Κυριακή 18 Μαρτίου 2018

♥ Λαζαρίνα Καρδίτσας: Το κονάκι του Χρηστάκη Ζωγράφου,ένα σπάνιο δείγμα αρχιτεκτονικής

Στη μέση ενός μεγάλου και κατάφυτου από αιωνόβια δένδρα οικοπέδου, στη Λαζαρίνα της Καρδίτσας, βρίσκεται το κονάκι του μεγαλοκτηματία Ζωγράφου, το οποίο αποτελείται από την κυρίως κατοικία και τα βοηθητικά του προκτίσματα, τις αποθήκες, το εργοστάσιο επεξεργασίας ρυζιού κ.ά.

 Aποτελεί ένα σπάνιο δείγμα αρχιτεκτονικής. Έχει πλούσιο διάκοσμο, πολεμίστρες στην κορυφή και τα αιωνόβια δέντρα, που το ζώνουν, δημιουργούν ένα υπέροχο φυσικό περιβάλλον. Σύμφωνα με την περιγραφή του "Οδηγού του νομού Καρδίτσης" του έτους 1901 δημοσιογράφου Απόστολου Σαμαρόπουλου «...στοιχίζει περί τα  450 χιλ. δραχμών συμπεριλαμβανομένων και των αργυρών και επίχρυσων σκευών». 
Η ακριβής χρονολογία κατασκευής του δεν μας είναι γνωστή. Μπορούμε, όμως, να το τοποθετήσουμε χρονολογικά, αμέσως μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας και την απόκτηση της γης από την οικογένεια Ζωγράφου. Το κτίριο αυτό υπήρξε κατοικία του Γεωργίου Ζωγράφου, ο οποίος έφερε στη Λαζαρίνα την επιστημονική καλλιέργεια της γης, της δενδροκομίας και της κτηνοτροφίας και ίδρυσε τα Ζωγράφεια εργοστάσια σακχάρεως, ορύζης και βάμβακος.
Το κτίριο του κονακιού είναι μεγάλων διαστάσεων, διώροφο, με σοφίτες και ενισχυμένο στη νοτιοδυτική γωνία του με πολυγωνικό πύργο, διάτρητο από πολεμίστρες για την αμυντική του θωράκιση. Ο όγκος του διασπάται σε επιμέρους τμήματα, ισόγεια, διώροφα και τριώροφα, σε εσοχή και προεξοχή, δημιουργώντας μια έντεχνη πλαστικότητα στη διάρθρωση των όγκων του και ένα παιχνίδισμα γραμμών και σχημάτων, τα οποία εναρμονίζονται απόλυτα με το πλούσιο φυσικό περιβάλλον της περιοχής. 
Το τσιφλίκι Ζωγράφου 

Στο ισόγειο είναι χωροθετημένα τα δωμάτια των επισκεπτών, το γραφείο του ιδιοκτήτη, η κουζίνα, οι χώροι υποδοχής και άλλοι βοηθητικοί χώροι. Ο όροφος αποτελούσε τον κύριο χώρο διαμονής των ιδιοκτητών, ενώ στη σοφίτα διέμενε το υπηρετικό προσωπικό. 

Στο κτίριο αυτό, κατά την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης στεγάστηκε το στρατηγείο των Εγγλέζων στην περιοχή και μία πτέρυγά του διαμορφώθηκε σε νοσοκομείο. Από το κτίριο αυτό πέρασε και ο Άρης Βελουχιώτης με τους Ιταλούς αιχμαλώτους, τους οποίους έκλεισε στους στάβλους και στο περιβόλι του κονακιού.
Χρηστάκης  Ζωγράφος

