Το "Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία" θέλει λαό ενωμένο
Πολυτεχνείο. Μία λέξη, μία επέτειος, ανέκαθεν συναισθηματικά φορτισμένη. Τοποθετημένη στη νοητή γραμμή του χρόνου που έχουμε στο μυαλό μας, σαν ιστορικό σταυροδρόμι στην πορεία της χώρας. Και ως τέτοιο, γίνεται, κατά κανόνα, πεδίο αντιπαραθέσεων. Επιδέχεται διαφορετικές ερμηνείες, προκαλεί συζητήσεις, ξεσηκώνει αντιδράσεις.Από τον θόρυβο που προκαλούν οι αντικρουόμενες προσεγγίσεις, καθίσταται βέβαιο ότι η επέτειος του Πολυτεχνείου, αν και γιορτάζεται επισήμως, δεν έχει καταφέρει να αναγνωρίζεται από το σύνολο του ελληνικού λαού ως μία ημέρα μνήμης της αντίστασης ενάντια σε ένα δικτατορικό καθεστώς και τις αντιδημοκρατικές, ολοκληρωτικές μεθόδους
του.
Σαράντα δύο χρόνια μετά από εκείνο τον Νοέμβριο του '73, ανεπίδεκτοι μαθήσεως, σκοτωνόμαστε μεταξύ μας, μισούμε, χωριζόμαστε σε δημόσιους και ιδιωτικούς, σε αριστερούς και δεξιούς, πιο δεξιούς και πιο αριστερούς και πάει λέγοντας. Εν τω μεταξύ η ανεργία χτυπά κόκκινο, τα εισοδήματα κάνουν φτερά, η φτώχια φέρνει πείνα.
Μόνο λαός ενωμένος μπορεί να φωνάξει "Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία", να τα πιστέψει και να τα κερδίσει.
Πολύ περισσότερο, δεν έχει καταφέρει να καθιερωθεί στις συνειδήσεις των Ελλήνων ως ένα μνημείο εξέγερσης που είχε αιτήματά της τα βασικότερα από τα στοιχεία εκείνου του πολιτεύματος που αποκαλούμε Δημοκρατία: "Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία". Ειρήσθω εν παρόδω, το σύνθημα - σύμβολο είναι, σήμερα, και πάλι επίκαιρο.
Οι λόγοι της μη αναγνώρισης του Πολυτεχνείου, ως φορέα ενός διαχρονικού μηνύματος, πολλοί. Καταρχάς, το σχετικά πρόσφατο της ημερομηνίας, εμποδίζει την εντελώς αντικειμενική ανάγνωση των ιστορικών γεγονότων. Έπειτα, υπάρχει η ιδιαιτερότητα ότι στα γεγονότα συμμετείχαν Έλληνες εναντίον Ελλήνων, που συμβάλλει στη δυσκολία της καθολικής αποδοχής της σημασίας τους.
Από το τελευταίο, προκύπτει ένα ακόμα στοιχείο. Το γεγονός ότι, στα χρόνια που ακολούθησαν της πτώσης της δικτατορίας και ονομάζουμε μεταπολίτευση, το Πολυτεχνείο, αντί για φάρος, έγινε όχημα για εξυπηρέτηση μικροσυμφερόντων. Αντί για κοινό σημείο αναφοράς, έγινε λυδία λίθος, για να χωρίζει τους ανθρώπους σε δύο "αντίπαλα στρατόπεδα". Και μοιραία, υποβαθμίστηκε.
Υποβαθμίστηκε στα μάτια του Έλληνα που βρέθηκε (και βαρέθηκε) να ακούει π.χ. τον έναν, για να ανοίξει τον δρόμο προς την εξουσία και να ενισχύσει το εγώ του, να διατείνεται ότι "στο Πολυτεχνείο νικήσαμε τον ιμπεριαλισμό" και τον άλλο, για να κατηγορήσει τον πρώτο και να πνίξει τις ενδεχόμενες ενοχές του, να απαντάει ότι "η γενιά του Πολυτεχνείου κατέστρεψε τη χώρα".
Το τραγικό είναι ότι τόσο ο ένας όσο και ο άλλος, στο παραπάνω παράδειγμα, κάνουν το ίδιο λάθος: γενικεύουν. Ο μεν πρώτος οικειοποιείται μια ολόκληρη εξέγερση, ο δε δεύτερος εξαπολύει, ελαφρά τη καρδία, χαρακτηρισμούς για μια ολόκληρη γενιά. Μπορεί να λένε αλήθειες, αν δούμε μεμονωμένες περιπτώσεις. Τον Νοέμβρη του '73, όμως, στους δρόμους κατέβηκε τόσος λαός.
