομαδιαία ζωαγορά και οι ετήσιες εμποροζωοπανηγύρεις στος 21 Μαΐου εορτή των Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης και στα τέλη του Οκτώβριου, γιορτή του Αγίου Δημητρίου και είχε διάρκεια οκτώ ημερών. Το Παυσίλυπο, αυτός ο πνεύμονας πρασίνου της Καρδίτσας που η απόστασή του από την κεντρική πλατεία είναι ελάχιστη και όμοιό του δεν υπάρχει σε καμία άλλη επαρχιακή πόλη της Ελλάδας, σχεδίασε το 1900 ο μηχανικός Γεώργιος Φώσκολος που έφερε τότε ο Δήμαρχος Στέργιος Λάππας. Η προπολεμική περίοδος υπήρξε κατά γενική ομολογία η ενδοξότερη εποχή του Παυσίλυπου. Εκείνο το διάστημα το Παυσίλυπο ήταν η πολιτιστική και ψυχαγωγική καρδιά της πόλης, καθώς συγκέντρωνε καθημερινά πάρα πολύ κόσμο και αποτελούσε χώρο συνάντησης των Καρδιτσιωτών, που απολάμβαναν τις ομορφιές του ξακουστού τότε και αξέχαστου σήμερα "πάρκου του Παυσίλυπου". Ένα από τα μεγάλα προβλήματα του Παυσιλύπου και της Καρδίτσας γενικότερα ήταν η ύδρευση και άρδευση. Η άρδευση αρχικά γίνονταν από τον μυλαύλακα που περνούσε μέσα από το πάρκο και για ένα διάστημα μάλιστα, όταν είχε καταστραφεί ο τούρκικος πήλινος αγωγός που μετέφερε νερό από την Παπαράντζα, ύδρευε τους Καρδιτσιώτες, που πήγαιναν τις νυχτερινές ώρες και έπαιρναν νερό. Επίσης στις αρχές του αιώνα στο βορειοδυτικό τμήμα του Παυσίλυπου, πενήντα μέτρα μακριά από τον Ιερό Ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης υπήρχε το πηγάδι του Λάππα που υδρεύονταν εκτός από τους κατοίκους της πόλης και αρκετοί χωρικοί που έρχονταν στην Καρδίτσα για την εβδομαδιαία αγορά και το ζωοπάζαρο που γίνονταν στο βόρειο τμήμα του Παυσίλυπου. Η κατάσταση αυτή διατηρήθηκε μέχρι το 1901-1902. Τότε ο Δήμαρχος Στέργιος Χ. Λάππας έκανε το υδραγωγείο στην Παπαράντζα, το πρώτο στη Θεσσαλία, και μετέφερε νερό με σιδηροσωλήνες στην πόλη. Μετά τον πόλεμο, επειδή οι ανάγκες του νερού στην πόλη είχαν αυξηθεί, το Δημοτικό Συμβούλιο με Δήμαρχο τον Αθανάσιο Μπλατσούκα, αποφασίζει και ανεγείρει το 1953 στο δυτικό τμήμα του Παυσίλυπου υδατόπυργο αρδεύσεως και καταβρέγματος ο οποίος πότιζε το Παυσίλυπο και εφοδίαζε τους καταβρεχτήρες του δήμου οι οποίοι στη συνέχεια κατέβρεχαν τους τότε χωμάτινους δρόμους.

Ο δήμαρχος Καρδίτσας Στέφανος Μπαϊρακτάρης στις 9.4.1914 τοποθέτησε στο αριστερό τμήμα του Παυσίλυπου μέσα στη δενδροφυτεία το Ηρώο των Πεσόντων. με τα ονόματα των νεκρών Καρδιτσιωτών στους διάφορους αγώνες του έθνους το οποίο παρέμεινε εκεί μέχρι στις 25.10.1925, οπότε και μεταφέρεται μπροστά στο χώρο του Ι.Ν. Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης ενώ μεταπολεμικά μετακινείται ξανά για να καταλήξει στη σημερινή του θέση. Μετά τον Γ. Φώσκολο που έφερε ο Στέργιος Λάππας για το σχεδιασμό του ανθώνα του Παυσιλύπου, ο Δήμαρχος Καρδίτσας Χατζημήτρος, μέσα στην δημιουργική του προσπάθεια να αναπτύξει την πόλη μεριμνά προσωπικά, ώστε το Παυσίλυπο να αναβαθμιστεί ακόμη πιο πολύ αισθητικά για ψυχική ηρεμία και σωματική ανακούφιση.