     Ο Χρηστάκης Ζωγράφος (1820-1896), καταγόταν από το Κεστοράτι της Βορείου Ηπείρου. Αποφοίτησε από την Ζωσιμαία σχολή Ιωαννίνων. Εργαζόταν στην Κωνσταντινούπολη και στο Παρίσι ως τραπεζίτης. Γρήγορα κατάφερε να επιτύχει επαγγελματικά και να αγοράσει μεγάλες αγροτικές εκτάσεις (τσιφλίκια) στους νομούς Τρικάλων και Καρδίτσας. Στήριξε ιδιαίτερα την ελληνική παιδεία με τη χρηματοδότηση και ίδρυση σχολείων (Ζωγράφεια διδασκαλεία). Συνέβαλε στην ίδρυση σχολείων αρρένων και θηλέων στην πατρίδα του στο Κεστοράτι, και στο Αργυρόκαστρο. Ο Χ. Ζωγράφος κάλυπτε επίσης σε συνεχή βάση όλα τα έξοδα διατροφής και ενδυμασίας 60 υπότροφων σπουδαστών (30 αρρένων και 30 θηλέων), επιμελών μαθητών, τέκνων φτωχών οικογενειών. Οι γενναίες δωρεές που προσέφερε σε κάθε τομέα των γραμμάτων και των επιστημών, συνέβαλαν αποφασιστικά στη μόρφωση των υπό oθωμανικό ζυγό κυρίως ελληνικών πληθυσμών. Το Ζωγράφειο Λύκειο στην Κωνσταντινούπολη πήρε το όνομά του, λόγω αστρονομικού ποσού που πρόσφερε για την ανέγερσή του. Είχε δύο παιδιά, τον Γεώργιο Χρηστάκη - Ζωγράφο και την Θεανώ Ζωγράφου, σύζυγο του Λεωνίδα Δεληγεώργη.

Όταν έφυγε από την Κωνσταντινούπολη αγόρασε το τσιφλίκι της Λαζαρίνας μαζί με τα γύρω χωριά. Ήταν προοδευτικός και διέθεσε σημαντικά κεφάλαια για τη βελτίωση των καλλιεργειών. Εισήγαγε από τη Γαλλία το πρώτο ατμάλετρο σε μια εποχή που χρησιμοποιούνταν ακόμα πρωτόγονα μέσα καλλιέργειας. Το 1889 δημιούργησε το πρώτο εργοστάσιο ζάχαρης στην Ελλάδα. Το εργοστάσιο απασχολούσε 450 εργάτες. Όμως η παραγωγή τεύτλων απέτυχε και το 1907 το εργοστάσιο σταμάτησε να λειτουργεί.

    Πούλησε αρκετή έκταση του τσιφλικιού στους κατοίκους των γύρω χωριών προβλέποντας τις απαλλοτριώσεις που ακολούθησαν. Ένα μεγάλο μέρος του τσιφλικιού του Ζωγράφου δόθηκε το 1922 στους "επίστρατους της Μ. Ασίας".

      Σημερινή ιδιοκτήτρια του κονακιού είναι η κ. Αλεξάνδρα Χανδρή μέλος της γνωστής οικογένειας των εφοπλιστών. Το αγόρασε το 1994 και φιλοδοξεί να το αναπαλαιώσει και να το λειτουργήσει σα μουσείο. Δίπλα στο κονάκι, σε μια μεγάλη έκταση, λειτουργεί ένα ιπποφορβείο από το 1923. Τώρα ανήκει στην εταιρία του ελληνικού ιπποδρόμου με κύριο μέτοχο την κ. Χανδρή. Αποτελεί ένα από τα καλύτερα εκτροφεία αλόγων όλης της Ευρώπης.


     Γενικά όλο το περιβάλλον του κονακιού και της γύρω περιοχής με τα πλατάνια, το πράσινο και τα χιλιάδες άλογα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ασκεί γοητεία στον κάθε επισκέπτη.
Τα ερείπια του παλιού Ζαχαρουργείου
 Το αρχοντικό του 1896, που κληροδότησε ο τσιφλικάς Χρ. Ζωγράφος, καθώς και τα μνημεία βιομηχανικής κληρονομιάς (το α΄ εργοστάσιο ζάχαρης στην Ελλάδα και το ορυζοποιείο), στέκουν ακόμη μάρτυρες της βιομηχανικής και οικονομικής δραστηριότητας της εποχής. Πρώτη ύλη για το εργοστάσιο ζάχαρης του Ζωγράφου, που έκλεισε το 1909-1910, ήταν τα τεύτλα που καλλιεργούσε στα χωράφια του. 
Τα σωζόμενα τμήματα των κτιρίων αποτελούν πόλο έλξης για τους επισκέπτες του τόπου, ενώ τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες για την ανακατασκευή και μετατροπή του εργοστασίου σε βιομηχανικό μουσείο.