Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καμινάδων Καρδίτσας αναβίωσε για τρίτη συνεχή χρονιά το δρώμενο της «Βερβερίτσας»
«Βερβερίτσα πιρπατεί,
τον θεό παρακαλεί.
-Θέ μου, ρίξε μια βροχή,
μια βροχή, καλή βροχή…»
Είναι η αρχή μόνο από το τραγούδι της «Μπιρμπιρίτσας», που έλεγαν τα μικρά παιδιά στις Καμινάδες Καρδίτσας ως τη δεκαετία του 1970 κατά τη διάρκεια πραγματοποίησης του ομώνυμου δρωμένου με σκοπό, τί άλλο; Την πρόκληση βροχής, της τόσο αναγκαίας για τη διψασμένη γη της Θεσσαλίας και τις καλλιέργειές της. Την πρόκληση βροχής, για την οποία η παράκληση του γεωργού εκφράζεται «κατά τρόπο έμμεσο», κατά την άποψη του Πάνου Σπάλα στο βιβλίο του «Το Δημοτικό Εργατικό Τραγούδι», στην παλαιότερη θεσσαλική παραλλαγή της Μπιρμπιρίτσας, που παραθέτει. Τα δρώμενο είναι γνωστό ως «Βερβερίτσα», «Περπερίτσα», «Μπιρμπιρίτσα», «Ντο(υ)ντουλίτσα», «Μπερμπερούνα, Περπερούνα ή Πιρπιρούνα» σ’ όλη την Ελλάδα και, ειδικότερα, στη Θεσσαλία, στις γειτνιάζουσες μ’ αυτή περιοχές της Ηπείρου, Μακεδονία, Στερεά Ελλάδα και Εύβοια. Το όνομά του το λαμβάνει από το ομώνυμο υδρόβιο ερπετό που ζει και αναπτύσσεται στις όχθες των ποταμών και των λιμνάζοντων υδάτων, το οποίο, όταν βρίσκεται ανάσκελα και κόντρα στη ροή των υδάτων, ερμηνεύεται ως σημάδι επερχόμενης βροχής.
Αυτό λαμβάνει χώρα σε περιπτώσεις παρατεταμένης ανομβρίας και μακράς ξηρασίας. Πρόκειται για δρώμενο της ύστερης άνοιξης, του καλοκαιριού και του πρώϊμου φθινοπώρου και, μάλιστα, της λαϊκής θρησκείας, που ενέχει στοιχεία ειδωλολατρικής φύσης, απ’ όπου ανάγεται, και είναι παράλληλο με την επιτέλεση λιτανειών της «επίσημης» θρησκείας. Κατά τον Κωνσταντίνο Τσαγγαλά το δρώμενο το κατατάσσει σ’ αυτά της αναλογικής μαγείας πράξεως ή τελετουργίας, η οποία «στηρίζεται στην πίστη ότι κάτι που επιδιώκουμε, μπορούμε να το προκαλέσουμε, αν κάνουμε μια ανάλογη μ’ αυτό μιμητική παράσταση ή ενέργεια».
Αυτός διακρίνει την αναλογική μαγεία πράξης σε δύο περιπτώσεις και εντάσσει το δρώμενο στην πρώτη περίπτωση, που είναι «απλή παράσταση ανάλογη προς το αποτέλεσμα που επιδιώκουμε». Και διευκρινίζει ότι: «το ράντισμα με νερό που γίνεται στο μαγικό έθιμο της Περπερούνας είναι απλώς ανάλογη παράσταση της βροχής, στην οποία αποσκοπεί το έθιμο. Ανάλογες μαγικές πράξεις είναι άλλωστε γνωστές από αρχαία μεξικάνικη γιορτή». Γι’ αυτό οι διάφοροι «Νομοκάνονες» του 17ου και 18ου αιώνα απαγορεύουν την τέλεση του εθίμου, που διατηρήθηκε λόγω της βαθειάς λαϊκής πίστης και της οικονομίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας ως και σήμερα.
Στιγμιότυπο από την αναβίωση του εθίμου της "Βερβερίτσας" |
Αυτό το δρώμενο αποφάσισε να επανατελέσει το καλοκαίρι μετά από πολλά χρόνια ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καμινάδων Καρδίτσας, σε συνεργασία την πρώτη χρονιά με τη Λαογραφική Εταιρεία Χορευτικών και Μουσικών Μελετών «Νικόλαο Πλαστήρα και με γυναίκες – μέλη του Συλλόγου από το δ. δ. του Αρτεσιανού του δήμου Καρδίτσας, παρουσιάζοντας έπειτα παραδοσιακά τραγούδια καθώς και χορούς της περιοχής μας, στο χώρο γύρω από το ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας. Κεντρική ομιλήτρια της προπερυσινής εκδήλωσης ήταν η κ. Νέλλυ Τσαγανού – Παναγοπούλου, φιλόλογος καθηγήτρια και δημοτικός σύμβουλος του δήμου Ν. Πλαστήρα Καρδίτσας, η οποία παρουσίασε με εύληπτο και γλαφυρό τρόπο το δρώμενο στους παρευρισκόμενους και πιο παραστατικά μέσω της λογοτεχνίας. Αποφάσισαν από κοινού τότε να ταράξουν την ησυχία των ημερών και να καταστήσουν την Καρδίτσα, πόλη των λαϊκών δρώμενων, και να δώσουν σ’ όλους την ευκαιρία να έλθουν σε συνάντηση με το πλούσιο εθιμικό βίο της κοινότητας, είτε επαναφέροντας παλιές θύμησες και μνήμες είτε παρέχοντας κάποιες εικόνες με την πραγματοποίηση των δρωμένων..
Το ίδιο έγινε και πέρυσι τη Δευτέρα 8 Ιουνίου 2009, εορτή του Αγίου Πνεύματος και εν γένει της Αγίας Τριάδος, στον προαύλιο χώρο του πανηγυρίζοντος εξωκκλησίου Αγίας Τριάδος Καμινάδων και μετά το τέλος της πανηγυρικής Θείας Λειτουργίας. Η τέλεση του εθίμου ξεκίνησε στις 11: 00 π. μ. μετά την επιτέλεση αρτοκλασίας για την εορτή εκ μέρους του Συλλόγου και θα διοργανώθηκε αποκλειστικά από το Σύλλογο Καμινάδων Καρδίτσας. Μετά την επιτέλεση του εθίμου ακολούθησε παρουσίαση τοπικών παραδοσιακών χορών από τα χορευτικά τμήματα του Συλλόγου ακολουθώντας χορός για τους παρευρισκόμενους ενθυμίζοντάς μας τα πανηγύρια των διάφορων εξωκκλησίων του Θεσσαλικού κάμπου, όπου οι άνθρωποι αντάμωναν από διάφορα μέρη και με ζυγιές και όργανα γλεντούσαν και επικοινωνούσαν με όλους.
Φέτος θα πραγματοποιηθεί μετά το πέρας της πανηγυρικής Θείας Λειτουργίας μετ’ αρτοκλασίας, που θα γίνει εκ μέρους του Συλλόγου και για βοήθεια όλων, στις 24.
Χορός έξω από το ξωκλήσσι της Αγίας Τριάδας |
Ο επιστημονικός συνεργάτης του Π. Σ. Καμινάδων Καρδίτσας
Πεσλής Κωνσταντίνος
Ιστορικός – Ερευνητής Λαογραφίας
– Μετ. Φοιτητής τμ. Ιστορίας Ιονίου Πανεπιστημίου