Αναδρομή στην ιστορία

Τα πρώτα πλήγματα για το Παυσίλυπο άρχισαν το 1932 όταν αρκετή έκταση από την βορειοδυτική γωνία αποκόπηκε και παραχωρήθηκε για την ανέγερση του 3ου Δημοτικού Σχολείου παρόλο που υπήρχαν αρκετοί ελεύθεροι δημοτικοί χώροι εκείνη την εποχή για την εγκατάστασή του. Η δεύτερη αλλά μικρότερη παρέμβαση, έγινε στο δυτικό τμήμα του, πίσω από τον Ι.Ν. των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στις 11.2.1934 επί Δημαρχίας Κ. Χατζημήτρου, οπότε και κατασκευάστηκε εκεί το πολυιατρείο. Το 1951, επειδή ένα τμήμα του Παυσίλυπου στη νότια πλευρά καταλάμβανε μέρος επί της οδού Υψηλάντου, η Δημοτική Αρχή εκείνης της περιόδου 1951 - 1954 με Δήμαρχο τον Αθανάσιο Μπλατσούκα αντί να φροντίσει να μετατοπίσει την οδό Υψηλάντου νοτιότερα μιας και ο χώρος ήταν ελεύθερος χωρίς να προκαλέσει βλάβες στο υπάρχον περίπτερο, που με μια μικρή δαπάνη θα εκσυγχρονίζονταν εξυπηρετώντας έτσι και τις πιο αυξημένες ανάγκες της πόλης για πολλά ακόμα χρόνια, προτίμησε να φτιάξει καινούριο κτίσμα στο κέντρο της δενδροφυτείας και να μεταφέρει ταυτόχρονα την εβδομαδιαία ζωαγορά που γίνονταν στο βορειοδυτικό τμήμα της φυτείας μπροστά στο χώρο του εθνικού σταδίου, όπου σήμερα είναι το αθλητικό πάρκο, επεκτείνοντας έτσι ακόμη περισσότερο τη δενδροφυτεία του Παυσίλυπου προς το βορρά.

