Τα ιστορικά στοιχεία για την εβραϊκή κοινότητα Καρδίτσας περιλαμβάνονται στην μελέτη του Βίκτωρος Βενουζίου
«Η πρώτη οικογένεια που εγκαταστάθηκε στην Καρδίτσα το 1898 ήταν του Γιουδά Καπέτα, από τα Τρίκαλα. Σε διάφορα χρονικά διαστήματα, ακολούθησαν και άλλες, ώστε μέχρι το 1940 να υπάρχει μια παροικία από 62 άτομα. Εκεί, μερικοί ήταν έμποροι, μικροπωλητές και γυρολόγοι, ενώ άλλοι ήταν φανοποιοί, σαθροποιοί, νηματουργοί και μικροεπαγγελματίες. Μερικές από τις γυναίκες ήταν κεντήστρες».
Πρόκειται για στοιχεία μελέτης του Βίκτωρος Βενουζίου, συνταξιούχου πολιτικού μηχανικού, με καταγωγή από την Καρδίτσα, ο οποίος διαμένει στην Θεσσαλονίκη, είναι ισόβιο επίτιμο μέλος της ισραηλιτικής κοινότητας Θεσσαλονίκης και ένας από τους δέκα εν ζωή διασωθέντες της ναζιστικής θηριωδίας. Βρήκε ασφαλές καταφύγιο από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, σε σπίτια της κοινότητας Αμαράντου, μαζί με ολόκληρη την εβραϊκή κοινότητα της Καρδίτσας -62 άτομα- και με άλλους 20 Εβραίους από τα Τρίκαλα, τον Βόλο και την Θεσσαλονίκη.
Τα στοιχεία περιλαμβάνονται σε ένα καλαίσθητο φυλλάδιο, με αφορμή την ηρωική πράξη των κατοίκων του Αμαράντου Καρδίτσας, οι οποίοι διέσωσαν από βέβαιο θάνατο τους 82 Εβραίους, τους οποίους έκρυψαν στα σπίτια τους.
Από τα παλιότερα χρόνια η μικρή εβραϊκή παροικία της πόλης, τονίζει ο ίδιος, υπάγονταν στην ισραηλιτική κοινότητα Τρικάλων. Στην πόλη δεν υπήρχε συναγωγή, ούτε νεκροταφείο, ούτε ραβίνος. Τα θρησκευτικά καθήκοντα, μνημόσυνα κά, εκτελούσε ο Ιωσήφ Σαμπεθάϊ που διακρινόταν για την μόρφωσή του.
Στις μεγάλες γιορτές, πήγαιναν στις συναγωγές των Τρικάλων για να παρακολουθήσουν τη λειτουργία, ενώ για τον εορτασμό του Πάσχα οι οικογένειες συγκεντρώνονταν στα συγγενικά σπίτια για να τηρήσουν τα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα στο πασχαλινό τραπέζι. Στη διάρκεια της παρουσίας τους στη πόλη, οι Εβραίοι, διατηρούσαν εγκάρδιες σχέσεις με τους συμπολίτες τους.
Στην περίοδο της κατοχής, στην Καρδίτσα, γρήγορα αναπτύχθηκε η Αντίσταση του ΕΑΜ, στην οποία μετείχαν πολλοί Εβραίοι, σύμφωνα με τον κ. Βενουζίου. Πολλές εβραϊκές οικογένειες εγκατέλειψαν την πόλη και πήγαν στην Αθήνα και στα γύρω ορεινά χωριά, όπου οι αντάρτικες οργανώσεις τους βοήθησαν για την εγκατάστασή τους και συνιστούσαν στον εγχώριο πληθυσμό να παραχωρήσουν καταλύματα στους καταδιωκόμενους Εβραίους.
Στα εγκαταλελειμμένα εβραϊκά σπίτια της Καρδίτσας εγκαταστάθηκαν Εβραίοι από άλλες πόλεις, την Βέροια και τον Βόλο, με την ελπίδα να περάσουν τον χειμώνα του ’43 προς ’44.
