Βρίσκεται σε μια απόκρημνη πλαγιά των βουνοκορφών των Αγράφων κοντά στο χωριό Καρύτσα του Δήμου Νεβροπόλεως Αγράφων, κτισμένο σε έναν απότομο βράχο 1.400 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Από την Ιερά Μονή αγναντεύει κανείς τη λίμνη Πλαστήρα, ενώ στο βάθος φαίνεται ο Θεσσαλικός κάμπος, το όρος Κίσαβος και πιο δεξιά, τα υψώματα του Δομοκού.
To τέμπλο του ναού Αναλήψεως του Χριστού.πηγή φωτογραφίας: panoramio Tselos Elias
Το Καθολικό είναι ο κεντρικός και αρχαιότερος Ναός, αφιερωμένος στην Ανάληψη του Κυρίου.
Είναι μία μονόκλιτη βασιλική με νάρθηκα, στεγασμένη με κυλινδρική καμάρα, με ενισχυτικό τόξο στο μέσο.
Σύμφωνα με σχετική επιγραφή που υπάρχει εντός του Ναού, αγιογραφήθηκε το 1654 από τους αγιογράφους Ιωάννη, Νικόλαο Ιερέα και Ιάκωβο Ιερομόναχο.
Ο δεύτερος Ναός είναι αφιερωμένος στην Παναγία Φανερωμένη είναι αθωνικού ρυθμού, με τρούλο και πλευρικούς χορούς, χωρίς εσωτερικούς κίονες.
Οι τοιχογραφίες, όπως προκύπτει από σχετική επιγραφή που υπάρχει επάνω από τη θύρα εισόδου, ιστορήθηκαν το 1666 και ανιστορήθηκαν το 1674 από τους αγιογράφους Ιάκωβο και το γιο του Δημήτριο.
Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ.
Παράδοση – θρύλοι:
To τέμπλο του ναού Παναγίας Φανερωμένης. πηγή φωτογραφίας: panoramio Tselos Elias
Όπως συμβαίνει για όλα σχεδόν τα μοναστήρια της Ορθοδοξίας μας, έτσι και για την Ιερά Μονή της Παναγίας Πελεκητής η χρονολογία ιδρύσεώς της χάνεται κάπου ανάμεσα στην ιστορία αλλά και την παράδοση.
Η παράδοση αναφέρει ότι το όνομα “Πελεκητή” οφείλεται στο ότι για να μπορέσει το Μοναστήρι να οικοδομηθεί στον σχεδόν κατακόρυφο βράχο, χρειάστηκε πρώτα να πελεκηθεί ο βράχος με ξύλινα εργαλεία ύστερα από υπόδειξη της Παναγίας, που παρουσιάστηκε στο όνειρο των μαστόρων λέγοντας: «Θα πελεκήσεις το βράχο με το κοπίδι και θα φτιάξεις μια εκκλησία την οποία θα ονομάσεις Παναγία Πελεκητή».
Όταν όμως ξεκίνησε το συνεργείο να χτίζει, αντιμετώπισαν πρόβλημα με το νερό και έτσι. παρουσιάστηκε και πάλι η Παναγία και τους είπε:«Σηκώστε εδώ αυτήν την πλάκα και θα βρείτε νερό». Και πράγματι έτσι έγινε εκεί που είναι σήμερα το πηγάδι.
Σύμφωνα πάλι με την παράδοση της περιοχής λέγεται ότι ο πρωτομάστορας της έπεσε από την στέγη της Ιεράς Μονής στη χαράδρα που βρίσκεται κάτω από αυτό, αλλά βρέθηκε όρθιος χωρίς να πάθει το παραμικρό μετά από τη σωτηριώδη επέμβαση της Παναγίας της “Πελεκητής”.
Η οικοδόμηση της Ιεράς Μονής της Παναγίας Πελεκητής θα πρέπει να ξεκίνησε σύμφωνα με πηγές περίπου στα χρόνια του Βυζαντίου και λίγο πριν την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και να συνεχίστηκε σιγά – σιγά μέσα στον χρόνο.
Πολύ πιθανόν η Μονή της Παναγίας Πελεκητής να ξεκίνησε να κτίζεται όταν η Δυτική Θεσσαλία ήταν υπό την κατοχή των Σέρβων οι οποίοι διακατέχονταν από έντονα θρησκευτικά συναισθήματα γιατί στα 1420 η περιοχή είχε καταληφθεί από τους βάρβαρους Τούρκους και οι συνθήκες δεν τότε δεν ήτανε καθόλου ευνοϊκές για οτιδήποτε είχε σχέση με την ορθοδοξία και τον χριστιανισμό.