Επίσης, προέβη μαζί με την κατεδάφιση του παλιού περιπτέρου και στο κόψιμο των αιωνόβιων δένδρων με τη δικαιολογία ότι θα αντικατασταθούν με ευγενέστερα δένδρα χωρίς να λάβει υπ όψιν ότι τα αιωνόβια δένδρα δεν καταστρέφονται ποτέ χωρίς λόγο. Ευτυχώς όμως, μετά από έντονες διαμαρτυρίες των κατοίκων σώθηκαν μερικά στη νοτιοανατολική πλευρά. Η μαρμάρινη προτομή του Νικολάου Πλαστήρα που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Κλ. Λουκόπουλος βρίσκεται στο μέσον του αριστερού τμήματος του Παυσίλυπου ανάμεσα στα δύο έλατα. Ανεγέρθη με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου το Δεκέμβριο του 1952 επί Δημάρχου Αθαν. Μπλατσούκα. Ο Βάιος Τζέλλας που ανέλαβε Δήμαρχος στα μέσα της δεκαετίας του 1950 (22.1.1955) αποτελείωσε το νεοαναγειρόμενο μικρό κέντρο αναψυχής στη δενδροφυτεία του αριστερού τμήματος του Παυσίλυπου καθώς και την ανύψωση και τσιμεντόστρωση του αύλιου χώρου μπροστά στο νέο κέντρο αναψυχής. Εκείνη την εποχή τα αυτοκίνητα ήταν μετρημένα στα δάχτυλα και οι ιδιοκτήτες τους, που ήταν κατά πλειοψηφία τους γιατροί και δικηγόροι, πήγαιναν βόλτα τις Κυριακές και γιορτές μέσα στο Παυσίλυπο και γύρω από τη νέα πλατεία του αναψυκτήριου, μάλλον για επίδειξη κι όχι για τέρψη. Οι Μούσες, αυτά τα ωραία αγάλματα που κάποτε στόλιζαν την πλατεία Ομόνοιας των Αθηνών, απομακρύνθηκαν από εκεί στα τέλη της δεκαετίας του 1950 όταν έγινε η αναμόρφωση του χώρου. Ο τότε Δήμαρχος Βάιος Τζέλλας με συντονισμένες ενέργειες πέτυχε τη δωρεά από τον Δήμαρχο Αθηναίων Στρατηγό Παυσανία Κατσώτα, τεσσάρων αγαλμάτων των Μουσών: Θάλεια, Αγλαΐα, Ερατώ και Κλειώ μεταφέρθηκαν και τοποθετήθηκαν πάνω σε πέτρινα βάθρα στο αριστερό τμήμα του Παυσίλυπου.
Επί Δημαρχίας Ιωάννου Τσικρίκη (1959 - 1964) κρίθηκε περιττός ο Ανθώνας το δεξιού τμήματος του Παυσιλύπου και ολόκληρη η έκτασή του ισοπεδώθηκε και έγινε μια ασφαλτοστρωμένη πλατεία. Η ίδια δημοτική αρχή αποφάσισε την ίδρυση Αρχαιολογικού Λαογραφικού Μουσείου παραχωρώντας το πρώην κτίριο της Δημαρχίας, (πολυιατρείο κλπ ) στα δυτικά του αριστερού τμήματος του Παυσίλυπου (Ευτυχώς για τους Καρδιτσιώτες ανεβλήθη η ίδρυσή του). Μετά την μεταπολίτευση ο νεοεκλεγείς Δήμαρχος Χαράλαμπος Γιούτσικος κατά τη διάρκεια της θητείας του (1975 - 1982) ανακαίνισε το κέντρο του Παυσίλυπου πλακοστρώνοντας τους αύλιους χώρους μπροστά στο αναψυκτήριο και τα πεζοδρόμια επί της οδού Λαρίσης (Δ. Τερτίπη) και έβαλε το φράκτη που έφραζε το Παυσίλυπο σαν στρατόπεδο. Μετά από μια περίοδο εγκατάλειψης, αποφασίστηκε να γίνει νέα αναμόρφωση επί Δημάρχου Δημ. Αρχοντή στις 18.7.1984 που προκηρύσσει πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό. Η προκήρυξη του διαγωνισμού ζητούσε πρωταρχικά την ενοποίηση του Παυσίλυπου με την πλατεία Πλαστήρα και μετατροπη των γύρω δρόμων σε πεζόδρομους. Πράσινο ψηλό και χαμηλό, βελτίωση και επέκταση του ήδη υπάρχοντος, δημιουργία ανθόκηπου για αναψυχή και ψυχαγωγία για όλες τις ηλικίες, υπαίθριο χώρο για συναυλίες στο πρώην Δημοτικό Ωδείο, χώρους πάρκινγκ, σχολικό κήπο στην αυλή του 3ου Δημοτικού Σχολείου, παιδική χαρά. Η μελέτη προέβλεπε να γίνει όλη η περιοχή ένας μεγάλος καλλωπιστικός κήπος, που να χρησιμεύει ως τόπος περιπάτων και αναψυχής.

Φωτογραφία: Φωτεινή Ντίνου - Domi Bellique

Το Παυσίλυπο σήμερα

Η τελευταία αναμόρφωση του Παυσίλυπου στηριγμένη στη μελέτη του Αρχιτεκτονικού διαγωνισμού του 1986 άρχισε να γίνεται το 1992 επί Δημάρχου Αθανασίου Κανταρτζή με χρηματοδότηση από το νόμο 1262. Οι εργολάβοι του έργου έκαναν πολλές μετατροπές στο αρχικό σχέδιο, τόσο στο πάρκο όσο και στο κτίριο, το οποίο έχει κάποιες παραλείψεις και δυσκολεύει στη λειτουργία του. Ανεξάρτητα πάντως από τις επί μέρους καταργήσεις, παραλείψεις και καθυστερήσεις, η ουσία είναι ότι έγινε μια καλή δουλειά και παραδόθηκε στη ΔΕΤΑΚ (Δημοτική Επιχείρηση Τουρισμού Αναψυχής Καρδίτσας) που έχει τη διαχείρισή του από το 1994. Στη νέα αναμόρφωση του χώρου το παιδικό παιχνίδι στο Παυσίλυπο δεν περιορίζεται σε μια μόνο περιοχή αυτής της πλούσιας οργανωμένης παιδικής χαράς, αλλά γίνεται σ' όλο το πάρκο καθώς και στη μεγάλη υπαίθρια σκακιέρα. Η Καρδίτσα φημίζεται για τη μεγάλη της αγάπη στο σκάκι γι' αυτό και οι Άρχοντες του τόπου μας που είναι κι αυτοί σκακιστές, δεν παρέλειψαν να φτιάξουν μια μεγάλη υπαίθρια σκακιέρα εφάμιλλη άλλων Ευρωπαϊκών πόλεων, στο νότιο τμήμα του Παυσίλυπου στην πλατεία Πλαστήρα εκεί που ήταν το στρογγυλό γυάλινο περίπτερο. Η σκακιέρα αυτή διαθέτει περιμετρικά κερκίδες 80 περίπου ατόμων και έτσι τα παιδιά μπορούν ν' απολαμβάνουν άφοβα και χωρίς κινδύνους το παιχνίδι και το φυσικό περιβάλλον.