Και οι γενικεύσεις που τσουβαλιάζουν αβίαστα το σύνολο των συμμετεχόντων στο Πολυτεχνείο, έχουν και ένα ακόμα αποτέλεσμα: διχάζουν. Ειδικότερα όταν προέρχονται από τα στόματα αξιωματούχων. Ενίοτε, μάλιστα, πολιτικοί, αιρετοί άρχοντες και αντιπρόσωποι του λαού, διχάζουν σκοπίμως, με στόχο κομματικές συσπειρώσεις και εξουσία.
Ως πότε θα χρησιμοποιείται τόσο φθηνά μια επέτειος, που θα έπρεπε να είναι ημέρα μνήμης του πόθου των απλών Ελλήνων για ελευθερία; Και σημαντικότερα, ως πότε θα χρησιμοποιείται ένα από τα αγνότερα χαρακτηριστικά του λαού μας; Εκείνο της αυθεντικής αντίστασης σε ανελεύθερα καθεστώτα; Αντί να φωτίζουμε αυτό ακριβώς, εμείς επιλέγουμε να ρίχνουμε βάρος στις διαφορές.
Δεν αντιμετωπίζουμε τις 17 Νοεμβρίου σαν ευκαιρία να γιορτάσουμε τη θέληση για πραγματική Δημοκρατία, αλλά σαν αφορμή να τονίσουμε τις όποιες διαφορές μας. Σαράντα τέσσερα χρόνια μετά, "αστακός η Αθήνα, με Χ χιλιάδες αστυνομικούς στους δρόμους, ενόψει Πολυτεχνείου". Απόδειξη ότι ακόμα δεν μπορούμε να τιμήσουμε τη μνήμη της ηρωικής πράξης του '73, μονιασμένοι και χωρίς επιτήρηση.
Και γεγονός που όχι μόνο μειώνει τον λαό που σηκώθηκε, τότε, με αγνά ιδανικά και πίστη στην ελευθερία, απέναντι στο δικτατορικό καθεστώς και τους υποκινητές του, θρηνώντας τόσα και τόσα θύματα, αλλά δείχνει και ότι αδυνατούμε να συλλάβουμε το βαθύτερο μήνυμα της ημέρας. Το διαχρονικό μήνυμα της ημέρας. Ότι Έλληνας σημαίνει δημοκρατία, σημαίνει λευτεριά.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν πράξη βαθύτατα πολιτική. Ναι, ξεκίνησε από φοιτητές με συγκεκριμένες, αριστερές αντιλήψεις και αιτήματα, αλλά και ναι, στην πορεία, ωρίμασε σε κάτι μεγαλύτερο. Στη συνέχεια, όμως, πήραμε τον πολιτικό της χαρακτήρα και τον καταντήσαμε μικροκομματικό. Και πάνω από τις θυσίες τόσων, παλεύουμε να βρούμε, ανάμεσά μας, νικητές και χαμένους.
Ας προσπαθήσουμε, φέτος, να δούμε την επέτειο του Πολυτεχνείου, όπως θα έπρεπε να την βλέπαμε από την αρχή. Σαν μια υπενθύμιση ότι οι Έλληνες, σε συνθήκες ανελευθερίας, ασφυκτιούν και ξεσηκώνονται. Και ενωμένοι σαν λαός, να σεβαστούμε και να τιμήσουμε τη μνήμη των πεσόντων και τον αγώνα ενάντια στη δικτατορία, τον φασισμό, την
Οι λόγοι της μη αναγνώρισης του Πολυτεχνείου, ως φορέα ενός διαχρονικού μηνύματος, πολλοί. Καταρχάς, το σχετικά πρόσφατο της ημερομηνίας, εμποδίζει την εντελώς αντικειμενική ανάγνωση των ιστορικών γεγονότων. Έπειτα, υπάρχει η ιδιαιτερότητα ότι στα γεγονότα συμμετείχαν Έλληνες εναντίον Ελλήνων, που συμβάλλει στη δυσκολία της καθολικής αποδοχής της σημασίας τους.
Από το τελευταίο, προκύπτει ένα ακόμα στοιχείο. Το γεγονός ότι, στα χρόνια που ακολούθησαν της πτώσης της δικτατορίας και ονομάζουμε μεταπολίτευση, το Πολυτεχνείο, αντί για φάρος, έγινε όχημα για εξυπηρέτηση μικροσυμφερόντων. Αντί για κοινό σημείο αναφοράς, έγινε λυδία λίθος, για να χωρίζει τους ανθρώπους σε δύο "αντίπαλα στρατόπεδα". Και μοιραία, υποβαθμίστηκε.
Υποβαθμίστηκε στα μάτια του Έλληνα που βρέθηκε (και βαρέθηκε) να ακούει π.χ. τον έναν, για να ανοίξει τον δρόμο προς την εξουσία και να ενισχύσει το εγώ του, να διατείνεται ότι "στο Πολυτεχνείο νικήσαμε τον ιμπεριαλισμό" και τον άλλο, για να κατηγορήσει τον πρώτο και να πνίξει τις ενδεχόμενες ενοχές του, να απαντάει ότι "η γενιά του Πολυτεχνείου κατέστρεψε τη χώρα".