Μετά την κατάρρευση της Ιταλίας, τον Σεπτέμβρη του 1943, οι Γερμανοί κατέλαβαν την Καρδίτσα και μια από τις πρώτες ενέργειές τους ήταν να ζητήσουν από τον Δήμο τα ονόματα και τις διευθύνσεις των Εβραίων.
Ο δημαρχεύων τότε διευθυντής του Δήμου, Βασίλειος Λάππας, μαζί με τον επιστρατευμένο Καρδιτσιώτη διερμηνέα των Γερμανών, Γεώργιο Κατσούλη, απέφυγαν να δώσουν στους Γερμανούς τις καταστάσεις και σε συνεργασία με την Εθνική Αντίσταση εφοδίασαν τους Εβραίους με πλαστές αστυνομικές ταυτότητες που είχαν χριστιανικά ονόματα ώστε να μπορέσουν να διαφύγουν.
Tα δύο αυτά άτομα, τιμήθηκαν ως σωτήρες των Εβραίων από την ισραηλιτική κοινότητα Θεσσαλονίκης, σε ειδική τελετή στην αίθουσα τελετών του ΑΠΘ στις 29 Μαΐου 1994 και απενεμήθη στους απογόνους τους τιμητικό δίπλωμα και πλακέτα,.
Όταν οι Γερμανοί στις 23 προς 24 Μαρτίου 1944 συνέλαβαν τους Εβραίους των Τρικάλων, της Λάρισας και του Βόλου, στην Καρδίτσα δεν είχε απομείνει κανένας Εβραίος. Όλοι τους είχαν ήδη καταφύγει στα γύρω χωριά των Αγράφων και ειδικά στο Μαστρογιάννη, ένα απομονωμένο χωριό σε απόσταση 27 χλμ από την Καρδίτσα, στο οποίο δρούσαν οι αντιστασιακές αντάρτικες μονάδες, που προσέφεραν ασφαλές καταφύγιο στους κατατρεγμένους Εβραίους. Ανάμεσα τους ήταν και κάποιοι Εβραίοι από την Μακεδονία που είχαν καταφύγει στην Καρδίτσα για να κρυφτούν.
Πολλοί Εβραίοι της Καρδίτσας και της Θεσσαλονίκης κατέφυγαν στα βουνά στην περιοχή του οροπεδίου Νευρόπολη, όπου σήμερα βρίσκεται η γνωστή λίμνη Πλαστήρα.
Εκεί ήταν το κέντρο της ένοπλης Εθνικής Αντίστασης του ΕΛΑΣ και το οροπέδιο χρησιμοποιείτο ως αεροδρόμιο των συμμάχων. Οι διαφυγόντες Εβραίοι έτυχαν της αμέριστης συμπαράστασης του πληθυσμού, της Εκκλησίας και της Εθνικής Αντίστασης και έτσι διασώθηκε το σύνολο του εβραϊκού πληθυσμού της Καρδίτσας.
Να σημειώσουμε πως στις 18 του περασμένου Ιουνίου πραγματοποιήθηκαν στον Αμάραντο (Μαστρογιάννη με την παλιά ονομασία) Καρδίτσας τα αποκαλυπτήρια μνημείου, προς ένδειξη τιμής, ευγνωμοσύνης και αιώνιας αναγνώρισης για τους κατοίκους της τοπικής κοινότητας, που προσέφεραν ασφαλές καταφύγιο και φιλοξενία σε όλη την εβραϊκή κοινότητα, από τους Γερμανούς διώκτες τους.
Δωρητής και αποκλειστικός χορηγός του μνημείου ήταν ο παραπάνω συγγραφέας Βίκτωρ Βενουζίου.