Φωτογραφία: Παπαγεωργίου Γιάννης

Φωτογραφία: Βασίλης Μητσιάκης

Περπατώντας στον κεντρικό πεζόδρομο της πόλης, στην οδό Λαρίσης (Δ. Τετρίπη) και παράλληλα στη διαμορφωμένη πλατεία Ν. Πλαστήρα στο Παυσίλυπο και τον κεντρικό δρόμο μέσα στο πάρκο που είναι ανισόπεδος και επιστρωμένος με ασφαλτικό κόκκινο ταρτάν για μαλακό βάδισμα, καθώς και στα δρομάκια από βότσαλα που βρίσκονται ανάμεσα στη δενδροφυτεία, τα λουλούδια, το πράσινο και τα απομονωμένα μικρά καθίσματα, έχεις μια διαφορετική εικόνα, αντίθετη με το επίπεδο του ανοιχτού χώρου. Οι πεζοδρομήσεις που έγιναν στους γύρω δρόμους μεταξύ Παυσίλυπου και καταστημάτων κατήργησαν τους αυτοκινητόδρομους, επέτρεψαν την κυκλική "βόλτα" μπροστά στα ζαχαροπλαστεία, τις ταβέρνες, τα ουζοπωλεία, τις πιτσαρίες και προσέφεραν τη δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Οι κοινόχρηστοι χώροι υγιεινής (τουαλέτες) στεγάζονται σε ένα μικρό κτίσμα μαζί με τα κλουβιά των παγωνιών στο κέντρο του Παυσίλυπου πίσω από το αναψυκτήριο. Επί δημαρχίας Χρήστου Τέγου κατασκευάστηκαν αργότερα με βάση το σχέδιο που προϋπήρχε και καλύφθηκε το πίσω μέρος τους με επιχωματώσεις, καλλωπιστικούς θάμνους και λουλούδια δημιουργώντας έτσι ένα ωραίο αισθητικά σύνολο.

Η πρωτοφανής χιονόπτωση και ο πολικός παγετός (20 βαθμούς υπό το μηδέν) που έπληξαν το χειμώνα του 2001-2002 την Καρδίτσα, προκάλεσαν μεγάλες ζημιές στο άλσος του Παυσίλυπου σπάζοντας και ξεριζώνοντας δεκάδες μεγάλα δένδρα και εκατοντάδες μικρότερα και ταυτόχρονα καταστρέφοντας φυτά και τους θάμνους, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει η φυσιογνωμία του πάρκου. Όμως μετά από αυτές τις ζημιές και με την υπόδειξη των αρμοδίων του πράσινου, ο Δήμος Καρδίτσας τόλμησε να κόψει όλα τα σπασμένα και ξεριζωμένα γέρικα δένδρα στο βόρειο και νότιο τμήμα του Παυσίλυπου, γιατί εγκυμονούσαν κινδύνους για τους περαστικούς και τους κατοίκους της γύρω περιοχής. Όλοι ελπίζουμε πως τα νέα δένδρα που φυτεύτηκαν θα είναι κατάλληλα και πιο ανθεκτικά, ώστε να αντέξουν στο ιδιόμορφο κλίμα της Καρδίτσας δίνοντας ξανά στους πολίτες μια πιο βελτιωμένη εικόνα του Παυσίλυπου που σε πείσμα μιας παράλογης και άναρχης δόμησης, που δημιουργούσε πόλεις χωρίς ταυτότητα, χωρίς χρώμα και προσωπικό ύφος, το Παυσίλυπο έμεινε εκεί αγέρωχο να μας θυμίζει ότι κάποιοι αγωνίστηκαν για να υπάρχει, να μη χάσει τη μορφή του και για να "κληρονομηθεί" από τους μεταγενέστερους.

Πηγές:
http://www.karditsa-net.gr/
http://users.sch.gr/tsinasp/portal/
Οι παλιές φωτογραφίες είναι από το βιβλίο Περίπατος στην παλιά Καρδίτσα τόμος Α΄ του Φώτη Βογιατζή Μάιος 2001