Το τραγικό είναι ότι τόσο ο ένας όσο και ο άλλος, στο παραπάνω παράδειγμα, κάνουν το ίδιο λάθος: γενικεύουν. Ο μεν πρώτος οικειοποιείται μια ολόκληρη εξέγερση, ο δε δεύτερος εξαπολύει, ελαφρά τη καρδία, χαρακτηρισμούς για μια ολόκληρη γενιά. Μπορεί να λένε αλήθειες, αν δούμε μεμονωμένες περιπτώσεις. Τον Νοέμβρη του '73, όμως, στους δρόμους κατέβηκε τόσος λαός.
Και οι γενικεύσεις που τσουβαλιάζουν αβίαστα το σύνολο των συμμετεχόντων στο Πολυτεχνείο, έχουν και ένα ακόμα αποτέλεσμα: διχάζουν. Ειδικότερα όταν προέρχονται από τα στόματα αξιωματούχων. Ενίοτε, μάλιστα, πολιτικοί, αιρετοί άρχοντες και αντιπρόσωποι του λαού, διχάζουν σκοπίμως, με στόχο κομματικές συσπειρώσεις και εξουσία.
Ως πότε θα χρησιμοποιείται τόσο φθηνά μια επέτειος, που θα έπρεπε να είναι ημέρα μνήμης του πόθου των απλών Ελλήνων για ελευθερία; Και σημαντικότερα, ως πότε θα χρησιμοποιείται ένα από τα αγνότερα χαρακτηριστικά του λαού μας; Εκείνο της αυθεντικής αντίστασης σε ανελεύθερα καθεστώτα; Αντί να φωτίζουμε αυτό ακριβώς, εμείς επιλέγουμε να ρίχνουμε βάρος στις διαφορές.
Δεν αντιμετωπίζουμε τις 17 Νοεμβρίου σαν ευκαιρία να γιορτάσουμε τη θέληση για πραγματική Δημοκρατία, αλλά σαν αφορμή να τονίσουμε τις όποιες διαφορές μας. Σαράντα τέσσερα χρόνια μετά, "αστακός η Αθήνα, με Χ χιλιάδες αστυνομικούς στους δρόμους, ενόψει Πολυτεχνείου". Απόδειξη ότι ακόμα δεν μπορούμε να τιμήσουμε τη μνήμη της ηρωικής πράξης του '73, μονιασμένοι και χωρίς επιτήρηση.
Και γεγονός που όχι μόνο μειώνει τον λαό που σηκώθηκε, τότε, με αγνά ιδανικά και πίστη στην ελευθερία, απέναντι στο δικτατορικό καθεστώς και τους υποκινητές του, θρηνώντας τόσα και τόσα θύματα, αλλά δείχνει και ότι αδυνατούμε να συλλάβουμε το βαθύτερο μήνυμα της ημέρας. Το διαχρονικό μήνυμα της ημέρας. Ότι Έλληνας σημαίνει δημοκρατία, σημαίνει λευτεριά.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν πράξη βαθύτατα πολιτική. Ναι, ξεκίνησε από φοιτητές με συγκεκριμένες, αριστερές αντιλήψεις και αιτήματα, αλλά και ναι, στην πορεία, ωρίμασε σε κάτι μεγαλύτερο. Στη συνέχεια, όμως, πήραμε τον πολιτικό της χαρακτήρα και τον καταντήσαμε μικροκομματικό. Και πάνω από τις θυσίες τόσων, παλεύουμε να βρούμε, ανάμεσά μας, νικητές και χαμένους.
Ας προσπαθήσουμε, φέτος, να δούμε την επέτειο του Πολυτεχνείου, όπως θα έπρεπε να την βλέπαμε από την αρχή. Σαν μια υπενθύμιση ότι οι Έλληνες, σε συνθήκες ανελευθερίας, ασφυκτιούν και ξεσηκώνονται. Και ενωμένοι σαν λαός, να σεβαστούμε και να τιμήσουμε τη μνήμη των πεσόντων και τον αγώνα ενάντια στη δικτατορία, τον φασισμό, την
καταδυνάστευση.
Σαράντα δύο χρόνια μετά από εκείνο τον Νοέμβριο του '73, ανεπίδεκτοι μαθήσεως, σκοτωνόμαστε μεταξύ μας, μισούμε, χωριζόμαστε σε δημόσιους και ιδιωτικούς, σε αριστερούς και δεξιούς, πιο δεξιούς και πιο αριστερούς και πάει λέγοντας. Εν τω μεταξύ η ανεργία χτυπά κόκκινο, τα εισοδήματα κάνουν φτερά, η φτώχια φέρνει πείνα.
Μόνο λαός ενωμένος μπορεί να φωνάξει "Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία", να τα πιστέψει και να τα κερδίσει.
