ΖΩΝΤΑΝΗ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗΣ ΕΛΑΤΟΣ
ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ CD ΣΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ:
Ελατος, το «πανεπιστήμιο της μουσικής»
Της Γιώτας Συκκά
Αν σήμερα εκτόνωση για πολλούς είναι το μαζικό ξεφάντωμα στις μεγάλες πίστες με μπαλέτα, πούλιες και γαρίφαλα και βέβαια με την επιδεικτική συμπεριφορά των προνομιούχων στα πρώτα τραπέζια, πριν από δεκαετίες υπήρχε ένας κόσμος που παθιαζόταν με το κλαρίνο. Εσωτερικοί μετανάστες οι περισσότεροι από αυτούς έψαχναν για μια καλύτερη τύχη στην Αθήνα. Κάθε μια από τις λιγοστές εξόδους τους ήταν συνδυασμένη με τα κλαρίνα και με τους χώρους όπου η μουσική έπαιζε τον ρόλο του συγγενή.
Γύρω από την Ομόνοια
Από τότε πέρασαν χρόνια, πολλά άλλαξαν. Στο δέντρο της ελληνικής μουσικής μπήκαν πολλά… μπόλια. Τσουκνίδες φύτρωσαν γύρω του, πολλές μεταλλάξεις έγιναν, όμως η έκφραση «πάμε στα κλαρίνα» ακόμη συγκινεί όσους αγαπούν το δημοτικό τραγούδι. Οσο λοιπόν κι αν γιγαντώθηκαν τα κέντρα, όσο κι αν οι πίστες εξελίχθηκαν σε μουσικά… αεροδρόμια και το τραγούδι έγινε, υπάρχουν κάποιοι χώροι που επιμένουν παραδοσιακά. Ενας τέτοιος χώρος είναι ο ιστορικός «Ελατος» που ήδη βαδίζει για τα 86α του γενέθλια. Μη φανταστείτε ότι άλλαξαν πολλά σ' αυτόν. Το «πανεπιστήμιο της μουσικής», όπως τον λένε όσοι ξέρουν τι προσφέρει, εξακολουθεί να λειτουργεί στην πλατεία Λαυρίου (Γ΄ Σεπτεμβρίου 16). Εκεί γύρω στην Ομόνοια άλλωστε αναπτύχθηκαν οι περισσότεροι χώροι που φιλοξενούν το δημοτικό τραγούδι και τώρα πια δεν ξεπερνούν τα δάκτυλα του ενός χεριού.
Ο «Ελατος» όμως είναι το μοναδικό παλιό μαγαζί με παραδοσιακή μουσική που παραμένει εν λειτουργία στην Αθήνα. Ο Λουκάς Κοντογιάννης που το ίδρυσε το 1918 είχε ένστικτο. Αμαξάς στην Ομόνοια ο ίδιος, αποφάσισε να ανοίξει ένα κέντρο με δημοτικά τραγούδια. Η πλατεία Λαυρίου ήταν ο ιδανικός χώρος. Εκεί άλλωστε ερχόταν το τρενάκι από το Λαύριο γεμάτο εργάτες. Ο «Ελατος» τότε λειτουργούσε από νωρίς, γιατί μέσα σε όλα σερβίριζε κοκορέτσια και κοντοσούβλια. «Ερχόμενοι λοιπόν από το Λαύριο οι εργάτες σταματούσαν να φάνε, γλεντούσαν παράλληλα, και στις 9 το βράδυ πήγαιναν σπίτι. Στην αρχή η πολιτεία δεν επέτρεπε το κλαρίνο στην Αθήνα. Υπήρχαν τότε οι χαβάγιες στην Πλάκα, ακούσματα διαφορετικά» λέει ο Νίκος Κούρτης (διευθυντής της δισκογραφικής εταιρείας FM Records) που συνεχίζει την παράδοση του μαγαζιού.