Την εκδήλωση παρακολούθησαν οι εναπομείναντες στη ζωή 10 διασωθέντες, που διαμένουν στην Ελλάδα, στην Γαλλία, στην Νέα Υόρκη και στο Ισραήλ και ήρθαν για την τελετή με τα παιδιά και τα εγγόνια τους.
Αυτά τα λόγια ανήκουν στον πρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Καρδίτσας Μάκη Καπέτα, κατά τη διάρκεια εκδήλωσης αποκαλυπτηρίων του μνημείου «αιώνιας ευγνωμοσύνης και αναγνώρισης», που πραγματοποιήθηκε σήμερα το μεσημέρι στο χωριό Αμάραντος (π. Μαστρογιάννη). Οι κάτοικοι του οποίου, από το φθινόπωρο του 1943 έως το καλοκαίρι του 1944, προσέφεραν ασφαλές καταφύγιο από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής και φιλοξενία, μοιράζοντας τα λιγοστά τρόφιμα που είχαν στα σπίτια τους, σε 62 Εβραίους της Καρδίτσας και άλλους 20 από τη Θεσσαλονίκη, τον Βόλο και τα Τρίκαλα. Και το σημαντικότερο, όπως τονίστηκε από τους ομιλητές, δεν βρέθηκε ούτε ένας από τους κατοίκους να καταδώσει το γεγονός αυτό στους Γερμανούς.
Με δάκρυα στα μάτια και συγκίνηση μέχρι την ολοκλήρωση της ομιλίας του, ο εκπρόσωπος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου, Σολομών Παρέντε, ανέφερε ότι η προσωπική, οικογενειακή του ιστορία είναι συνδεδεμένη με αυτή τη γη, με αυτό το χωριό και τη μεγαλοκαρδία των κατοίκων του, για να εξηγήσει: «Μία από αυτές τις ηρωϊκές οικογένειες έσωσε τους γονείς και τα αδέλφια της μητέρας μου. Ο θείος μου, Ντάνυ Εζρά, είναι σήμερα εδώ, μαζί μας. Ήρθε από το Ισραήλ -όπου ζει- για να ξαναπερπατήσει στα σοκάκια αυτού του όμορφου ορεινού χωριού που τότε -μέσα στην αβεβαιότητα της Κατοχής- του προσέφερε ό,τι πιο πολύτιμο και δυσεύρετο υπήρχε: Ασφάλεια".
Αυτό το μνημείο, τόνισε ο Δημήτρης Σιούφας, πρώην πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, θα θυμίζει στους αιώνες αυτήν την ιστορία αλληλεγγύης, ανθρωπισμού, ηρωϊσμού, για τη διάσωση 82 Εβραίων, 62 από την Καρδίτσα και άλλων 20 από τα Τρίκαλα, τον Βόλο και την Θεσσαλονίκη, από τους κατοίκους του Αμαράντου, το πανέμορφο Μαστρογιάννη. Τα χρόνια της κατοχής, πρόσθεσε ο κ. Σιούφας, και των διώξεων από τους Γερμανούς κατακτητές, τους αγκάλιασαν, τους στέγασαν, μοιράστηκαν τα όποια τρόφιμα ως δικοί τους άνθρωποι, για να καταλήξει: «Αυτό που ζούμε σήμερα εδώ στον Αμάραντο, με την παρουσία τόσο σημαντικών ανθρώπων δεν γίνεται μόνο για να τιμήσουμε και να θυμηθούμε τους γενναίους κατοίκους του, αλλά και να στείλουμε ένα μήνυμα σε όλο τον κόσμο ώστε να μην ξανασυμβούν ποτέ τέτοιες βαρβαρότητες».
