Από ένα χωριό καταμεσής του Θεσσαλικού Κάμπου «ταξίδεψαν» μέχρι το Βερολίνο. Αφορμή, οι μεγαλωμένες με Βάγκνερ ντομάτες που παράγουν, ιστορία που ενέπνευσε το ντοκιμαντέρ «Οταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις Ντομάτες», το οποίο έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου. Οι ντομάτες που παράγονται στον Ηλιά Καρδίτσας έχουν κατακτήσει με την ποιότητά τους όλον τον κόσμο. Οι γυναίκες του χωριού είχαν σημαντική συμβολή στην επιτυχία.
Ακούν οι ντομάτες Βάγκνερ; Και μην είναι αυτός ο λόγος που το ντοματάκι μιας οικοτεχνίας στον Ηλιά Καρδίτσας, ένα χωριό βία 30 κατοίκων στον κάμπο της Θεσσαλίας, έχει κατακτήσει τα πιο ακριβοθώρητα ράφια σε Ευρώπη και ΗΠΑ; «Εννοείται ότι βάζουμε μουσική στα φυτά», λέει ο καλλιεργητής Αλέξανδρος Γκουσιάρης, σαν να λέει το πιο φυσικό πράγμα του κόσμου. «Στον Βάγκνερ καταλήξαμε με τον Χρήστο (σ.σ. τον ξάδελφο και συνέταιρό του), πάνω σε ένα παιχνίδι. Αυτός ακούει περισσότερο... δημώδη και ελαφρολαϊκά, αλλά με τον Βάγκνερ τσίμπησε, επειδή είναι “επικός”», προσθέτει, γελώντας.
Πριν από λίγες ημέρες ο Αλέξανδρος βρέθηκε στην πατρίδα του συνθέτη και στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, για την παγκόσμια πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ της Μαριάννας Οικονόμου «Οταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις Ντομάτες», που με αρκετό χιούμορ και άλλη τόση ευαισθησία καταγράφει σε βάθος χρόνου την προσπάθεια της οικογενειακής του επιχείρησης να διεισδύσει στην παγκόσμια αγορά.
Η ανταπόκριση του κοινού ήταν θερμότατη, λέει στην «Κ» η σκηνοθέτρια. «Ο κόσμος παρακολουθούσε ενεργά, γελούσε, συγκινήθηκε, στο τέλος είχαν και πολλές ερωτήσεις». Στην Berlinale 2019 ήταν η πρώτη φορά που ο Αλέξανδρος έβλεπε την ταινία στη μεγάλη οθόνη. «Μου φάνηκε συγκλονιστική γιατί έχει ισορροπία ανάμεσα στην πραγματικότητα που είναι σκληρή και στο χιούμορ που είναι σημαντικό για εμάς. Δείχνει ένα πολύ αληθινό τμήμα της ζωής μας».
Το μυστικό
Πάντως, δεν είναι η μουσική το μυστικό της επιτυχίας της μονάδας του Ηλιά που έφτασε να συγκινήσει μέχρι και τους υπεύθυνους του τμήματος τροφίμων του Harvey Nichols του Λονδίνου – ή έστω δεν είναι το μόνο μυστικό. Ο κ. Γκουσιάρης αποστρέφεται, άλλωστε, τον όρο «success story» που συνήθως συνοδεύει τα κείμενα που τον αφορούν. Εχει καταφέρει πράγματι πολλά σε σχέση με τη δυναμικότητα της μονάδας, όμως οι δυσκολίες ήταν και είναι πολλές. Είναι περισσότερο ένα story σκληρής δουλειάς.