Ο Κοντογιάννης ξεκίνησε με ζουρνάδες μέχρι να πάρει την άδεια λειτουργίας. Ζουρνάδες, άφθονο καλό κρασί και βέβαια μεζέ, μέχρι που σιγά σιγά ξεπρόβαλε το κλαρίνο. Τα χρόνια πέρασαν, στον «Ελατο» συνέχισαν να ηχούν τα κλαρίνα και εκεί γύρω στη δεκαετία του '60-'70, έζησε τη χρυσή του εποχή. Συχνά, αν προσέξετε τις παλιές ασπρόμαυρες ελληνικές ταινίες, γίνεται αναφορά στον χώρο αυτό και στο γλέντι που υποσχόταν, όπως άλλωστε μας θυμίζει σε μια απ' αυτές ο Νίκος Ρίζος.
Οι «καθηγητές»
Από το πάλκο-«πανεπιστήμιο» του «Ελατου», όπως το λένε οι παλιοί, πέρασαν σπουδαίοι «καθηγητές». Ονόματα μεγάλα σαν των: Ρόζας Εσκενάζη, Καρακώστα, Καραγιάννη, Αραπάκη, Παπασιδέρη κ.ά. Επίσης τραγούδησαν οι: Κώστας Γιαούζος, Βασίλης Σούκας, Φιλιώ Πυργάκη, Κώστας Σούκας οι νεότεροι Βασίλης Σαλέας, Μάκης Χριστοδουλόπουλος, Γιώργος Μάγγας κ.ά.
«Ο πατέρας μου εργαζόταν εκεί από τις αρχές της δεκαετίας του '50, σαν διευθυντής κι αργότερα ως ιδιοκτήτης. Ο Κοντογιάννης έδωσε τη σκυτάλη στον Κώστα Κούρτη κι εκείνος στον Χρήστο Μπλέτσα και εν συνεχεία σε μένα» λέει ο Νίκος Κούρτης. «Οπως είναι φυσικό, από παιδί είχα παραδοσιακά ακούσματα και γι' αυτό και η FM Records κινείται σε αυτόν τον χώρο. Για ένα διάστημα μάλιστα δούλεψα στον «Ελατο», στην αρχή σαν σερβιτόρος και βοηθός, μετά ως ταμίας χωρίς να αρνούμαι βέβαια τη λάντζα. Μια εικόνα έχω έντονη στο μυαλό μου. Τα φθαρμένα τραπεζομάντιλα που έφερνε ο πατέρας στο σπίτι και τα έδινε στη μητέρα μου. Εκείνη γάζωνε επί ώρες στη μηχανή κι μετέτρεπε τα παλιά τραπεζομάντιλα σε μαντίλια χορού. Τα είχαμε οι σερβιτόροι και τα δίναμε στο κοινό την κατάλληλη στιγμή. Κανείς δεν αρνιόταν το πουρμπουάρ».
Οι άνθρωποι που πηγαίνουν να ακούσουν δημοτικό τραγούδι στα «δημοτικάδικα», όπως τα ονομάζουν σήμερα, δεν επηρεάζονται από μόδες, είναι σταθεροί. «Σταμάτησαν ποτέ ώς σήμερα τα πανηγύρια; Ετσι δεν πρόκειται να σταματήσει να πηγαίνει στα κλαρίνα κι ο κόσμος που τα θεωρεί δικά του είτε λόγω καταγωγής είτε επειδή έφυγε από την πατρίδα του και βρίσκεται στο αστικό κέντρο, θέλει όμως να θυμάται».
«Η παράδοση επέστρεψε έντεχνα» λέει ο Νίκος Κούρτης, «μέσω του έθνικ και της world music. Ομως υπάρχει πιο έθνικ από το δημοτικό τραγούδι; Στον «Ελατο» όπως και στα άλλα συναφή μαγαζιά ο κόσμος ήξερε να γλεντάει με το κλαρίνο, τη χαρτούρα στην ορχήστρα και βέβαια τον χορό της παρέας στην πίστα». Τι έμεινε σήμερα απ' όλα αυτά; Το μαντίλι στο τραπεζάκι περιμένει και πάλι τον κόσμο να χορέψει, η χαρτούρα όμως είναι προαιρετική.