Ένα μεγάλο ευχαριστώ απηύθυνε και ο Ρόμπερτ Μπονφίλ, ομότιμος καθηγητής Εβραϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, καθώς ο ίδιος και η οικογένειά του φιλοξενήθηκαν στο γειτονικό χωριό Απιδιά και όλοι τους διασώθηκαν. Ο Βίκτωρ Βενουζίου, συνταξιούχος πολιτικός μηχανικός, με καταγωγή από την Καρδίτσα ο οποίος διαμένει στην Θεσσαλονίκη, ισόβιο επίτιμο μέλος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, είναι ένας από τους δέκα εν ζωή διασωθέντες της ναζιστικής θηριωδίας, βρίσκοντας ασφαλές καταφύγιο από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, σε σπίτι της κοινότητας Αμαράντου. Ο Βίκτωρ Βενουζίου κάλυψε και όλα τα έξοδα ανέγερσης του μνημείου, ενώ μιλώντας για την πρωτοβουλία αυτή, έκανε λόγο για κατάθεση ψυχής. Επίσης, αναφέρθηκε στην απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Καρδίτσας, το οποίο ενέκρινε την ανέγερση μνημείου τιμής, ευγνωμοσύνης και αιώνιας αναγνώρισης για τους κατοίκους του Αμαράντου (πρώην Μαστρογιάννη), τονίζοντας:
«Να βροντοφωνάξω ένα μεγάλο εύγε στους Μαστρογιαννήτες, στις οργανώσεις ΕΑΜ -ΕΛΑΣ ένα ευχαριστώ, αυτοί μας σώσανε. Η στήριξη του ΕΑΜ ήταν καταλυτική».
Ο Δήμαρχος Καρδίτσας Φώτης Αλεξάκος, υποστήριξε πως αυτό το μνημείο είναι ένα χρυσό μετάλλιο ανθρωπιάς για μας, προτείνοντας τον Βίκτωρα Βενουζίου να γίνει επίτιμος δημότης Αμαράντου. Το μνημείο αυτό θα παραμένει φάρος που θα «φωτίζει» μέσα στο χρόνο τις πανανθρώπινες αξίες του σεβασμού στην ανθρώπινη ζωή και της κοινωνικής αλληλεγγύης, ανέφερε επίσης ο δήμαρχος Καρδίτσας.
Κεντρική ομιλήτρια της εκδήλωσης ήταν η Φωτεινή Τομαή-Κωνσταντοπούλου, ειδική εκπρόσωπος τπυ Υπουργείου Εξωτερικών για θέματα Ολοκαυτώματος, η οποία τόνισε ότι η σημερινή ημέρα είναι αφιερωμένη στους απλούς και ταπεινούς κατοίκους του Αμαράντου που άνοιξαν τα σπίτια και τις καρδιές τους, σφάλισαν ερμητικά τα στόματά τους και μοιράστηκαν το λιγοστό ψωμί τους και το ψωμί των παιδιών τους, με τους 82 αγνώστους που η Εθνική Αντίσταση οδήγησε ως εκεί με πλαστές ταυτότητες χριστιανικών ονομάτων έξω από την Καρδίτσα για να σωθούν. Στα δύσκολα, ανέφερε επίσης η κ. Φωτεινή Τομαή-Κωνσταντοπούλου, μετριέται ο άνθρωπος, και εδώ, διευκρίνισε, στο ταπεινό αυτό χωριό, οι άνθρωποι εκείνοι αποδείχθηκαν μεγάλοι και σπουδαίοι. «Από αυτή τη γωνιά, της μικρής άλλα ένδοξης χώρας μας, ας βροντοφωνάξουμε εμείς συγκεντρωμένοι στην πλατεία του όμορφου αυτού χωριού πως δεν θα επιτρέψουμε ποτέ ξανά να ζήσουν οι κοινωνίες τραγωδίες όπως εκείνη», κατέληξε, η πρεσβευτής-σύμβουλος.
Η εκδήλωση, στη οποία συμμετείχαν περισσότερα από 500 άτομα, ολοκληρώθηκε με τραγούδια της Χορωδίας της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, κατάθεση στεφάνων, τήρηση ενός λεπτού σιγής και ανάκρουση του εθνικού ύμνου.
https://www.alfavita.gr/