Η Ιερά μονή αρχικά ήταν γνωστή σαν “Μονή Αναλήψεως του Χριστού”, αργότερα σαν “Παναγία Φανερωμένη” και τέλος επικράτησε το σημερινό όνομα “Παναγία Πελεκητή”. Η Μονή κτίστηκε τον 15ο περίπου αιώνα και αγιογραφήθηκε στα μέσα του 17ου αιώνα ενώ έχει και δύο ναούς.
Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ.
H θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Πελεκητής δυστυχώς κλάπηκε το 2011. πηγή φωτογραφίας: ikivotos.gr
Ο Ευρυτάνας ιστορικός Πάνος Βασιλείου το 1929 έγραψε τα εξής: "Εκτός της αρίστης Βυζαντινής τέχνης τοιχογραφίες, υπάρχει εδώ μιας εικόνα (ελαιογραφία) της Παναγίας με το Χριστό στην αγκαλιά έργο Ραφαηλικής τέχνης. Δεν εξηγείται πως η μικροσκοπική αυτή εικονίτσα που θεωρείται και σαν παλαιότερη, αλλά θαυματουργός, βρέθηκε εδώ πάνω. Φέρει χρονολογία 1654. Η τεχνοτροπία της θυμίζει το Χριστό του Πρωτάτου του Αγίου Όρους, το γνωστό έργο του Πανσέληνου.
Μάλιστα ήταν η εικονίτσα τούτη στολισμένη με 20 πολύτιμες πέτρες από τις οποίες οι 16 αφαιρέθηκαν από αγνώστους, χωρίς φυσικά τούτου να σημειωθεί σε κανένα ως τα σήμερα, αστυνομικό δελτίο. Μένουν ακόμα ευτυχώς, 4 ερυθρόχρωμες πετρούλες στο επαργυρωμένο περίβλημά της που έχει μέγεθος 0.21 Χ 0.23 μέτρα και που φέρει επάνω του σκαλισμένα αγγελούδια. Μια απέραντη καλοσύνη ζωγραφίζεται στο χαμογελαστό πρόσωπο της Παναγίας, της οποίας το παιδάκι παρουσιάζει κάτι το αληθινά Θείο και αξιοθαύμαστο για τη χαρούμενη εκφραστικότητά του. Η θαυμάσια αυτή εικόνα της ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΠΕΛΕΚΗΤΗΣ θυμίζει αναγέννηση". Κλάπηκε δυστυχώς το 2011.
Ο ΚΤΗΤΩΡ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ.
τοιχογραφία της Μονής που αναφέρει δεξιά ως “νέο οσιομάρτυς Δαμιανός, ο κτήτωρ της Μονής ταύτης”, δίπλα στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και Βαπτιστή
Η παράδοση θέλει σαν κτήτορα της Μονής τον Οσιομάρτυρα Δαμιανό (1515 - 1568).
Σε τοιχογραφία της Μονής αναφέρεται ως “νέος οσιομάρτυς Δαμιανός, ο κτήτωρ της Μονής ταύτης”.
Ο Άγιος Δαμιανός γεννήθηκε στην Αράχωβα σύμφωνα με την τοπική παράδοση περίπου το 1510.
Σε νεαρή ηλικία εκάρη μοναχός στην Ιερά Μονή Φιλοθέου στο Άγιον Όρος, άφησε όμως την ησυχία του Αγίου Όρους γιατί αγαπούσε πάρα πολύ τον τόπο του και ξεκίνησε έτσι να κατηχήσει τους Ραγιάδες.
Ήλθε στην Καρίτσα και δίδαξε στο χωριό του, καθώς και σε όλη την ευρύτερη περιοχή των Αγράφων.
Όμως κατηγορείται από τους προύχοντες της περιοχής σαν λαοπλάνος και ψευτοκαλόγερος και έτσι εγκαταλείπει διωκόμενος τα Άγραφα και καταφεύγει στην περιοχή του Κίσαβου.
Από κει συνεχίζει το καυτό κήρυγμα του προς τους Χριστιανούς λέγοντας να παραμείνουν πιστοί και να μην προβαίνουν σε καμία εργασία ή αγοραπωλησία τις Κυριακές και τις εορτές.
πηγή φωτογραφίας: poimin.gr
Οι Τούρκοι για το λόγο αυτό τον συλλαμβάνουν και τον φυλακίζουν στη Λάρισα.
Επί 15 ημέρες τον βασάνιζαν ανελέητα και συνεχώς για να αλλαξοπιστήσει.
Ο Τούρκος αξιωματούχος βλέποντας την αμετακίνητη και σταθερή στάση του Δαμιανού διατάζει να τον θανατώσουν με τη φούρκα και να τον κάψουν.
Τελικά οι Τούρκοι δήμιοι τον κρέμασαν, όμως ένας από τους βασανιστές του τον χτύπησε τόσο δυνατά στο κεφάλι με έναν πέλεκυ που κόπηκε το σχοινί και έπεσε μισοπεθαμένος κάτω.
πηγή φωτογραφίας: poimin.gr
Τότε έριξαν τον Άγιο στη φωτιά και όταν κάηκε, την στάχτη του τη σκόρπισαν στον Πηνειό ποταμό στα 1568.
Η μνήμη του οσιομάρτυρος Δαμιανού εορτάζεται στις 14 Φεβρουαρίου και την Μονή την έκτισε προς το 1550.
Μεγάλη ήταν η αίγλη της Μονής κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας.
Αναγνωρίσθηκε ως Σταυροπηγιακή Μονή το 1606 από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ραφαήλ Β’, λειτούργησε εκεί σπουδαίο Κρυφό Σχολείο ενώ σημαντικός υπήρξε και ο αγώνας των Μοναχών για την απελευθέρωση της Καρίτσας από τους Τούρκους το 1830.
πηγή φωτογραφίας: poimin.gr
Το μοναστήρι για το φυσικό του κάλλος, την περίτεχνη κατασκευή του και την ένδοξη ιστορία του, έχει ανακηρυχθεί ως «Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο», διαθέτει «Βραβείο Ευρωπαϊκής Ιστορίας» και πρόσφατα εντάχθηκε σε πρόγραμμα του ΕΟΤ για την προστασία του.
Η οχύρωσή της, τη βοήθησε να αντέξει σε πολλές επιθέσεις και πολιορκίες, ενώ κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, αποτέλεσε σημείο συνάντησης Κλεφτών και Αρματολών.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ο ρόλος των μοναχών της για την απελευθέρωση της Καρύτσας από τους Τούρκους και ο ρόλος του Κρυφού Σχολείου της Μονής.
Ο πατρο - Κοσμάς ο Αιτωλός υπήρξε προσκυνητής της Ιεράς Μονής και κήρυξε σε μεγάλη συγκέντρωση στο λαό της περιοχής της Νεβρόπολης των Αγράφων.
Εγκαταλείφθηκε από τους μοναχούς στη δεκαετία του ’20 και παρότι έγιναν διάφορες καταστροφές και κλοπές, τη δεκαετία του ’90 αναπαλαιώθηκε υποδειγματικά από την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Παρ' όλο που το Μοναστήρι πέρασε δύσκολους καιρούς, κατάφερε να διασώσει μερικά από τα ανεκτίμητα κειμήλιά του. Σήμερα, σώζονται το Άγιον Ποτήριον, ο Σταυρός Αγιασμού, και η μεγάλη σιδερένια σφραγίδα της Ιεράς Μονής. Επίσης, σώζονται ελάχιστα βιβλία, από τα οποία τα περισσότερα είναι του 19ου αιώνα από το τυπογραφείο της Βενετίας και αρκετά μισοκατεστραμμένα.
Η Μονή πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου, εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ενώ πρόσφατα έχει ανακαινισθεί και αξιοποιηθεί συγκεντρώνοντας πλήθος προσκυνητών, μέσα στο φορτισμένο από τη λατρεία τόσων αιώνων βαθιά κατανυκτικό περιβάλλον της.
Μπορούμε να προσεγγίσουμε το μοναστήρι από Καλύβια Πεζούλας μέσω ποδηλάτου ΜΤΒ κάνοντας μια αξέχαστη αλά και δύσκολη διαδρομή. Ξεκινάμε από Καλύβια Πεζούλας - Νεράιδα και στο τέλος του χωριού ακολουθούμε το δρόμο προς καταφύγιο Αγράφων. Σκληρή ανηφορική διαδρομή. Από το καταφύγιο συνεχίζουμε το χωματόδρομο που θα μας οδηγήσει στην είσοδο του μοναστηριού. Ο χωματόδρομος γίνεται άσφαλτος κατηφορικός ως το χωριό Μπελοκομίτι.
Συνεχίζουμε προς Νεοχώρι και τέλος στο σημείο εκκίνησης μας. Με το αυτοκίνητο μπορούμε να πάμε από Πεζούλα – Νεοχώρι - Μπελοκομίτη - Καρύτσα και τέλος μοναστήρι.
Σήμερα η μοναστική αδελφότητα αποτελείται από 1 μοναχό και είναι επισκέψιμη τις εξής μέρες: Τρίτη – Τετάρτη – Παρασκευή – Σάββατο – Κυριακή και ώρες: 10:30 - 18:00
Τηλέφωνο: (+30) 24410 94747