Η χαρτούρα στο κουτί και τα δολάρια από τους ομογενείς
«Το νέο παιδί δεν έχει χρήματα για να πετάξει χαρτονομίσματα στους μουσικούς. Χαίρεται όμως γιατί στη σκηνή ενώνονται πολλές παρέες μαζί και χορεύουν». Το κούτελο του μουσικού όπου κολλούσαν τα χιλιάρικα οι θαμώνες, αντικαταστάθηκε με το γνωστό κουτί.
Εδώ μπουζούκια ούτε θα δείτε, ούτε θα ακούσετε. O «βασιλιάς» είναι το κλαρίνο κι ακολουθούν η κιθάρα, τα κρουστά και το αρμόνιο που αντικατέστησε -δυστυχώς- το βιολί. Το πρώτο όνομα στο φετινό πρόγραμμα είναι ο Αλέκος Κιτσάκης από την Ηπειρο. Εμφανίζονται όμως ο Θανάσης Βότας από τη Λαμία, ο Νίκος Παπαγεωργίου από την Αιτωλοακαρνανία, η Βάσω Αθανασάκη από το Αγρίνιο, ο Κώστας Τζίμας από την Ηπειρο που καλύπτει μουσικά τις περιοχές από Αρτα, Θεσπρωτία και Πρέβεζα, και ο υιός Γιώργος Τζίμας που καλύπτει το νεότερο δημοτικό. Τα κλαρίνα είναι δύο: ο Νεκτάριος Κοκώνης που παίζει τα «καμπίσια» και ο Γιώργος Χαλιγιάννης που εκπροσωπεί τα ηπειρώτικα, ενώ ο κιθαρίστας Κώστας Σούκας είναι ο διευθυντής της ορχήστρας.
Μεγάλη σημασία έχει ο τόπος καταγωγής του καλλιτέχνη, αφού ορχήστρα και μουσικοί πρέπει να μπορούν να καλύπτουν μουσικά όλες τις περιοχές. Το πρόγραμμα αρχίζει στις 11 και μέχρι τις 12.30 έχουν πει όλα τα τραγούδια τους οι καλλιτέχνες, με τελευταία τη «φίρμα». «Υστερα αρχίζουν οι παραγγελίες των πελατών».
Οι ζωγραφιές που υπάρχουν στον χώρο είναι εκείνες που έγιναν στο τέλος της δεκαετίας του '50. «Ηταν κάποιος Καραϊσμαήλ, πελάτης του μαγαζιού. Ολες είναι ζωγραφισμένες στο χέρι και διατηρούνται ακόμη». Ηταν η εποχή που ο Ελατος διαφημίζεται στις δεσμίδες των χιλιάρικων της Εθνικής Τράπεζας, στα σπίρτα που είχαν τη δική του σφραγίδα.
Ο Νίκος Κούρτης έχει πολλές ωραίες ιστορίες να διηγηθεί. Οπως του ομογενούς από το Λας Βέγκας. Πελάτης από παλιά, δεν μπορούσε πια να έρχεται συχνά στην Ελλάδα. Πέρασαν τα χρόνια. Και τι σκαρφίστηκε; «Κάθε φορά που έχουμε εγκαίνια, ζητάει μέσω του τηλεφώνου -που είναι σε ανοιχτή ακρόαση- να του παίξουν τα αγαπημένα του τραγούδια. Κι όταν περάσει το βράδυ και έρχεται η επόμενη μέρα, στον Ελατο καταφθάνει το γνωστό έμβασμα με τα δολάρια…».
Αφιέρωμα στο κέντρο διασκέδασης ΕΛΑΤΟΣ
Δείτε το βίντεο:
