Για να γίνει νοητή η σημασία των παραδοσιακών χορών, τραγουδιών και μουσικής, πρέπει να ανατρέξη κανείς, για λίγο, στην ιστορία του τόπου. Να εξετάση τους ψυχολογικούς παράγοντες, που βοήθησαν στην επιβίωση της φυλής μας, μέσα από τη λαογραφία.
Το «πιστεύω» των Αρχαίων Ελλήνων ήταν η Ελευθερία, η Υπερηφάνια, η ευγενής άμιλλα… Και μέσα από αυτό το «πιστεύω» ξεπήδησέ η εποχή του Φειδία και του Περικλή: Δημιουργία της ομορφιάς για την αιωνιότητα, βαθύτατη αίσθηση της αρμονίας, του μέτρου, απόλυτη ισορροπία του πνεύματος και της ύλης. Η ευγενής άμιλλα στον στίβο. Μια μακρύτατη εποχή τραγικών και σατιρικών ποιητών. Και σ΄ όλα αυτά συμμετείχε ο λαός. Ήταν κτήμα του. Δεν ήταν κτήμα των ολίγων. Και η ολίγοι και οι πολλοί πολεμούσαν για τα πάτρια, όταν κινδύνευαν οι ηθικές αξίες, που τις είχαν πιο ψηλά από την ζωή τους. Δεν θα μπορούσαν να ζήσουν αλλιώς. Το αυτό πνεύμα, πάρ΄ όλη την αυστηρότητα των εκδηλώσεων, επεκράτησε και στο Βυζάντιο. Το Βυζάντιο στάθηκε ο προμαχώνας του πολιτισμού και των ηθικών αξιών. Υπήρξαν αυτοκράτορες του Βυζαντίου, οι οποίοι επί 50 χρόνια βρισκόντουσαν στο πεδίον της μάχης. Ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος, ο Ηράκλειος, οι Κομνηνοί. Και τέλος ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, η τραγική αυτή φυσιογνωμία, που βρήκε τον θάνατο στις επάλξεις της Βασιλεύουσας. Με το τέλος του σφράγισε την κατάρρευση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και έκλεισε το βιβλίο του Βυζαντινού Πολιτισμού, που είχε μια ιστορία χιλίων ετών… Πράγματα, που για την Ελλάδα εσήμανε την αρχή της σκλαβιάς. Της σκλαβιάς που κράτησέ τετρακόσια περίπου χρόνια. Αλλά όχι και τον θάνατο του Ελληνισμού.
Όλα αυτά, συνεχίσθηκαν πάντα, χωρίς διακοπή. Η αποκαμωμένοι Έλληνες στηρίχθηκαν στην χριστιανική θρησκεία και στα βαθιά ριζωμένα κατάλοιπα του «πιστεύω» της Αρχαίας Ελλάδας, για να επιζήσουν. Αυτά τα στοιχεία αποτέλεσαν την ιστορική συνέχιση των Ελλήνων. Στοιχεία που βρίσκονται, όχι μόνο στα αρχαία γλυπτά, στα αρχαία κείμενα, στα βυζαντινά μωσαϊκά και βιβλία, αλλά και, ζωντανεμένα, στους χορούς, στα τραγούδια, στη μουσική, στα πανηγύρια, στα ήθη και έθιμα, στις προλήψεις. Σήμερα ακόμα, όπου ζουν Έλληνες. Η κληρονομιά ανάμεσα στους αιώνες. Ζωντανή. Δυναμική. Συγκλονιστικό βίωμα, σου αυτόν τον γεμάτο μαγεία τόπο. Τόπο όπου γεννήθηκαν. Και όπου πάντα μιλήθηκε και μιλιέται η ίδια γλώσσα, η ελληνική.
Γι’ αυτό και η λαϊκοί μας χοροί και τα τραγούδια μας έχουν σημαντική αξία: επέζησαν ως πεμπτουσία της ιστορίας μας. Η ιστορία μας βρήκε την έκφρασή της με τον θησαυρό αυτό, που κανένας κατακτητής δεν μπόρεσε να της αφαιρέσει.
Και οι αναφαίρετες κληρονομιές, που ο λαός μας κουβαλούσε μέσα του, έγιναν η Μούσα του. Ο λαός μας, με λόγια απλά, αληθινά, τραγούδησε όλους τους καημούς και τα βάσανα του… Πέρασε το τραγούδι του μέσα σου όλες τις εποχές και έφτασε στο αποκορύφωμα του με τους αγώνες της Ανεξαρτησίας. Τότε έψαλε, με τα κλέφτικα τραγούδια, όλον τον ηρωισμό και την αυτοθυσία του Έλληνα, εξύμνησε τη γενναιότητα της γυναίκας που πολεμάει δίπλα στον άνδρα, δίπλα στον αδερφό, δίπλα στον γιο: Με τα μοιρολόγια, θρήνησε τον πόνο της μάνας, της αδερφής, της γυναίκας του αγωνιστή, θρήνησε τον ήρωα… Ο χορός είναι η πιο άμεση εκδήλωση των ανθρωπίνων αισθημάτων και συναισθημάτων. Η πιο ζωντανή. Είναι η ανάγκη του υποσυνείδητου, που μέσα σε αυτό είναι συγκεντρωμένα, ανάκατα, τα πάντα. Ο άνθρωπος λειτουργεί ενστικτωδώς. Η μόρφωση είναι απλά βοηθητική. Πόσοι είναι άνθρωποι που δεν ξέρουν ούτε την υπογραφή τους να βάλουν και ωστόσο έχουν μια ενστικτώδη ευπρέπεια, εντιμότητα και καλοσύνη! Και πόσοι είναι οι μορφωμένοι, με διπλώματα και τίτλους, που δεν έχουν αυτά τα προτερήματά! Οι λαοί δεν είχαν χαρτιά και μολύβια για την αποτυπώσουν τα συναισθήματά τους. Ούτε και καιρό. Δούλευαν, πολεμούσαν και κάποτε παίρνανε μια ανάσα χορεύοντας. Ο χορός δεν έχει δική του γράφει. Δυστυχώς. Εδώ και μερικά χρόνια, μερικοί μελετητές επενόησαν τρόπους καταγραφής. Δεν μπορούν οι τρόποι αυτοί να αποδώσουν, για διάφορους τεχνικούς λόγους, στους λαϊκούς χορούς. Η μόνη λύση είναι η επιστημονική κινηματογράφηση (ντοκιμαντέρ), με εξειδικευμένον οπερατέρ. Ο κινηματογράφος θα είχε προσφέρει μεγάλη υπηρεσία στον κόσμο, για την κατανόηση των ανθρώπων μεταξύ τους, αν από την αρχή του είχε καταγίνει με την κινηματογράφηση των λαϊκών χορών στις διάφορες χώρες. Όταν λέμε ότι η λαϊκή μας χοροί κουβαλάνε μέσα τους την ιστορία μας, δεν εννοούμε, φυσικά, ότι χορεύονται όπως χορεύονταν πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια. Αυτό θα ήταν παράλογο και να το σκεφθή κανείς. Περιγραφές των χορών δεν υπάρχουν. Μόνο σε ορισμένα αρχαία κείμενα μνημονεύονται ορισμένοι χώροι: Στον Όμηρο, στον Πλούταρχο, στον Ξενοφώντα, αργότερα στον Λουκιανό κλπ… Έχουμε όμως σωρεία αρχαίων αγγείων με παραστάσεις χορών, και πολλές τοιχογραφίες σε Βυζαντινά μοναστήρια.
Μέσα στους λαϊκούς μας χώρους, στην έκφραση τους, στην κίνηση τους, στον μουσικό τους ρυθμό, βρίσκομαι το νήμα που τα συνδέει με τα αρχαία κείμενα, τις αρχαίες μουσικές κλίμακες, τα αρχαία μέτρα, την ζωγραφική των αρχαίων αγγείων, τις βυζαντινές τοιχογραφίες, την Βυζαντινή μουσική._