Που όπως όλες οι ωραίες ιστορίες ξεκινά εντελώς τυχαία. Οταν στις αρχές της δεκαετίας του ’90, ο Αλέξανδρος Γκουσιάρης, που κατάγεται από τον Ηλιά αλλά μεγάλωσε στην Καρδίτσα, σπούδαζε μαθηματικός στο Ηράκλειο της Κρήτης, συνήθιζε να περνά πολλές ώρες στη δημοτική βιβλιοθήκη. «Εκεί, μια μέρα, σε ένα διάλειμμα από το διάβασμα, έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο μελισσοκομίας. Το θυμάμαι σαν τώρα. Το άνοιξα και είδα ότι συμβαίνουν ενδιαφέροντα πράγματα στον συγκεκριμένο τομέα». Ο ίδιος δεν είχε κάποια σχετική εμπειρία, όμως είχε μεγαλώσει ακούγοντας ιστορίες από τη γιαγιά του που είχε πάντα μελίσσια. Κάπως έτσι με ένα φίλο του, επίσης μαθηματικό, αγοράζουν δύο μελίσσια και ξεκινούν να φτιάχνουν το δικό τους μέλι. «Οταν τελείωσα το πανεπιστήμιο, άρχισα να εργάζομαι σε φροντιστήρια και να κάνω ιδιαίτερα μαθήματα, έζησα δηλαδή ένα... δράμα. Οπότε αποφάσισα με τη γυναίκα μου να ασχοληθώ επαγγελματικά με τα μελίσσια». Η παραγωγή πάει πολύ καλά, με τη μεγαλύτερη ποσότητα να εξάγεται. Στην περιπέτεια της ντομάτας μπαίνει το 2000, με την παραγωγή βιολογικού τοματοπολτού από την καλλιέργεια ενός παλιού, οικογενειακού σπόρου, μιας λεπτόφλουδης, αρωματικής ποικιλίας. Από την πρώτη στιγμή, στην καθετοποιημένη μονάδα στον Ηλιά πιάνουν δουλειά οι άνθρωποι που γνωρίζουν πιο καλά από τον καθένα τη γη και τις «συνταγές» της: οι γυναίκες του χωριού. Η «στραγγιστή ντομάτα» του Αλέξανδρου, του Χρήστου και των πέντε γυναικών του Ηλιά κερδίζει διεθνή φήμη και πολλά βραβεία (ανάμεσα στα οποία και το Βραβείο Ποιότητας του δικού μας «Γαστρονόμου» το 2012). Σήμερα, η παραγωγή κυμαίνεται σε μερικές χιλιάδες βάζα τον χρόνο (η περυσινή χρονιά ήταν κακή λόγω καιρού), ενώ το μέλι σε 5-20 τόνους.
«Ανάσταση»
Η παραγωγική δραστηριότητα «ανασταίνει» και το χωριό που έως τότε αργοπέθαινε. Αυτή ήταν και η διάσταση που γοήτευσε τη Μαριάννα Οικονόμου, η οποία αποφάσισε να κινηματογραφήσει την καθημερινότητα στην οικοτεχνία. «Εχει κάτι το σουρεάλ να έρχονται σε ένα χωριό όπως αυτό, όπου ο πιο νέος είναι στα 60 του, ένα χωριό που δεν έχει καν καφενείο, αντιπρόσωποι από καταστήματα όπως τα Harvey Nichols», λέει η ίδια. Η Μαριάννα είχε γνωρίσει πριν από αρκετά χρόνια τον Αλέξανδρο με αφορμή μια τηλεοπτική παραγωγή και δεν άργησαν να γίνουν φίλοι. «Αισθανόμουν, όμως, ότι κάτι δεν είχε τελειώσει. Αρχισα να πηγαίνω τακτικά στο χωριό και κάθε φορά που βρισκόμουν εκεί συνέβαινε και κάτι ιδιαίτερο. Στον Αλέξανδρο για παράδειγμα αρέσουν πολύ οι ιστορίες και συχνά κάθεται και διαβάζει στις γυναίκες που συσκευάζουν στο εργαστήριο ιστορίες για τον τόπο τους ή και πιο... φευγάτες. Υπάρχει πολύ χιούμορ στην καθημερινότητά τους». Η παρουσία της Μαριάννας και της κάμεράς της στο εργαστήριο και στο χωράφι ήταν τόσο συχνή που περνούσε σχεδόν απαρατήρητη. Αυτό της επέτρεψε να καταγράψει την πραγματική εικόνα.
Το όνειρο
«Η ταινία βοήθησε ώστε οι άνθρωποι του χωριού να αισθανθούν περήφανοι γι’ αυτό που κάνουν», λέει ο Αλέξανδρος Γκουσιάρης. «Αν με πληγώνει κάτι είναι που υπάρχει απαξίωση των γεωργών από τους αστούς. Δεν είναι κακοπροαίρετη, είναι από έλλειψη γνώσης. Ομως η αλήθεια είναι ότι την αισθάνονται οι άνθρωποι της υπαίθρου. Κι όμως, αυτό που κάνουν είναι κάτι μαγικό. Ηταν ένας ενδόμυχος στόχος μου να γίνει γνωστός ο Ηλιάς, ένα χωριό στη μέση του πουθενά». Αλλά το πραγματικό κέρδος θα ήταν να γίνει το παράδειγμα για όλο τον κάμπο. «Ονειρό μου θα ήταν να δω τον θεσσαλικό κάμπο σπαρμένο βιολογικά. Να επενδύσουμε στην ποιότητα, να την αξιοποιήσουν συνεταιρισμοί και να κάνουν γνωστή τη Θεσσαλία σε όλο τον κόσμο. Η ποιότητα είναι η μόνη μας επιλογή. Να βγάλεις κάτι που δεν μπορούν οι άλλοι. Οπως την καλύτερη ντομάτα που υπάρχει».
Η ταινία της Μαριάννας Οικονόμου, «Οταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις Ντομάτες», θα προβληθεί στο 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (1-10 Μαρτίου 2019) και στον Δαναό από τις 11 Απριλίου.
Έντυπη
